Η Ηπειρωτική παράδοση του Θεάτρου Σκιών…

on .

Στην ιστορία του Θεάτρου Σκιών, ένα από τα βασικότερα ερωτήματα πολλών μελετητών, έχει να κάνει με το Θέατρο Σκιών στη περιοχή της Ηπείρου και συγκεκριμένα στα Γιάννενα. Πολλοί μελετητές όπως ο Β. Πούχνερ, ο Γ. Μερακλής, ο Π. Κολονάρος, ο Δ. Μόλας κ.α. τάσσονται υπέρ της λεγόμενης Ηπειρωτικής Παράδοσης του Θεάτρου Σκιών, ενώ αμφισβητήθηκε από κάποιους άλλους, όπως ο Σπ. Μελάς και ο Γρ. Σηφάκης. Τελικά όμως ποια είναι η αλήθεια; Έχει ως αφετηρία  την Ήπειρο και τα Γιάννενα το Θέατρο Σκιών για να φτάσει με τον καιρό και στα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδος;

Ο Β. Γαλάνης, στο πόνημα του «Ο Καραγκιόζης και η ιστορία του» παραθέτει σημαντικά στοιχεία. Σημειώνει ο Γαλάνης πως το 1935, ο Καϊμη καταγράφει κάποιες από τις παραδόσεις που κυκλοφορούσαν στις συντεχνίες των καραγκιοζοπαιχτών σχετικά με έναν Εβραίο καραγκιοζοπαίχτη στα Γιάννενα, με το όνομα Ιάκωβος, ο οποίος έπαιζε Θέατρο Σκιών στην αυλή του Αλή Πασά. Μύθος ή ιστορική πραγματικότητα; Συμπληρώνει ο Γαλάνης πως ο Κ. Μπίρης, προσπάθησε να διαχωρίσει τον μύθο από την ιστορική πραγματικότητα συλλέγοντας επιπλέον στοιχεία και κατέληξε στο συμπέρασμα πως πριν ακόμα παρουσιασθούν στη Πάτρα συντεχνίες καραγκιοζοπαιχτών που έθεσαν τις βάσεις για σημαντικές αλλαγές στο Θέατρο Σκιών, διαδραματίστηκε στην Ήπειρο ο εξελληνισμός του οθωμανικού Θεάτρου Σκιών και ο Ηπειρωτικός Καραγκιόζης έφτασε και στην υπόλοιπη Ελλάδα με ενδιάμεσους σταθμούς την Πρέβεζα, την Άρτα, την Λευκάδα, την Αμφιλοχία, το Αγρίνιο και το Μεσολόγγι και την Πάτρα. Αφετηρία λοιπόν του εξελληνισμένου Καραγκιόζη η Ήπειρος και τα Γιάννενα;

Αν και οι Σπ. Μελάς και Γρ. Σηφάκης αμφισβητούν την Ηπειρωτική παράδοση, λέγοντας μάλιστα ο Γρ. Σηφάκης πως βασίζεται μόνο σε παραδόσεις παλιών καραγκιοζοπαιχτών, υπάρχουν μαρτυρίες ανθρώπων που είδαν παραστάσεις Θεάτρου Σκιών στα Γιάννενα. Ο Hobhouse, που συνόδευε τον Λόρδο Βύρωνα κατά την επίσκεψη του στα Γιάννενα το 1809, αναφέρει πως παρακολούθησε μια παράσταση Καραγκιόζη από έναν Εβραίο Καραγκιοζοπαίχτη (ίσως ο Ιάκωβος) σε ένα βρώμικο καφενείο της πόλης. Βλέπουμε λοιπόν πως το Θέατρο Σκιών στα Γιάννενα δεν περιορίζονταν μόνο στην αυλή του Αλή Πασά.

Σίγουρα η πλειοψηφία των υποστηρικτών της Ηπειρωτικής παράδοσης, προσέγγισε το θέμα με μια αβεβαιότητα και προχειρότητα, καταλήγοντας μερικές φορές σε συμπεράσματα μέσα από ελλιπή ή και νοθευμένα στοιχεία (η περίπτωση του Ι. Χατζηφώτη, ο οποίος κάνει λόγο για τον Νεοελληνικό Καραγκιόζη που αναπτύχθηκε στα Γιάννενα με βάση τα φτωχοπροδρομικά ποιήματα – τα οποία βέβαια ήταν άγνωστα σε όλους τους καραγκιοζοπαίχτες) και για αυτό να έχει δημιουργηθεί ένα θολό τοπίο που ακόμα και σήμερα θέτει ερωτήματα και προβληματισμούς στους μελετητές.

Η αμφιβολία υπήρχε και θα υπάρχει αλλά σίγουρα κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την προσφορά των Ηπειρωτών μαστόρων – καραγκιοζοπαιχτών στη διαμόρφωση του ελληνικού Θεάτρου Σκιών. Ο Πλιάκος ο Πρεβεζάνος (Ιωάννης Τσακαλώτος), ο Βασίλειος Λάχος ή Τσίλιας και βέβαια ο τελευταίος από τους Ηπειρώτες καραγκιοζοπαίχτες ο οποίος θήτευσε πλάι στον Τσίλια, ο Αναστάσιος Ασωνίτης, είναι μερικοί από αυτούς που έβαλαν τις βάσεις για τον ελληνικό Καραγκιόζη.