Οι Κουμπαίοι, οι Ρεντζαίοι και άλλοι ληστές…

on .

Από τα σημαντικότερα κοινωνικά φαινόμενα κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου στην Ήπειρο, αποτέλεσε το φαινόμενο των ληστοσυμμοριών. Το φαινόμενο αυτό, άξιο προσοχής από πολλούς ιστορικούς ερευνητές, βοηθάει στην κατανόηση των κοινωνικών μετασχηματισμών σε μια ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο για την Ελλάδα. Η ενσωμάτωση του μεγαλύτερου τμήματος της Ηπείρου στο εθνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, εκτός του ότι μετατοπίζει τα σύνορα, δίνει ώθηση στο φαινόμενο αυτό, με αποκορύφωμα τη δεκαετία 1920 – 1930.

Η δράση των ληστών, την περίοδο εκείνη, φανερώνει  την αποστροφή των τοπικών κοινωνιών απέναντι στις δομές του ελληνικού κράτους. Πρώτο παράδειγμα αποτέλεσε το ορεινό χωριό Κρανιά, στην Πρέβεζα, όπου οι κάτοικοι του, οι περισσότεροι εξ αυτών ληστές και κτηνοτρόφοι, στράφηκαν εναντίον των νέων κρατικών δομών και ανακήρυξαν το χωριό τους ως αυτόνομη κοινότητα, με προκήρυξη που τοιχοκόλλησαν στην Φιλιππιάδα, όπως μας πληροφορεί ο Ντούσιας.

Το κράτος, χρησιμοποίησε ως κεντρικό διακύβευμα την πάταξη των ληστών και η αντίδραση του παρουσιάστηκε με νομοθετικά διατάγματα (1924 και 1925) για το φαινόμενο της ληστείας. Μάλιστα το διάταγμα του 1925 εκδόθηκε ειδικά για την Ήπειρο και στη πορεία επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές ανά την Ελλάδα. Ποιοι ήταν όμως αυτοί οι περιβόητοι ληστές που κυριαρχούσαν στην Ήπειρο;

Από τις ισχυρότερες ληστοσυμμορίες τις εποχής, ήταν του Τσόγκα.  Η δράση αυτής της συμμορίας είχε να κάνει με ληστείες, εκβιασμούς αλλά και την απαγωγή του δικηγόρου Ε. Καζαντζή, λίγα χλμ έξω από την Άρτα. Ο Τσόγκας δολοφονήθηκε το 1926 από χωροφύλακες.  Άλλη μια ισχυρή ομάδα αποτέλεσε αυτή των Καραπάνου και Σταύρου οι οποίοι είχαν επικηρυχθεί. Οι κάτοικοι του χωριού Βούλιστα Παναγιά, επί της επαρχιακής οδού Πρεβέζης, τους δηλητηρίασαν ώστε να εισπράξουν το ποσό της επικήρυξης. Η συμμορία των Κουμπαίων από την άλλη, αποτέλεσε την πλέον πολυσυζητημένη της εποχής μαζί με αυτή των Ρεντζαίων.

Οι Κουμπαίοι, έγιναν γνωστοί, με την απαγωγή των πολιτευτών Ιωαννίνων Αλέξανδρου Μελά και Αλέξανδρου Μυλωνά, τις παραμονές των βουλευτικών εκλογών του 1928, κοντά στο χωριό Ραψίστα (Πεδινή). Για το συγκεκριμένο μάλιστα περιστατικό δεσμεύτηκε προσωπικά ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος για την πάταξη και το οριστικό τέλος αυτών των συμμοριών.  Οι Κουμπαίοι έλαβαν λύτρα, άφησαν ελεύθερους τους πολιτευτές και διέφυγαν στην Αλβανία. Εκεί, ένας κτηνοτρόφος που τους έκρυβε, τους κατέδωσε τελικά στην αστυνομία. Καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν στο Γουδί το 1930. 

Οι Ρεντζαίοι, κατάφεραν να δημιουργήσουν μια συμμορία εξαιρετικά οργανωμένη που δεν περιλάμβανε μόνο κτηνοτρόφους αλλά και μικροέμπορους, αγρότες, ιερείς και πρόσωπα της «ευυπόληπτης» κοινωνίας των Ιωαννίνων. Η δράση τους περιελάβανε σύγχρονο οπλισμό και η φήμη τους ήταν τέτοια που πολλά ληστρικά μυθιστορήματα της εποχής αλλά και Δημοτικά τραγούδια τους μνημόνευαν. Η πιο σημαντική όμως παρουσία τους ήταν η εμπλοκή τους σε πελατειακά δίκτυα με τοπικούς κομματάρχες καθώς άλλωστε ο ρόλος του ληστή της εποχής εκείνης είχε και μια πολιτική χροιά δημιουργώντας ορισμένες φορές ένα «κράτος εν κράτει». Η ληστεία της χρηματαποστολής της Εθνικής Τραπέζης με τον φόνο οκτώ συνοδών της, κοντά στο χωριό Πέτρα Πρεβέζης ήταν από τις σοβαρότερες αυτής της ομάδας. Οι Ρεντζαίοι μετά από αυτή τη ληστεία, διέφυγαν σε χώρες των Βαλκανίων όπου και συνελήφθησαν και εκδόθηκαν στην Ελλάδα.  Εκτελέστηκαν στην Κέρκυρα το 1930.

Το αν αυτές οι ληστοσυμμορίες και γενικά το φαινόμενο της ληστείας εκείνης της περιόδου, μπορεί να ενταχθεί στη θεώρηση του σημαντικού ιστορικού Έρικ Χομπσμπάουμ ως «κοινωνική ληστεία», με την αρχετυπική μορφή του Ρομπέν των Δασών, είναι κάτι που χρειάζεται ώρες συζητήσεων, μελετών, ερευνών και επιστημονικών ημερίδων στο μέλλον…

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ, Εκπαιδευτικός