Διπλωματία: Ένας πόλεμος με άλλα μέσα

on .

Είναι καιρός τώρα που η τουρκική προκλητικότητα έχει «χτυπήσει κόκκινο» τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο ευρύτερα, με αποκορύφωμα το «πηγαινέλα» του ερευνητικού πλοίου Ορούτς Ρέις (το όνομα, με τον ανάλογο συμβολισμό, του ελληνοαλβανικής καταγωγής μπέη του Αλγερίου και Μπεηλέρμπεη της Δυτ. Μεσογείου Ορούτς Ρέις Μπαρμπαρός (1474-1518), εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας συνοδευόμενο μάλιστα από τουρκικές κανονιοφόρους.

Έκτοτε η χώρα μας έχει αποδυθεί σε έναν διπλωματικό μαραθώνιο, με διπλωματικές πρωτοβουλίες σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να αναδείξει την συνεχή τουρκική προκλητικότητα, το παράλογο και μη συνάδον με τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου των τουρκικών αξιώσεων, καθώς και την πρόδηλη βάσει των Διεθνών Συνθηκών και του Δικαίου της θάλασσας λογική ευστάθεια των ελληνικών θέσεων.

Αν συμφωνήσουμε με τον ορισμό που δίνει το Oxford English Dictionary, από τα πλέον έγκυρα λεξικά παγκοσμίως, για την διπλωματία, ορίζοντάς την ως τη διαχείριση των διεθνών σχέσεων μέσω διαπραγματεύσεων, τότε ως χώρα που θέλει να αποφύγει τη ρήξη και την πολεμική σύγκρουση, δε μπορεί παρά να δώσει, πριν από αυτή, την τελευταία ευκαιρία ειρηνικής διευθέτησης και επίλυσης των όποιων διαφορών στην διπλωματική οδό. 

