Το «νέφος» πάνω από την πόλη…

 H όψη μιας πόλης καθρεφτίζει την κατάσταση της κοινωνία της. Κλειστά μαγαζιά σε άλλοτε θορυβώδεις εμπορικούς δρόμους, απεριποίητες προσόψεις κτιρίων είναι κάποια από τα γνωστά σημάδια που αποτυπώνουν την κρίση που διατρέχουμε τα τελευταία χρόνια. Μία από τις όψεις της κρίσης είναι κι η αφύσικη καταχνιά που ακόμα και στις ηλιόλουστες ημέρες, είναι ορατή πάνω από την πόλη: το «νέφος». Έχουν παρέλθει ήδη εννέα χρόνια από τις πρώτες δημοσιεύσεις (Καθημερινή 09.12.2013) που αναφέρουν την ύπαρξη του νέφους στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων. Ένα «νέφος» παρόμοιο με της Αθήνας μόνο που το τοπικό προέρχεται κυρίως από τα τζάκια, τις σόμπες και τους καυστήρες των σπιτιών και πολύ λιγότερο από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων. Σχηματίζεται από μικροσκοπικά σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα τα οποία είναι εξαιρετικά επικίνδυνα για την υγεία. Το πιο δολοφονικό είναι το λεγόμενο PM2.5. Το όνομα του σωματιδίου σημαίνει ότι έχει μέγεθος 2,5 εκατομμυριοστά του μέτρου, δηλαδή τρεις φορές μικρότερο από ένα ερυθρό αιμοσφαίριο αλλά πολύ μεγαλύτερο από έναν ιό. Λόγω του πολύ μικρού μεγέθους του φτάνει με την εισπνοή ακόμα και στις πιο μικρές κυψελίδες των πνευμόνων και από εκεί περνάει στο αίμα. 

Τα αποτελέσματα στην υγεία του ανθρώπου (και των ζώων) από την εισπνοή του έχουν πολλαπλώς μελετηθεί και περιλαμβάνουν το άσθμα, καρκίνο του πνεύμονα, αναπνευστικές παθήσεις, καρδιαγγειακές παθήσεις (όπως αρτηριοσκλήρυνση, έμφραγμα, αρρυθμίες), πρόωρους τοκετούς, συγγενείς ανωμαλίες, νευροεκφυλιστικές διαταραχές (Alzheimer), ψυχικές διαταραχές και πρόωρο θάνατο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση 300.000 πρόωροι θάνατοι ανά έτος αποδίδονται στο PM2.5. Ακόμα και ολιγοήμερες αυξήσεις του PM2.5 αυξάνουν τα καρδιαγγειακά επεισόδια κατά 3% ενώ αυξήσεις του PM2.5 που διαρκούνε μερικά χρόνια (όπως συμβαίνει στα Γιάννενα) αυξάνουν κατά 10% τα επεισόδια αυτά. Αύξηση στην ατμόσφαιρα του PM2.5 για 5 χρόνια αυξάνει κατά 33% την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα στους κατοίκους της εν λόγω περιοχής ενώ αυξήσεις για ένα μόλις χρόνο αυξάνουν την πιθανότητα καρκίνου πνεύμονα κατά 13%.

 Πρόσφατα δείχτηκε ότι 3% των καρκίνων μαστού οφείλεται σε αυξημένα επίπεδα PM2.5 στην ατμόσφαιρα. Πάνω από 4 εκατομμύρια θάνατοι ανά έτος παγκοσμίως αποδίδονται στην μόλυνση της ατμόσφαιρας από το PM2.5 γεγονός που το καθιστά τον 5ο σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου θανάτου (αμέσως μετά την υπέρταση, το κάπνισμα, τον σακχαρώδη διαβήτη και την παχυσαρκία). 

Για αυτούς τους λόγους ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν θέσει ως ανώτερα επιτρεπτά όρια PM2.5 στην ατμόσφαιρα τα 25 μg/m3 (ετήσιος μέσος όρος). Συγκεντρώσεις ως 20 μg/m3 θεωρούνται καλές έως ικανοποιητικές, 20-25 μέτριες, 25-50 κακές, 50-75 πολύ κακές και πάνω από 75 ως εξαιρετικά κακές για την υγεία συγκεντρώσεις. Τις ημέρες που οι συγκεντρώσεις δεν είναι καλές συνιστάται η αποφυγή άσκησης (ακόμα και του βαδίσματος) σε εξωτερικούς χώρους και η χρήση μάσκας με φίλτρο προστασίας PM2.5 σε εξωτερικούς χώρους. 

Με την βοήθεια του συστήματος καταμέτρησης της μόλυνσης της ατμόσφαιρας ΠΑΝΑΚΕΙΑ μπορεί κανείς να δει τα δεδομένα αυτά σε χάρτη όπου αναγράφεται η πιο πρόσφατη μέση ωριαία τιμή συγκέντρωσης, στον ιστότοπο https://air-quality.gr/ μέσω αισθητήρα που είναι εγκατεστημένος στην Περιφέρεια, υπολόγισα ότι ο μέσος όρος της εβδομάδας από 27/11/22 μέχρι 4/12/22 των συγκεντρώσεων PM2.5 στα Γιάννενα ήταν 29,35 μg/m3, τιμή που χαρακτηρίζεται ως κακή για την υγεία των κατοίκων της πόλης. Σε πολλές περιπτώσεις κατά την διάρκεια της ίδιας εβδομάδας οι μέσες ωριαίες συγκεντρώσεις ήταν πολύ κακές ενώ τρείς φορές ήταν εξαιρετικά κακές (φωτ.). Αλλά και από τις αρχές του Νοεμβρίου και κυρίως τις βραδινές ώρες οι συγκεντρώσεις ήταν κακές έως πολύ κακές. 

Εντύπωση προκαλεί ότι τα Γιάννενα, σύμφωνα πάντα με την ΠΑΝΑΚΕΙΑ είχαν τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις PM2.5 σε όλη την επικράτεια, ακόμα και από την Αθήνα. Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε αν ο ετήσιος μέσος όρος των τελευταίων ετών υπερβαίνει τα 25 μg/m3 που αποτελούν το αποδεκτό ανώτατο όριο. Η λύση ενός προβλήματος ξεκινάει με την δημοσιοποίησή του και την σωστή ενημέρωση. Όπως και το καθαρό νερό ο καθαρός αέρας δεν είναι πολυτέλεια, είναι δικαίωμα.