Πωγωνιανή, «Κιβωτός» και η Ρέα Βιτάλη…
Πρώτη απάντηση στην κ. Βιτάλη, για όσα ανέφερε για την Πωγωνιανή, έδωσε ο Αντιδήμαρχος Πωγωνίου και κάτοικος Πωγωνιανής, Στυλιανός Κουκουλάρης. Προσκάλεσε την κ. Βιτάλη να επισκεφτεί την Πωγωνιανή και να ερευνήσει σε βάθος χρόνου την πορεία του χωριού και την προσφορά του στην πατρίδα. Την σκυτάλη πήρε ο Κώστας Κωστούλας. Σε δύο εκτενή και εμπεριστατωμένα δημοσιεύματα στο «Πρωινό Λόγο» (2/12 και 3,4/12/2022) περιέγραψε λεπτομερώς την προσφορά των Εκπαιδευτηρίων της Πωγωνιανής στο έθνος. Ανατρέχει στην ίδρυση και λειτουργία του «Εθνικού Οικοτροφείου Αρρένων Πωγωνίου» (1923). Ένα χρόνο αργότερα (1924) ιδρύεται «Γυμνάσιον εν Βοστίνη». Βοστίνα είναι η παλιά ονομασία της Πωγωνιανής. Στο Γυμνάσιο, στο Δημοτικό και στο Ελληνικό Σχολείο, φοιτούν οι μαθητές που φιλοξενούνται στο Εθνικό Οικοτροφείο.
Η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Πωγωνίου (ΦΣΠ) έδωσε νέα ώθηση στα κοινωνικά οικοδομήματα της κωμόπολης με την ίδρυση και λειτουργία των Γυμνασιακών Οικοτροφείων Αρρένων και θηλέων που στέγασαν τους μαθητές και τους παρείχαν στέγαση, σίτιση και στοργή. Στα εκπαιδευτήρια της Πωγωνιανής, σε χρόνους δύσκολους και καιρούς χαλεπούς, φοιτούν φτωχά και απροστάτευτα παιδιά από την Ήπειρο και τις όμορες περιφέρειες και προσφυγόπουλα από τη Μικρά Ασία και τη Βόρειο Ήπειρο. Σε μια ανθηρή περίοδο που οι μαθητές είχαν ξεπεράσει τους πεντόσιους (500) ιδρύεται η «Μαθητική Εστία» (1977) στην οποία στεγάζεται σήμερα η «Κιβωτός του Κόσμου».
Αργότερα μετά την κατάρρευση του χοτζικού καθεστώτος στην Αλβανία, Βορειοηπειρώτες πρόσφυγες φιλοξενούνται στη Μαθητική Εστία. Το 1992 λειτουργούν για μια εικοσαετία οι Επαγγελματικές Σχολές Λάτση, στις οποίες εκπαιδεύονταν σε διάφορα επαγγέλματα Βορειοηπειρωτόπουλα και Αλβανόπουλα. Δυστυχώς, τα Εκπαιδευτήρια Πωγωνιανής έκλεισαν από έλλειψη μαθητών για μεγάλη ζημιά της ακριτικής περιοχής.
Ο Κ. Κωστούλας καταλήγει: «Η Ελλάδα η ακριτική Πωγωνιανή, τα 17 παιδιά της Κιβωτού θα επιζήσουν και χωρίς την προοδευτική διανόηση. Εκεί «στου διαόλου τη μάνα «Ελλάδα» περιμένουν την αρμόδια υπουργό και τη νέα πρόεδρο της κιβωτού να διαλύσουν τη μπόχα που διαχέεται από κάποια μικρόφωνα με παράσιτα και από παράφωνες γραφίδες».
Και η φιλόλογος Δήμητρα (Ντέμη) Τζουλάφη, στην απάντησή της στην κ. Βιτάλη, αναφέρει ότι ο τρόπος με τον οποίο η κ. Βιτάλη εκφράζεται την «τρομάζει». Η καταδίκη των κατοίκων της Πωγωνιανής που «υπερασπίζονται την ελληνικότητά της» είναι εκτός τόπου και χρόνου. «Κατάγομαι από εκείνον τον τόπο κ. Βιτάλη, αναφέρει η Ντέμη, και είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτόν… Ναι, το επαναλαμβάνω πολύ περήφανη».
Μετά από όσα γράφτηκαν, να καταθέσω και εγώ την προσωπική μου μαρτυρία για την Πωγωνιανή (π. Βοστίνα), για τους ανθρώπους της και για την περιοχή εδώθε και ‘κείθε από τα σύνορα.