Ο Βρετανός θεωρητικός των Διεθνών Σχέσεων Adam Watson, πιστεύει ότι ο διπλωματικός διάλογος είναι το όργανο της διεθνούς κοινωνίας· μία πολιτισμένη διαδικασία, βασισμένη στη συνειδητοποίηση και το σεβασμό των διαφορετικών απόψεων, αλλά και μία εκπολιτιστική διαδικασία. καθώς η διαρκής ανταλλαγή απόψεων και η προσπάθεια εξεύρεσης αμοιβαία αποδεκτών λύσεων όσον αφορά στις συγκρούσεις συμφερόντων, συμβάλλουν στη δημιουργία πνεύματος συνεργασίας. Στον αντίποδα των θεωρήσεων αυτών ο Ιωσήφ Στάλιν, πίστευε για την τέχνη της διπλωματίας ότι «Τα λόγια ενός διπλωμάτη δεν πρέπει να έχουν σχέση με τις πράξεις, διαφορετικά τι είδους διπλωματία είναι αυτή; Άλλο πράγμα οι λέξεις και άλλο οι πράξεις.
Τα ωραία λόγια είναι η μάσκα για την απόκρυψη των κακών πράξεων. Ο ειλικρινής διπλωμάτης είναι σαν το ξηρό νερό ή το ξύλινο σίδερο». Ο Στάλιν δήλωνε με αυτόν τον τρόπο την κυνική του άποψη για την τέχνη της διπλωματίας (πιο κοντά στα όρια της προπαγάνδας) και παρόλο που τα λόγια του δεν στερούνται σχετικής ρεαλιστικής βάσης, δεν ανταποκρίνονται στην αληθινή φύση της διπλωματίας,
Η σύγχρονη διπλωματία με τις συνεχώς αυξανόμενες, περίπλοκες και λεπτομερείς τεχνικές της σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας, έχει μεταμορφωθεί σε έναν καλά οργανωμένο και αρκετά αποτελεσματικό επιστημονικό κλάδο. Η μακρινή καταγωγή της, μπορεί να εντοπιστεί στις σχέσεις μεταξύ των «Μεγάλων Βασιλιάδων» της Εγγύς Ανατολής κατά τη 2η  ή πιθανόν την 4η π.Χ. χιλιετία. Όπως ήταν φυσικό, αυτού του είδους η διπλωματία ήταν υποτυπώδης, με κύρια αιτία το γεγονός ότι αφενός δεν κατέφευγαν πολύ συχνά σε αυτή και αφετέρου η επικοινωνία ήταν διαδικασία χρονοβόρα, επισφαλής και επίπονη. Στις  ελληνικές πόλεις-κράτη του 4ου και 5ου π.Χ. αι. (προάγγελος των κατοπινών κρατικών οντοτήτων) οι συνθήκες συνεπικουρούσαν στην κατεύθυνση μιας πιο εκλεπτυσμένης διπλωματίας.
Η διπλωματική ασυλία, ακόμη και του αγγελιαφόρου κατά τη διάρκεια του πολέμου, κατέστη κατοχυρωμένος κανόνας, οπότε και άρχισαν να εμφανίζονται μόνιμες αποστολές. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, τη διαρκή εξελικτική της πορεία, η οποία φτάνει στη σημερινή, υψηλού επιπέδου, είτε ως διμερής είτε και κυρίως ως πολυμερής (με τη μεσολάβηση Διεθνών Οργανισμών και τρίτων, ως επί το πλείστον Μεγάλων, Δυνάμεων).
Πρόθεσή μας δεν είναι σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσουμε τις διπλωματικές υπηρεσίες της χώρας μας και πολύ περισσότερο το καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείο. Μοναδική επιδίωξη αυτού του  επιφυλλιδικού σημειώματος είναι να συνεισφέρει, έστω επ’ ελάχιστο, στην ενίσχυση της ελληνικής διπλωματικής «αρματωσιάς». Να μας προφυλάξει από τους διπλωματικούς ελιγμούς, τα τερτίπια του κ. Ερντογάν. Γιατί ο διάλογος -όπως τον εννοεί ο Ερντογάν- δεν είναι κοστούμι που το κόβει και το ράβει κανείς στα μέτρα του.
Αυτό που συνέβη πρόσφατα στο Καστελόριζο με το τουρκικό ντρόουν και την ασχημονία κατά του εθνικού μας συμβόλου, της σημαίας μας,  πέρα από τη δοκιμασία των ορίων της υπομονής, αλλά και της ενδοτικότητάς μας (και φοβούμαι ότι η επανάληψή της οδηγεί στην αποθράσυνση της altera rars), έχω τη γνώμη ότι δίνει και το στίγμα του πώς εννοεί τον διάλογο ο εν λόγω νεοσουλτάνος.
Η αξιοπιστία των διαλεγόμενων είναι απαραίτητη προϋπόθεση και η «άλλη πλευρά» δε νομίζω πως τη διαθέτει. Δίχως την απειλή των κυρώσεων από την ΕΕ (το λεγόμενο «μαστίγιο») δεν πιστεύω ότι ένας τέτοιος διάλογος μπορεί να ευοδωθεί.
Η σταχυολόγηση ορισμένων αποφθεγμάτων για την διπλωματία και η κατάλληλη αξιοποίησή τους, αυτόν ακριβώς το σκοπό έχει. Έτσι, «Στρογγύλα λέγε ίνα και κυλίηται», θα γράψει ο Αίσωπος, (620-560 π.Χ. αρχαίος μυθοποιός, δούλος από τη Φρυγία), «Τα έθνη δεν έχουν σταθερούς φίλους ή εχθρούς, έχουν μόνο σταθερά συμφέροντα», θα επισημάνει ο Λόρδος Palmerston (1784-1865, Βρετανός πρωθυπουργός), «Ένας διπλωμάτης που λέει «ναι» εννοεί «ίσως», ένας διπλωμάτης που λέει «ίσως» εννοεί «όχι» και ένας διπλωμάτης που λέει «όχι» δεν είναι διπλωμάτης», θα σημειώσει με νόημα ο Ταλεϋράνδος (1754-1838, Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών), «Το παιχνίδι με ανοιχτά χαρτιά ούτε αποδίδει ούτε έχει γούστο. Μιμήσου το Θεό που μας κρατάει σε εγρήγορση και αβεβαιότητα», θα φιλοσοφήσει ο Baltasar Gracian (1601-1658, Ισπανός συγγραφέας), και, τέλος, «Διπλωμάτης είναι κάποιος που θυμάται τα γενέθλια μιας γυναίκας και ξεχνά την ηλικία της», θα ευφυολογήσει  ο Robert Frost (1874-1963, Αμερικανός ποιητής). 
Έτσι ή αλλιώς πάντως, η διπλωματία ανέκαθεν αποτελούσε ένα άκρως ενδιαφέρον πεδίο, στο οποίο οι επιδόσεις της χώρας μας διαχρονικά,  σε αντίθεση με τους γείτονές μας, δεν ήταν ποτέ ικανοποιητικές και αυτό οφείλουμε στη βάση της εθνικής συνεννόησης να διορθώσουμε στις παρούσες κρίσιμες συνθήκες.