Ζητείται αποτελεσματικό πλαίσιο ρύθμισης οφειλών

 Εάν υφίσταται μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε όσους στηρίζουν τους αδύναμους κρίκους του κοινωνικού συνόλου και σε όσους τις ισχυρές οικονομικές συσσωματώσεις, ανήκω, σίγουρα, στους υποστηρικτές της πρώτης κατηγορίας. Εκ φύσεως τάσσομαι σταθερά στο πλευρό των οικονομικά αδύναμων συμπολιτών μας είτε των ευάλωτων δανειοληπτών είτε καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας. Στον αγώνα για δικαιοσύνη, το κράτος δικαίου και την κοινωνία παραμένω ανυποχώρητος, όσα εμπόδια κι αν επιχειρούν να θέσουν θεσμικοί και εξωθεσμικοί παράγοντες.

Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τις αδυναμίες του υφιστάμενου εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών καθόσον τούτος προβλέπει προαιρετική συμμετοχή των τραπεζών και των funds στη διαδικασία ρύθμισης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά από δυο σχεδόν χρόνια λειτουργίας του θεσμού έχουν γίνει δεκτές μόλις 3.323 αιτήσεις που αντιστοιχούν σε οφειλές 1,085 εκατ. ευρώ σε σχέση με το συνολικό ποσό ιδιωτικού χρέους 270 δις ευρώ, ήτοι οι ρυθμισμένες απαιτήσεις ανέρχονται σε μόλις 0,4% του συνολικού ιδιωτικού χρέους.

Επίσης, είναι διαχρονική η ευθύνη των Κυβερνήσεων που δεν επέλυσαν το ζήτημα που απασχόλησε ερμηνευτικά την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου και «πέταξαν το μπαλάκι» σε αυτήν ενώ όφειλαν να είχαν ρητά επιλύσει το ζήτημα του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου με σαφή νομοθετική πρόβλεψη.

Πρώτη και καλύτερη η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η οποία επιμένει να υποβιβάζει το γεγονός ότι η νομοθεσία σχετικά με τη νομιμοποίηση των εταιριών servicers να διενεργούν δικαστικές και εξώδικες ενέργειες επί των απαιτήσεων που τους μεταβιβάστηκαν, συμπεριλαμβανομένης και της διενέργειας πλειστηριασμού (Ν.4354/2015) ψηφίστηκε επί των ημερών της. Και τώρα με επικοινωνιακού τύπου προεκλογικές στοχεύσεις, δηλώνει εμβρόντητη και κραυγάζει για τις τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του ζητήματος αυτού. Αλήθεια, δεν ήταν η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ εκείνη που, μεταξύ άλλων, νομοθέτησε την εφαρμογή των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών τον Μάιο του 2017, έφερε τροπολογία για αυτεπάγγελτη δίωξη και αυτόφωρη διαδικασία για όσους εμποδίζουν ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς τον Δεκέμβριο του 2017, κατήργησε οριζόντια την προστασία της 1ης κατοικίας τον Φεβρουάριο του 2019, παρέδωσε στην Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας το ιδιωτικό χρέος σε ύψος που υπερέβαινε τα 238 δισ. ευρώ,  μεταβίβασε τα δάνεια των τραπεζών στα funds;

Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έσπευσε να αντιμετωπίσει το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους με συνέπεια, μεθοδικότητα και κοινωνική ευαισθησία. Προς το σκοπό αυτό υλοποιήθηκε ένα ευρύ πλέγμα μέτρων, συνολικού ύψους άνω των 55 δισ. ευρώ, προκειμένου να στηριχθεί το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και η ρευστότητα των επιχειρήσεων, αποτρέποντας τη διόγκωση του ιδιωτικού χρέους. Μέσω των Προγραμμάτων «Γέφυρα» επιδοτήθηκαν, για πρώτη φορά, στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια, τόσο εξυπηρετούμενα όσο και ρυθμισμένα «κόκκινα».

Θεσπίστηκαν δυνατότητες προστασίας και αναστολής πλειστηριασμών για την προστασία της ιδιαίτερα ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας των ευάλωτων οφειλετών. Βασικοί πυλώνες των δυνατοτήτων αυτών είναι η κρατική επιδότηση των δόσεων (έως 210 ευρώ) των ευάλωτων δανειοληπτών, η αναστολή μέτρων των πιστωτών για όσους εντάσσονται στο πρόγραμμα και ο εξωδικαστικός συμβιβασμός.

