Χριστουγεννιάτικη μυσταγωγία…

 Μέσα σ’ έναν κόσμο εσωτερικά διχασμένο και πνευματικά αλλοτριωμένο γιορτάζουμε για άλλη μια φορά τη σάρκωση του Θεού Λόγου, το μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός, που δίχασε την ανθρώπινη ιστορία και απετέλεσε την πλήρωση της πανανθρώπινης προσδοκίας για λυτρωμό.

Η Θεία Ενανθρώπιση είναι το μεγάλο μυστήριο της ιστορίας. «Τό πάντων καινῶν καινότατον, τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον»,  όπως γράφει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Το μυστήριο που τερματίζει την μεταξύ του μεταφυσικού και ιστορικού υπάρχουσα διάσταση, συνοψίζει και ανακεφαλαιώνει την πνευματική ζωή των ανθρώπων και αφυπνίζει τον ιστορικό χρόνο δίνοντας σ’ αυτόν μεταφυσικές προεκτάσεις.

Στο παρόν άρθρο θα αναφέρουμε μερικές όψεις που συνδέονται άμεσα με το μυστήριο της Θείας Ενανθρωπήσεως.

Μεσσιανικές προφητείες.  Η εντυπωσιακή επαλήθευσή τους αποδεικνύει τη θεότητα του Χριστού, τη θειότητα του χριστιανισμού και το γεγονός ότι η χριστιανική πίστη δεν είναι μια κοινή υποκειμενική εμπειρία, αλλά η ίδια η παρουσία του Θεού μέσα στην ανθρώπινη ιστορία. Δικαιολογημένα, ο μεγάλος φυσικός Πασκάλ τις θεωρεί ως το μόνιμο θαύμα της ιστορίας.

Οι μεσσιανικές προφητείες προσδιορίζουν με θαυμαστή ακρίβεια τον τόπο (Μιχαίας τη Βηθλεέμ). Τον τρόπο (Ησαΐας την υπερφυσική γέννηση). Τη σφαγή των νηπίων (Ιερεμίας). Τον χρόνο (Δανιήλ προφητεία εβδομήκοντα εβδομάδων ετών). Τα ζώα της φάτνης (Αμβακούμ). Την εμφάνιση του Προδρόμου (Μαλαχίας) κ.α..

Αστήρ Βηθλεέμ. Η γέννηση του Χριστού συνδέεται με την εμφάνιση ενός άστρου, το οποίο είδαν οι Μάγοι της Ανατολής και ήρθαν να προσκυνήσουν τον «τεχθέντα Βασιλέα».

Ο  Ιωάννης Κέπλερ, ύστερα από μακροχρόνιους υπολογισμούς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κατά το έτος 747 από κτίσεως κόσμου, δηλ. το 7 π.Χ., ο Δίας ήρθε σε σύνοδο με τον Κρόνο τρεις φορές: τον Μάιο, τον Οκτώβριο και το Δεκέμβριο. Ενώ κατά το επόμενο έτος, το 6 π.Χ., ακολούθησε ο σχηματισμός «πυρίνου τριγώνου» με τη συμμετοχή του Άρεως.

Η επιστημονική αυτή θέση μπορεί κάλιστα να συσχετισθεί και χρονολογικά με τη γέννηση του Χριστού, αφού η μετατόπισή της κατά 7 χρόνια οφείλεται στο Σκύθη μοναχό Διονύσιο, ο οποίος το 533μ.Χ. διατάχθηκε να καθορίσει τη νέα χρονολογία. Ο Διονύσιος παρέλειψε να υπολογίσει το έτος που μεσολάβησε μεταξύ 1π.Χ. και 1μ.Χ. καθώς και τα 4 χρόνια που ο Οκταβιανός βασίλεψε ως Αύγουστος. Αυτά και μερικά άλλα λάθη υπολογισμού είχαν ως συνέπεια να οριστεί η χριστιανική χρονολογία 6-7 χρόνια αργότερα.

Μάγοι. Οι Μάγοι που αναφέρονται στα Ευαγγέλια είναι πρόσωπα πολύ σοβαρά και δεν υπάρχει σ’αυτούς το στίγμα του γόητα ή του τσαρλατάνου, που επικράτησε να έχει η λέξη Μάγος αργότερα. Ήσαν αστρολόγοι, σοφοί, επιστήμονες, σοφοί διοικητές και πολιτικοί σύμβουλοι των βασιλέων. Οι Μάγοι πρόσφεραν στο Χριστό τρία εκλεκτά και πολύτιμα δώρα. Χρυσά νομίσματα, λιβάνι και σμύρνα. Ο χρυσός προσφέρθηκε στο Χριστό ως Βασιλέα· ο λίβανος ως εις Θεόν και η σμύρνα ως εις άνθρωπον, που ήλθε να πεθάνει και να ενταφιασθεί για τις αμαρτίες μας. Τα δώρα των Μάγων φυλάσσονται μέχρι σήμερα στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου στο Άγιο Όρος. Ο χρυσός βρίσκεται με τη μορφή εικοσιοκτώ σκαλισμένων επιπέδων πλακιδίων. Ο λίβανος και η σμύρνα ως μείγμα με τη μορφή εβδομήντα περίπου σφαιρικών χανδρών μεγέθους μικρής ελιάς.

Υμνολογία.  Στη βιωματική προσέγγιση του μεγάλου γεγονότος της Θείας Ενανθρωπίσεως μας βοηθούν οι υπέροχοι ύμνοι των Χριστουγέννων, που γοητεύουν με την ομορφιά τους, πείθουν με το πνευματικό τους περιεχόμενο, εντυπωσιάζουν με τον πλούτο των εξαισίων εικόνων τους.

Οι ύμνοι των Χριστουγέννων εντάσσονται στα υψηλής ποιοτικής στάθμης ποιητικά κείμενα της ανθρωπότητας. Διαθέτουν έξοχο συμβολισμό, βαθύτατη υποβλητικότητα και αποτελούν δείγματα αφθάστου θεολογικού βάθους, δογματικής ακριβολογίας και μετρικής τελειότητας, που προσφέρονται με έναν ασύγκριτο λυρισμό. Υπέροχες ποιητικές εκφράσεις, επιλογή των πλέον εντυπωσιακών λέξεων από το πλούσιο λεξιλόγιο της ελληνικής γλώσσας, θερμή πνοή πίστεως και ελπίδας και κυρίως ξεχείλισμα δυνατών βιωματικών καταστάσεων είναι τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν τη μεγαλοσύνη της ανεπανάληπτης αυτής υμνολογίας.

Λογοτεχνία. Το μεγάλο γεγονός της σαρκώσεως του Θεού Λόγου δεν ήταν δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστη την ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία. Ένα απέραντο πλήθος από ποιήματα, δοκίμια, θεατρικά έργα, διηγήματα και μυθιστορήματα μιλούν για τα Χριστούγεννα με πολλούς και διάφορους τρόπους.