Την κ. Βιτάλη δεν την γνωρίζω ούτε και το δημοσιογραφικό της εκτόπισμα». Όμως, με όσα γράφει για την Πωγωνιανή και τους εναπομείναντες κατοίκους της (θέλω να πιστεύω από άγνοια), μας απογοήτευσε μας λύπησε, μας προξένησε θλίψη και μας άφησε πικρή γεύση. Είναι αποκαρδιωτικά, με όσα, αβασάνιστα «στόλισε» τους κατοίκους. Γιατί τόση χολή, γιατί τόση οργή, γιατί τόση φραστική σφοδρότητα;
Για την «Κιβωτό του κόσμου» ας μην ρίξουμε την «πέτρα του αναθέματος» και να καταδικάσουμε τον «ρασοφόρο με τον μανδύα της αγιοσύνης» και την παπαδιά πρόεδρο ενός κρατιδίου. Όταν κοπάσει ο καταιγισμός και ο ορυμαγδός των τηλεοπτικών σταθμών και του έντυπου τύπου θα είμαστε σε θέση να βγάλουμε συμπεράσματα μετά από δικαστικές αποφάσεις.
Η κ. Βιτάλη προχώρησε πιο πέρα. Την απασχόλησε το «ερημωμένο χωριό», «ο τόπος στου διαόλου τη μάνα» «τόσο μακριά! Σύνορα της χώρας». Ένα καφενείο που δέχεται ελάχιστους απόμαχους της ζωής «που αχνίζει χνώτα, ξερή βαρεμάρα».
Σκληρή και απρεπείς χαρακτηρισμοί. Ασφαλώς και γνωρίζει η κ. Βιτάλη ότι «η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει». Ερήμωσε η ακριτική περιοχή από έμψυχο δυναμικό. Για την ερήμωση αυτή άλλοι φταίνε και όχι οι κάτοικοι. Στην περίοδο του Τούρκικου η Πωγωνιανή (Βοστίνα) ήταν Πρωτεύουσα του Καζά Πωγωνίου. Ήταν το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Μετά την απελευθέρωση (1913) η πολιτεία την προίκισε με εκπαιδευτήρια, από τα οποία απεφοίτησαν πολλοί που πρώτευσαν στον κοινωνικό στίβο ως γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, δάσκαλοι, επιχειρηματίες, επαγγελματίες.
Εκατοντάδες Βορειοηπειρωτόπουλα σπούδασαν στο Γυμνάσιο Πωγωνιανής και όταν επέστρεφαν στην ιδιαίτερη κατεχόμενη πατρίδα τους δίδαξαν, με πολλούς κινδύνους, στα Ελληνόπουλα της Βορείου Ηπείρου γλώσσα και ιστορία.
Δεν κατάγομαι από την Πωγωνιανή. Το χωριό της καταγωγής μου ατύχησε και βρίσκεται εκείθεν των Ελληνοαλβανικών συνόρων. Ευτύχησα να μπω «σόγαμπρος» στην Πωγωνιανή και εκεί ρίζωσα. Με την Βοστινιώτισσα σύζυγό μου στην Πωγωνιανή μεγαλώσαμε τα παιδιά μας και τον περισσότερο χρόνο εκεί ζούμε. Με τους κατοίκους του χωριού ζήσαμε και μαζί τους ζούμε μέχρι σήμερα. Ζυμώθηκα μαζί τους, ένιωσα την αγνότητα της καρδιάς τους, διεπίστωσα την υπερηφάνεια της καταγωγής τους, ένιωσα το ξεφάντωμα του κεφιού και της χαράς τους, ρούφηξα το καταστάλαγμα της πείρας τους, συμμερίστηκα τη σκληρή πάλη τους για τη ζωή και βγήκα κερδισμένος, με περισσότερη πείρα και πιότερη αγάπη γι’ αυτούς που αποτέλεσαν το στήριγμα, τη ραχοκοκαλιά της πατρίδας. Είμαι ευτυχής που η τύχη το έφερε να ζω σε ένα λαμπρό πολιτιστικό ηπειρωτικό κέντρο και να συμβιώνω με περήφανους ανθρώπους.
Ελπίζουμε πως η πρόεδρος του νέου Διοικητικού Συμβουλίου της Κιβωτού δεν θα καταργήσει τη Δομή της Κιβωτού στην Πωγωνιανή. Να μείνει ανοιχτή και για το συμφέρον των παιδιών που φιλοξενούνται και για την ευρύτερη περιοχή.
Στην κ. Βιτάλη εύχομαι στη δημοσιογραφική της πορεία (εάν είναι δημοσιογράφος) να μην εκφράζεται με τέτοιον ανοίκειο και ανάρμοστο τρόπο για τόπους και ανθρώπους που ζουν στην ακριτική Ελλάδα και όχι «στου διαόλου τη μάνα». Να είναι πιο συγκρατημένη, λιγότερο παρορμητική, πιο συνετή και με περισσότερη γνώση των θεμάτων που καταπιάνετ
