Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος στη συνείδηση της Εκκλησίας…
Σήμερα, Τετάρτη 17 Μαΐου, γιορτάζει ο Σεπτός Πολιούχος της ιστορικής και γραφικής πόλεως του Μετσόβου νεομάρτυς Νικόλαος, ο οποίος στις 17 Μαΐου του 1617 μαρτύρησε πάνω στη φωτιά στην κεντρική αγορά των Τρικάλων για την Ορθοδοξία και το Γένος. Για τη ζωή, το μαρτύριο και τα θαύματα του νεομάρτυρος Νικολάου έχουν γράψει αρκετοί παλιοί και νεώτεροι συγγραφείς. Στο σημερινό άρθρο θα μνημονεύσουμε μερικές αντιπροσωπευτικές γνώμες συγχρόνων Μητροπολιτών και πνευματικών ανθρώπων, που βλέπουν από διάφορες οπτικές γωνίες την ενδιαφέρουσα μορφή του ταπεινού και σεμνού Μετσοβίτη Νεομάρτυρα.
Ο αείμνηστος Αρχεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ γράφει: «...ο Μετσοβίτης νεομάρτυρας Νικόλαος υπήρξε εν άξιον ηπειρωτικόν τέκνον, ολοκαύτωμα εις τον βωμόν των εθνικοθρησκευτικών μας παραδόσεων και δικαίως εισήλθεν εις την χορείαν των Αγίων της Πίστεώς μας...».
Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος μεταξύ άλλων γράφει: «...Ευλαβούμαι πολύ τον Άγιο Νικόλαο τον εκ Μετσόβου και είμαι μάρτυς της θαυμαστής ευωδίας της φυλασσομένης εις Μετέωρα Αγίας Κάρας Του...».
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Δημητριάδος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος γράφει για τη μυροβόλα κάρα του νεομάρτυρος: «...Καρείς μοναχός εις Ι.Μονήν Βαρλαάμ τω 1961, ιδιαιτέρως ευλαβούμαι τον Νεομάρτυρα Νικόλαον, γενόμενος μάρτυς της χάριτός Του εκφραζομένης δια της αρρήτου ευωδίας, η οποία εκχύνεται από της τιμίας κάρας του, την οποίαν ηυτύχησα, μετά των άλλων συμμοναστών μου, να ανασύρω όπισθεν βιβλιοθήκης κατά γης κειμένην και εγκατελειμμένην, να περιποιηθώ και να τιμήσω...».
Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Κερκύρας και Παξών Πολύκαρπος είχε γράψει και αυτός τα εξής για τον άγιο Νικόλαο: «...Ιδιαιτέρως ευλαβούμαι τον Μετσοβίτην Άγιον Νικόλαον και είχον την ευλογίαν εκ του σύνεγγυς να ιερουργήσω και εις Τρίκαλα και εις Μετέωρα με την μυρόβλητον τιμίαν Του Κάραν επί της Αγίας Τραπέζης...».
Ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ έγραψε για τον άγιο Νικόλαο τον εκ Μετσόβου: «...Ο Μετσοβίτης Νεομάρτυς Νικόλαος είναι ένας άγιος, ο οποίος, όσο ζούσε, ήταν ένα είδος ταπεινού αγωγιάτη, που για να βγάλει το ψωμί του πεζοπορούσε αδιάκοπα στα κακοτράχαλα βουνά μας... Αλλά τί σημασία έχει αυτό; Η μεγαλοσύνη συχνότερα, φανερώνεται από τον ταπεινό, παρά από τον μεγάλο και ισχυρό...».
Η αείμνηστη διάσημη λαογράφος και συγγραφέας Αγγελική Χατζημιχάλη έγραψε για το νεομάρτυρα Νικόλαο στο περίφημο βιβλίο της «Οι εν τω ελληνοσχολείω του Μετσόβου διδάξαντες και διδαχθέντες», τα εξής: «...ο πτωχός Μετσοβίτης Νικόλαος, ο πωλών δαδιά δια να συντηρήται, ο μαρτυρήσας δια να μην αλλάξη την πίστιν του, θεωρείται ο πολιούχος του Μετσόβου και εορτάζεται πανηγυρικώς την 17ην Μαΐου επέτειον του Μαρτυρίου. Ωραιόταται μεταβυζαντιναί εικόνες αναπαριστώσαι τον Άγιον κοσμούν τας εκκλησίας του Μετσόβου, το δε 1800 ανηγέρθη εις μνήμην Του παρεκκλήσιον παρά την Εκκλησίαν του Μοναστηρίου του Αγίου Νικολάου του παρά τας όχθας του Αράχθου... Η ακολουθία και το συναξάριον του Νεομάρτυρος Αγίου Νικολάου, έργον του Νικολάου Κύρκου, είναι πλήρης ποιητικής εξάρσεως και λυρικής θρησκευτικής φρασεολογίας...».