Στα καταξιωμένα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ΄΄Χριστουγεννιάτικες ιστορίες΄΄ του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα Καρόλου Ντίκενς. Ο Νομπελίστας ποιητής Τόμας Έλιοτ στο χριστουγεννιάτικο αφιέρωμα ενταγμένο στο έργο του ΄΄Φόνος  στη Μητρόπολη΄΄ δίνει μια νέα διάσταση στον τρόπο που βλέπουν οι άνθρωποι του εικοστού αιώνα τη γέννηση του Θεανθρώπου. Τα ίδια γιορταστικά συναισθήματα αποκομίζει κανείς διαβάζοντας το υπέροχο διήγημα του Σουηδού λογοτέχνη Σέλμαν Λέγκερλαιφ ΄΄Χριστουγεννιάτικα Τριαντάφυλλα΄΄. Επίσης το πασίγνωστο έργο του Τζιοβάννι Παπίνι η ΄΄Ιστορία του Χριστού΄΄ προσπαθεί να δώσει στον ενδοκοσμικό άνθρωπο τη διάσταση του αιωνίου. Μεγάλες ψυχικές ανατάσεις, πνευματικές αναγωγές και δυνατά υπαρξιακά βιώματα μας προσφέρουν με τα χριστουγεννιάτικα έργα τους και οι Έλληνες λογοτέχνες, πεζογράφοι και ποιητές. Ο Παλαμάς, ο Άβλιχος και ο Μαρκοράς. Ο Προβελλέγγιος και ο Μαρτζιώκης, ο Παράσχος και ο Κρυστάλλης, ο Δροσίνης, ο Άγγελος Σημηριώτης και ο Σπεράντζας. Ο Σκίπης, ο Σικελιανός, η Μυρτιώτισσα, ο Βερίτης και  ο Μπολέτσης. Και ακόμη ο Σολωμός και ο Παπαδιαμάντης, ο Νιρβάνας και ο Ξενόπουλος, ο Κόντογλου και ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, ο Αλεξ. Μωραϊτίδης και ο Φαίδων Κουκουλές, ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου και ο Θέμης Τριφύλλιος, ο Νικ. Λούβαρης, ο Σπύρος Μελάς και δεκάδες άλλοι. Όλοι αυτοί επεστράτευσαν τις ωραιότερες λέξεις και τις εκφραστικότερες εικόνες για να εξάρουν το «ξένον καί παράδοξον» μυστήριο της Βηθλεέμ.

Κάλαντα. Άμεσα συνδεδεμένα με τις γιορτές των Χριστουγέννων είναι τα κάλαντα, που συνιστούν ένα από τα γνησιότερα και πολυτιμότερα στοιχεία της ελληνορθοδόξου παραδόσεως. Βγαλμένα από τον αγνό ψυχισμό των Ελλήνων και τη βιωμένη παράδοση του Γένους διακρίνονται για το γιορταστικό τους περιεχόμενο, τον λαϊκό τους χαρακτήρα και την απαντοχή τους στην αναμέτρηση με το χρόνο και τις προκλήσεις των καιρών.

Τα κάλαντα αρχίζουν με την αναγγελία και περιγραφή του μεγάλου σωτηριολογικού γεγονότος των Χριστογέννων. Ακολουθούν ευχές και έπαινοι για τα μέλη της οικογένειας. Ο οικοδεσπότης αποκαλείται «νοικοκύρης του σπιτιού».  Η οικοδέσποινα «αρχόντισσα κυρία». Για το σπίτι εύχονται «πέτρα να μη ραγίσει», τα δε έτη του νοικοκύρη να είναι «χίλια χρόνια». Οι καλαντιστές συνήθως τελειώνουν με στίχους αιτητικούς για πλούσιο φιλοδώρημα. Γενικά τα κάλαντα συνθέτουν την πνευματική παράδοση του Γένους, αποτελούν ανεκτίμητη εθνική κληρονομιά και οδηγούν στις ρίζες της καταγωγής μας.

Καθώς γιορτάζουμε τα χριστούγεννα, «τήν Μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν», οφείλουμε να προσεγγίσουμε βιωματικά το μεγάλο αυτό γεγονός. Να προσέλθουμε στο νοητό σπήλαιο της Βηθλεέμ με τον πόθο και την νοσταλγία των Μάγων, την ταπείνωση και την απλότητα των ποιμένων για να βρούμε τον Μεγάλο Απόντα της ζωής μας, που θα μας δώσει πληρότητα και ποιότητα ζωής, σωστό κοσμοθεωριακό προσανατολισμό και πραγματική λύτρωση από την ανεστιότητα του παρόντος, τον πόνο και τον θάνατο. 

Αυτή την ανάγκη μας υπενθυμίζει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τοιγαροῦν ἑορτάζωμεν μή πανηγυρικῶς, ἀλλά θεϊκῶς· μή κοσμικῶς, ἀλλ’ ὑπερκοσμίως· μή τά ἡμέτερα, ἀλλά τά τοῦ Δεσπότου· μή τά τῆς ἀσθενείας, ἀλλά τά τῆς ἰατρείας· μή τά τῆς πλάσεως, ἀλλά τά τῆς ἀναπλάσεως».