Η προσπάθεια ίδρυσης εργοστασίου Αγγειοπλαστικής στα Γιάννενα...

Στις 12-5-2018 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης: «Νεότερη κεραμική από την Ήπειρο». Την ευθύνη είχε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, ενώ η πρωτοβουλία ανήκε στη Διευθύντρια της εν λόγω υπηρεσίας Δρ. Αρχαιολόγο Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου. Το υλικό που εκτίθεται προέρχεται από τη συλλογή κεραμικών του Φώτη Ραπακούση, η οποία συμπεριλαμβάνει χίλια, περίπου, αντικείμενα. Στο εξαιρετικό αποτέλεσμα της έκθεσης, επιστημονικό και αισθητικό, συνέβαλε το σύνολο του προσωπικού της τοπικής Εφορείας.
Με την ευκαιρία της σπουδαίας αυτής έκθεσης θεώρησα χρήσιμο να θέσω υπόψη των ενδιαφερομένων το περιεχόμενο δημοσιευμάτων της δίγλωσσης (τουρκικά και ελληνικά) επίσημης εφημερίδας του Βιλαετίου των Ιωαννίνων “Γιάνγια / Ιωάννινα”. Αφορά την προσπάθεια λειτουργίας Εργοστασίου Αγγειοπλαστικής στα Ιωάννινα, από το έτος 1870 κ.ε., εκ παραλλήλου με τη λειτουργία τεχνικής σχολής υπό την επωνυμία Πολυτεχνείον Ιωαννίνων. Φαίνεται ότι και οι δύο αυτές κτηριακές εγκαταστάσεις ανεγέρθηκαν στην περιοχή, η οποία σήμερα φέρει την ονομασία “Στρατόπεδο ΑΚΡΑΙΟΥ”.
Τα δημοσιεύματα, κατά χρονική σειρά, έχουν ως εξής:
1. «Εις το ανεγερθέν Πολυτεχνείον Ιωαννίνων ήρχισε να κτίζηται εργοστάσιον αγγειοπλαστικής, εν ω θέλουσι κατασκευάζεσθαι πιάτα και τα τούτοις παρόμοια φαρφουριά. Η Διεύθυνσις του εργοστασίου τούτου διά τακτικής συμφωνίας ανετέθη εις τον κ. Αθανάσιον Οικονόμου Ιωαννίτην σπουδάσαντα την τέχνην εν Γαλλία δι’ εξόδων της κοινότητος Ιωαννίνων».
(εφ. “ΙΩΑΝΝΙΝΑ”,
αριθμ. Φ. 55/18-6-1870)

2. «Αποπερατωθείσης της οικοδομής του της αγγειοπλαστικής εργοστασίου, όπερ ανεγείρεται πλησίον του ημετέρου Πολυτεχνείου, και προετοιμασθέντων των τεχνικών εργαλείων διά της επιμελείας του εργολάβου κ. Αθανασίου Παππά Κότση, ελπίζομεν ότι εντός ολίγων ημερών θέλομεν ίδει προϊόντα του εν λόγω εργοστασίου».
(εφ. “ΙΩΑΝΝΙΝΑ”,
αριθμ. Φ. 78/30-11-1870)

3. «Προτιθέμενος σήμερον να διαπραγματευθώ περί των μέσων, άτινα μαρτυρούσι περί της αναπτύξεως των βελτιώσεων και των συμφερόντων της χώρας επί του παρόντος θέλω πραγματευθή περί ενός και μόνον αντικειμένου, τούτο δε είναι το επί των ημερών της Α.Ε. του Ρασήμ Πασσά οικοδομηθέν εργοστάσιον αγγειοπλαστικής όπερ την σήμερον άνευ εργασίας υπάρχει εγκαταλελειμμένον.
Η καταβαλούσα με συγκίνησις παρακινεί με όπως διά του υμετέρου οργάνου παραστήσω ότι η κατάστασις αύτη είναι λίαν λυπηρά ως προς την πατρίδα μου.
Ότε το κατάστημα τούτο κατά πρώτον συνέστη, άπας ο κόσμος τα μέγιστα ηυχαριστήθη αναλογιζόμενος τας εντεύθεν προσδωκομένας ωφελείας και επιθυμών να ίδη τουλάχιστον ως προς την προμήθειαν των αγγείων εκλείπουσαν την ανάγκην του να εισάγωνται ταύτα από το εξωτερικόν, διότι θα κατεσκευάζοντο εν τη πατρίδι ημών, άπαντες είχομεν προσηλωμένα τα βλέμματα ημών και περιεμένομεν την έναρξιν των εργασιών του Καταστήματος. Η προστατευτική δε συμπεριφορά της Σεβ. Εξουσίας ως προς το κατάστημα τούτο εφαίνετο έτι μάλλον δικαιούσα τας προσδοκίας των ανθρώπων. Όταν δε διά των πρώτων έργων άτινα κατεσκευάσθησαν απεδείχθη η ανικανότης του Αθανασίου Οικονόμου, όστις είχεν αναλάβει την διεύθυνσιν των εργασιών του καταστήματος και όστις επί τοσούτον χρόνον εξηπάτει την Εξουσίαν και τοσούτων δαπανών εγένετο αίτιος, λύπη γενική διεδέχθη τας μόλις αναπτερωθείσας ελπίδας και σκέψεις απογοητεύσεως κατέλαβον τους επιθυμούντας να ίδωσι πράγματι την πατρίδα αυτών βαθμηδόν προαγομένην. Εννοείται ότι έκαστος θέλει καταράσθαι τον ρηθέντα Αθανάσιον, όστις στερούμενος της απαιτουμένης ικανότητος είχεν αναδεχθή τας εργασίας του καταστήματος τούτου.
Αφού το κατάστημα υπάρχει έτοιμον και άπαντα τα εργαλεία αυτού υφίστανται, το κατ’ εμέ, αντί του να λυπώμεθα διά το ότι δεν είδομεν μέχρι τούδε τους πόθους ημών αναπληρουμένους τουτέστι τα προϊόντα του καταστήματος και την εντεύθεν ωφέλειαν νομίζω ότι πρέπει να γενή σκέψις περί της ευρέσεως τρόπου θεραπείας αυτού. Επειδή προσέτι άπαντα τα προς κατασκευήν αγγείων απαιτούμενα χώματα ευρίσκονται εν τη πατρίδι ημών εις απόστασιν 5-9 ωρών εντεύθεν, εάν προσκληθή από τας μάλλον γειτνιαζούσας ημών χώρας της Ευρώπης τεχνίτης τις όπως διευθύνη νομίζω ότι θέλει επιτευχθή ο σκοπός και ότι τάχιστα θέλομεν ίδει τας εντεύθεν προσδοκωμένας ωφελείας. Πιστεύω ότι επέστη πλέον ο καιρός, τούτου δ’ απόδειξις έστωσαν τα μέχρι τούδε πραγματοποιηθέντα κοινωφελή έργα. Παρακαλώ όθεν όπως ευαρεστηθήτε να καταχωρίσητε εις τας στήλας της αξιοτίμου υμών εφημερίδος τας επί του αντικειμένου τούτου σκέψεις μου».
(εφ. “ΙΩΑΝΝΙΝΑ”,
αριθμ. Φ. 204/25-6-1873)
* * *
Η δίγλωσση εφημερίδα “Γιάνγια / Ιωάννινα” από το πρώτο φύλλο της έκδοσής της (22 Μαΐου 1869) είχε ως βασικό σκοπό την ενημέρωση των υπηκόων, που περιλαμβάνονταν στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων και την προβολή του έργου της Εξουσίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ακόμη και υπό συνθήκες απόλυτου ελέγχου της πληροφορίας η έκδοσή της αποτέλεσε ένα νέο δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της οθωμανικής διοίκησης και των υπηκόων της. Εξού και η σημαντικότητα των σχετικών πληροφοριών. Η εφημερίδα αυτή διέκοψε την κυκλοφορία το 1912 λόγω των έκρυθμων πολιτικών και στρατιωτικών γεγονότων, τα οποία οδήγησαν στην απελευθέρωση της Ηπείρου από τον τουρκικό ζυγό στις 21-2-1913. Τέλος, από τα έως τώρα γνωστά στοιχεία, δεν έχει ταυτοποιηθεί, επακριβώς, κανένα αγγείο, που να προέρχεται από το συγκεκριμένο εργοστάσιο αγγειοπλαστικής των Ιωαννίνων. Ωστόσο, στη συλλογή κεραμικών του Φώτη Ραπακούση φυλλάσσονται τρία αγγεία, που βρέθηκαν στα Ιωάννινα και προσομοιάζουν με απουλιώτικα κανάτια, τα χαρακτηριστικά των οποίων παραπέμπουν, ίσως, στην ανεπιτυχή αγγειοπλαστική προσπάθεια των Ιωαννίνων.