Για τις γνωστές ανθρώπινες ψυχικές μεταπτώσεις του νεομάρτυρος πριν από το μαρτύριο γράφει ο γνωστός γιαννιώτης λόγιος Τάκης Σιωμόπουλος: «...θύμα του ίδιου κύματος των καταπιέσεων είναι και ο Νικόλαος ο Μετσοβίτης. Δραματική είναι η φυσιογνωμία του Αγίου Νικολάου... Οι μεταπτώσεις του, όσο απλές κι αν φαίνωνται, είναι ωστόσο αρκετά δραματικές και παρουσιάζουν τον ψυχογραφικό πίνακα ενός ανθρώπου, που πορεύεται από την ομιχλώδη ατμόσφαιρα προς το Φως. Στην περίπτωση του Νικολάου παρακολουθούμε τη διαλεκτική πορεία μιας ψυχής, που ανακαλύπτει κλιμακωτά τον εαυτό της. Γι’ αυτό και συγκινεί ιδιαίτερα τις αδύνατες, ασθενικές ψυχές μας. Είναι μια μορφή, που ζητάει τον Ευριπίδη της Ορθοδοξίας...». («Ηπειρωτικά», Ιωάννινα 1975, σ.24-25).
Ο γνωστός συγγραφέας Ανδρέας Μιχαλόπουλος στο βιβλίο του «Μεγάλες Μορφές», Αθήναι 1976, σ.163, γράφει για το νεομάρτυρα Νικόλαο: «...ο νεομάρτυρας Νικόλαος έδειξε εκείνη την εποχή ότι η ορθόδοξη πίστις δεν ορίζεται ποτέ με όρους που παρέχει η πρόσκλησις για οποιοδήποτε σκοπό, αλλά βγαίνει από τη βιωμένη ενάργεια μέσα στην καρδιά του υπερβατικού. Ο νεομάρτυς άγιος βρίσκεται μέσα στην καρδιά και το πνεύμα των Μετσοβιτών και αντιστοιχεί για τη ζωή τους σαν ένας ευαγγελικός όρος μετανοίας και μεταστροφής στην όλη οικονομία της ιστορίας τους και της ζωής τους. Την εποχή εκείνη η μαρτυρία του αγίου υπήρξε στοιχείο διδασκαλίας και κατήχησης μιας πνευματοφόρου εμπειρίας του θείου λόγου και της ιστορίας του Βυζαντίου...».
Τέλος ο θεολόγος – συγγραφέας Συμεών Κατσίμπρας στο έργο του «Ο Άγιος Νεομάρτυς Νικόλαος ο εκ Μετσόβου» Ιωάννινα 1982, γράφει για τον άγιό μας: «...ένα ηρωϊκό παλληκάρι ήταν και ο Άγιος Νικόλαος ο εκ Μετσόβου. Ζηλωτής και ορμητικός. Ψυχή αγνή και λευκή σαν το χιόνι που σκεπάζει τα ουρανομήκη βουνά της πατρίδας του. Μια ψυχή που δεν του ήταν δυνατόν ν’ αναπνέη το μολυσμένο το αέρα της ψευτιάς, γιατί ήταν μαθημένος με το οξυγόνο των κορυφών της Πίνδου...Ο Μετσοβίτης Άγιος έχει τούτο το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Είναι πολύ πρωτότυπος στις σχέσεις του με το Θεό και στο μαρτύριό του».
Γενικά, ο ταπεινός και άγνωστος στους περισσότερους χριστιανούς Μετσοβίτης άγιος Νικόλαος αποτελεί για τον τραγικό άνθρωπο της εποχής μας, που βαρύνεται από έντονη πνευματική αστάθεια, ισχυρές ψυχικές μεταπτώσεις και δυνατά στοιχεία ενοχής, ένα δυνατό πρότυπο, αφού του δείχνει τον τρόπο υπερβάσεως των ψυχικών αδιεξόδων, που είναι η μεγάλη δύναμη της μετάνοιας και η οργανική σχέση με τον παθόντα και Αναστάντα Ιησού.
ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΣ
