H Εκπαίδευση σαν μέσο ανατροπής κατεστημένου…

on .

Υπάρχει, ρωτάνε μερικοί, διέξοδος στο σημερινό αδιέξοδο στο οποίο έχουμε φτάσει και συμπτώματα ανησυχητικά έρχονται κάθε τόσο στην επικαιρότητα, επί χρόνια ολόκληρα τώρα; Ο Δημήτρης Τσάτσος, τον οποίο επικαλεστήκαμε στο προηγούμενο σημείωμα, ολοκληρώνει τις σκέψεις του στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Παρακμή» επιλέγοντας πως «η χώρα αυτή αντέχεται, θα έλεγα και αγαπιέται, μόνο σε συνάρτηση με την προσδοκία της μεγάλης οργής, αυτής που ίσως φέρει τη μεγάλη ανατροπή». Σταμάτησα, με πολλή περίσκεψη, διαβάζοντας αυτή τη φράση που έκανε λόγο για «τη μεγάλη ανατροπή», και θυμήθηκα κάποιο άλλο εξίσου ενδιαφέρον βιβλίο που είχα διαβάσει παλιότερα και αφορούσε μια άλλη χώρα, την Αμερική, με τον τίτλο «Η εκπαίδευση σαν μέσο ανατροπής του κατεστημένου». Συγγραφείς αυτού του βιβλίου είναι δυο Αμερικανοί εκπαιδευτικοί και κριτικοί του Πολιτισμού, με πλήρη γνώση του εκπαιδευτικού συστήματος που επικρατεί στη χώρα τους, ο Νηλ Πόστμαν και ο Τσαρλς Βαινγκάρντερ.

Πιστεύουν και οι δυο πως υπάρχει δυνατότητα καλυτέρευσης της ανθρώπινης κατάστασης μέσα από την Παιδεία. Άποψη αρκετά ενδιαφέρουσα και για μας τους Έλληνες, των οποίων οι ακρινοί πρόγονοι, ύστερα από πολύ κόπο και μεγάλη ικανοποίηση, με κύρια όπλα την Παιδεία και το Λόγο, δημιούργησαν έναν Πολιτισμό καθαρά ανθρωπιστικό, του οποίου ο πυρήνας αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα όλων των πολιτισμών της Ανθρωπότητας.

Με βάση τις πλούσιες πολιτικές και εκπαιδευτικές τους εμπειρίες οι δυο Αμερικανοί συγγραφείς συνειδητοποίησαν πως αυτή την πολυπόθητη για την ανθρωπότητα ανατροπή του κατεστημένου, δε ήταν ρεαλιστικό να την περιμένουμε από αυτούς που ελέγχουν τα μέσα επικοινωνίας και, σε μεγάλο βαθμό και την πολιτική ζωή μιας χώρας, ούτε από τους στρατηγούς και πολιτικούς, που αποτελούν μέρος αυτού του κατεστημένου, ούτε από τους διανοούμενους, οι οποίοι, εκτός εξαιρέσεων, δεν έχουν ή δεν θέλουν να έχουν τρόπο πρόσβασης στην πλειοψηφία της νεολαίας.

Συνεπώς, κατά τη γνώμη τους, η μόνη δυνατότητα επίτευξης αυτού του στόχου μπορεί να προέλθει από το Σχολείο. Αυτό είναι ο μοναδικός θεσμός στην κοινωνία που επιβάλλεται σε όλους και οτιδήποτε συμβαίνει εκεί παίζει πρωταρχικό ρόλο προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Ως απόστολο δε της ανατροπής του κατεστημένου θεώρησε το δάσκαλο που τον είδε ως καταλύτη, για μια νέα δημιουργικότητα, προϋπόθεση απαραίτητη για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της επιταχυνόμενης αλλαγής στους κόλπους της κοινωνίας.

Με αυτό το σκεπτικό ξεκίνησαν τις επιτόπιες επισκέψεις τους στους χώρους των Σχολείων της Αμερικής, παρακολούθησαν μαθήματα και μεθόδους διδασκαλίας, συζήτησαν με καθηγητές και με μαθητές. Και ποιες ήταν οι διαπιστώσεις τους, από αυτό που ονομάζουμε Σχολείο, «το οποίο είναι έτσι, αφού εμείς το φτιάξαμε έτσι»: Είτε στερείται ουσίας, είτε κρατά τα παιδιά μακριά από την πραγματικότητα, είτε βγάζει ανθρώπους με απαρχαιωμένες αντιλήψεις, είτε δεν αναπτύσσει τη νοημοσύνη, είτε αποφεύγει την προβολή σημαντικής μερίδας γνώσεων, είτε τιμωρεί τη δημιουργικότητα. Συνεπώς, «μπορεί και πρέπει να αλλάξει, γιατί στην ουσία δεν κάνει αυτό που πρέπει να γίνει».

Θεώρησαν μάλιστα σκόπιμο, με μορφή ποιήματος, το οποίο παραθέτουν στην αρχή του βιβλίου τους, να φτιάξουν ένα κείμενο (το παραθέτω πιο κάτω), στο οποίο θέτουν στο μαθητή επαναλαμβανόμενο το ερώτημα «τι έμαθες σήμερα στο σχολείο σου αγαπημένο μου αγόρι» και εκείνος δίνει ανάλογα τις δικές του απαντήσεις.

Τώρα θα μου πείτε, αυτά συμβαίνουν μόνο στην Αμερική; Ασφαλώς όχι. Αν τα ίδια ή παρόμοια συμβαίνουν και στη χώρα μας, την απάντηση στο «γιατί», την έχει δώσει σε μια από τις επιφυλλίδες του ο Μάριος Πλωρίτης, στην οποία διεκτραγωδώντας την κατάσταση που επικρατεί στη δική μας Παιδεία, κατέληξε: «Η Παιδεία στον τόπο μας μένει έτσι γιατί έτσι πρέπει να μείνει» και διευκρίνιζε ότι «έτσι μένοντας ευνοεί το κατεστημένο». Πετυχαίνει δηλαδή, αντί να χρησιμοποιείται «η εκπαίδευση σαν μέσο ανατροπής του κατεστημένου», σαν εργαλείο δηλαδή μεταβολής της κοινωνίας προς την κοινωνική πρόοδο, την ατομική και εθνική ανεξαρτησία, τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, χρησιμοποιείται ως εργαλείο διαιώνισης της νοσηρής πραγματικότητας.