Παρά τις αδυναμίες του υλοποιείται ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών, με βάση τον Νόμο 4738/2020. Η πρόοδος που έχει συντελεστεί, είναι ιδιαίτερα σημαντική τους τελευταίους μήνες. Συγκεκριμένα, έχουν ήδη ρυθμιστεί οφειλές προς το Δημόσιο και χρηματοδοτικούς φορείς, 1,08 δισ. ευρώ για περισσότερους από 3.320 οφειλέτες.

Τράπεζες και διαχειριστές απαιτήσεων ρυθμίζουν διμερώς μη εξυπηρετούμενα δάνεια νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου που δημοσίευσαν οι Εταιρείες Διαχείρισης Δανείων, στις 2 Φεβρουαρίου 2023, έχουν πραγματοποιηθεί ρυθμίσεις συνολικού ύψους 27 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε πάνω από 590.000 δανειολήπτες. Νομοθετήθηκαν και αξιοποιούνται σύγχρονα εργαλεία για την ορθή παρακολούθηση και διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, όπως είναι η ίδρυση του Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων και η ίδρυση του Παρατηρητηρίου Πιστοληπτικής Επέκτασης.

Επίσης, τα προγράμματα στήριξης των δανειοληπτών που ήταν συνεπείς, πράσινα δάνεια πριν κοκκινίσουν, τα προγράμματα «Γέφυρα 1», «Γέφυρα 2», ήταν εξαιρετικά επιτυχημένα. Αποτράπηκε με τον τρόπο αυτό, η δημιουργία μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων στη διάρκεια της πανδημίας.- 

Αφουγκραζόμενη την κοινωνία η κυβέρνηση της ΝΔ προχωρά άμεσα, σε αλλαγές στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό  προκειμένου να υπάρξουν ρυθμίσεις σε πολίτες, οι οποίοι το έχουν ανάγκη. Μέσα στις επόμενες ημέρες, το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να φέρει τις αλλαγές στη Βουλή, ούτως ώστε να υπάρξει ταχεία νομοθέτηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, για περιπτώσεις που δεν υπάρχει τίποτα να εισπράξει ο πιστωτής σε περίπτωση κατάσχεσης ή πλειστηριασμού, πλέον θα γίνεται αποδεκτή η ρύθμιση με τις έως 420 δόσεις και κούρεμα μέχρι 90% που παράγει ο αλγόριθμος του Εξωδικαστικού.

Μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού παρέχεται η δυνατότητα ρύθμισης οφειλών (προς Εφορία, Ταμεία, επιχειρήσεις, τράπεζες κ.λπ.) με βασική προϋπόθεση το ελάχιστο ποσό χρεών να είναι τα 10.000 ευρώ σε έως 420 δόσεις. Μέσω των αιτήσεων στην πλατφόρμα και με ηλεκτρονική διαδικασία, χωρίς προσφυγή στα δικαστήρια, φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να ρυθμίσουν οφειλές προς τράπεζες, διαχειριστές δανείων, αλλά και Δημόσιο. Από τη στιγμή της υποβολής της αίτησης και μέχρι την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης για την πρόταση της ρύθμισης που μπορεί να διαρκέσει έως τρεις μήνες, παρέχεται στον οφειλέτη πλήρη προστασία από κατασχέσεις και πλειστηριασμούς, ακόμα κι αν τελικά δεν υπάρξει συμφωνία. Αν ο οφειλέτης χρωστά σε πολλαπλούς πιστωτές και το 90% του συνολικού χρέους του ανήκει μόνο σε έναν ιδιώτη θεσμικό πιστωτή ή τα συνολικά του χρέη (προς όλους τους θεσμικούς πιστωτές) είναι μικρότερα από 10.000 ευρώ, τότε θα πρέπει να ρυθμίσει τα χρέη του απευθείας με τους πιστωτές του, μέσω άλλων εργαλείων, όπως: α) Για ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο: με αξιοποίηση των πάγιων / έκτακτων ρυθμίσεων της ΑΑΔΕ και ΕΦΚΑ / ΚΕΑΟ αντίστοιχα και β) Για μη εξυπηρετούμενα δάνεια προς τράπεζες και διαχειριστές δανείων: με αξιοποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας.

Η παρούσα νομοθετική ρύθμιση που προωθείται από την κυβέρνηση δίνει τη δυνατότητα να ενταχθούν και άλλες οφειλές όπως προς τους δήμους. Ακόμη ο οφειλέτης μπορεί να κάνει αίτηση στον εξωδικαστικό μηχανισμό για μεμονωμένη οφειλή, π.χ. μόνο για ένα στεγαστικό προς μια τράπεζα, κάτι το οποίο δεν επιτρεπόταν μέχρι τώρα. Το όριο της οφειλής προς ρύθμιση για ένταξη στον εξωδικαστικό,  είτε για έναν πιστωτή είτε προς πολλούς, παραμένει άνω των 10.000 ευρώ.

Καταργείται η ποινή προεξόφλησης των οφειλών προς το Δημόσιο και μειώνεται το επιτόκιο ρύθμισης στο 3%, ενώ θα αφαιρούνται οι τόκοι που αντιστοιχούν στις υπολειπόμενες δόσεις. Προβλέπεται επίσης διαγραφή τόκων, προσαυξήσεων ή ακόμη και της βασικής οφειλής. Με τη χρήση του Μηχανισμού Έγκαιρης Προειδοποίησης, μπορεί πλέον και ενήμερος δανειολήπτης να ενημερωθεί για τον βαθμό επικινδυνότητας να καταστεί ληξιπρόθεσμος, ούτως ώστε να συζητήσει άμεσα με την τράπεζα τροποποίηση των δόσεων. Εάν αυτό δεν καταστεί δυνατό ή το δάνειο έχει γίνει ήδη κόκκινο, τότε μπορεί να υποβάλει αίτηση στον εξωδικαστικό μηχανισμό και να ζητήσει ρύθμιση.

Η ρύθμιση δύναται να προβλέπει μερική διαγραφή οφειλών. Οι προϋποθέσεις είναι να αποδειχθεί η αδυναμία και η εμπορική αξία της περιουσίας του οφειλέτη, των συνοφειλετών και των εγγυητών του να είναι μικρότερη του ύψους της οφειλής. Προς τις τράπεζες και διαχειριστές δανείων η διαγραφή μπορεί να φτάσει έως 80% επί της βασικής οφειλής, καθώς και έως 100% επί των τόκων. Τα ποσοστά προς το Δημόσιο είναι έως 75% επί της βασικής οφειλής. Μετά τη μερική διαγραφή το υπόλοιπο χρέος δύναται να ρυθμιστεί σε ένα μακροχρόνιο πλάνο αποπληρωμής:

Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης δύναται να ρυθμιστούν σε έως 240 δόσεις. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια προς τις τράπεζες και διαχειριστές δανείων δύναται να ρυθμιστούν σε έως 420 δόσεις για οφειλές φυσικών προσώπων και σε 180 δόσεις για οφειλές νομικών προσώπων προς χρηματοδοτικούς φορείς που δεν καλύπτονται από ειδικά προνόμια. Σύμφωνα με το νόμο παρέχονται πρόνοιες στήριξης για τα ευάλωτα νοικοκυριά που ρυθμίζουν τις οφειλές τους και παρέχεται κρατική επιδότηση στα δάνεια πρώτης κατοικίας για 5 έτη.

Ωστόσο, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι παρεμβάσεις της Κυβέρνησης θα πρέπει να εξελίσσονται και να προσαρμόζονται συνεχώς, ώστε να απαντούν στην ανάγκη εξεύρεσης ουσιαστικής και αποτελεσματικής λύσης στο υφιστάμενο πρόβλημα. Αυτή τη στιγμή οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα και να μειώσουν χρεώσεις και να αυξήσουν τα επιτόκια των καταθέσεων. Τούτο μάλιστα θα δημιουργούσε και συνθήκες πραγματικού ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών στην προσπάθεια προσέλκυσης πελατών σε μία οικονομία η οποία αναπτύσσεται. Στο ίδιο πνεύμα, θα έπρεπε να επιβραβεύονται οι συνεπείς δανειολήπτες οι οποίοι καλούνται να σηκώνουν το βάρος πολλές φορές εις βάρος άλλων δαπανών, και οι οποίοι  με μεγάλη δυσκολία μπορεί να τα βγάζουν πέρα. 

Προς αυτές τις κατευθύνσεις ωστόσο, δεν έχει σημειωθεί καμία αξιόλογη πρόοδος εκ μέρους των τραπεζών. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, η επιθετική στρατηγική των funds και των τραπεζών, να προκαλέσει αναπόφευκτη κοινωνική πίεση. Για τους λόγους αυτούς, θα πρέπει να επανεξετάζεται, συνεχώς, η ανάγκη ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας για τη θέσπιση ενός μόνιμου, ολοκληρωμένου, ρεαλιστικού και αποτελεσματικού πλαισίου ρύθμισης οφειλών για τους καλόπιστους και ευάλωτους οφειλέτες, που θα περιλαμβάνει και την προστασία της κυριότητας πρώτης κατοικίας τους.