Η χαμένη τιμή της ανθρώπινης ζωής…

Χρόνο με το χρόνο, μέρα με τη μέρα ο άνθρωπος κατρακυλάει. Δεν ξέρω αν φτάσαμε ακόμη στο ναδίρ, αλλά η περίοδος του homo sapiens τίθεται υπό έντονη αμφισβήτηση. Κάποιοι, με δόση ίσως υπερβολής, κάνουν λόγο για επιστροφή του ανθρώπινου όντος στην εποχή του homo cannivalus. Οι κρίσεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες, μια σειρά γεγονότων τις επιβεβαιώνουν με τον πιο πειστικό τρόπο. Ο περιβόητος ανθρώπινος πολιτισμός, εμφανώς μονομερής, ολισθαίνει σε επικίνδυνες για τον φιλόξενο πλανήτη μας ατραπούς. Δεν κινδυνεύει  πλέον με αφανισμό μόνο το ανθρώπινο είδος, αλλά κάθε είδους ζωή πάνω του. Ο Σοφοκλής επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά: «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει», και σε ελεύθερη απόδοση από τον Γιάννη Γρυπάρη: «πολλά ΄ναι τα θάματα, πιο θάμ΄ απ΄τον άνθρωπο τίποτα», ικανός δηλαδή και για τα πιο θαυμαστά, αλλά και για τα πιο επονείδιστα. 

Χώρες, με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο εργαλειοποιούν το προσφυγικό στέλνοντας καθημερινά στο θάνατο  εκατοντάδες απελπισμένων ανθρώπων. Την ίδια στιγμή, άλλες μεταβάλλονται με τον πλέον επονείδιστο τρόπο σε αποθήκες ανθρώπινων ψυχών. Και κείνοι, οι τρανοί της οικουμένης, οι οποίοι προκάλεσαν- και προκαλούν- είτε με την άθλια εκμετάλλευση και τη συνακόλουθη φτώχεια και εξαθλίωση, είτε με τις τεχνητές κρίσεις και τις πολεμικές συγκρούσεις για την εξυπηρέτηση «ημέτερων» ποικίλων συμφερόντων, αυτό το ανθρώπινο δράμα, σφυρίζουν αδιάφορα. 

Τα τελευταία ναυάγια σε Λέσβο και Κύθηρα με τουλάχιστον 18 νεκρούς και 15 αγνούμενους  πρόσφυγες και μετανάστες, οι περισσότερες γυναίκες, αλλά και μικρά παιδιά, το μακελειό σε παιδικό σταθμό στην Ινδονησία με 34 νεκρούς, τα περισσότερα μικρά παιδιά- νήπια, οι κατά συρροή και «δι΄ασήμαντον αφορμήν» τελευταίες ανθρωποκτονίες, αποτελούν τον πλέον αδιάψευστο μάρτυρα πλήρους απαξίωσης του υπέρτατου δώρου της ανθρώπινης ζωής. Φτάσαμε στο έσχατο σημείο ανθρώπινης βαρβαρότητας να βασανίζονται βάναυσα μέσα στο σπίτι τους ανυπεράσπιστα ηλικιωμένα άτομα, ακόμη και να αφαιρείται η ζωή τους, για ένα εκατοστάευρω. 

Η απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα γιατί φτάσαμε ως εδώ δεν είναι δύσκολη. Οι ανθρώπινες αξίες, αυτά που ονομάζουμε ανθρωπιστικά ιδεώδη(ιδανικά), βρίσκονται σε διαρκή έκπτωση. Ο άνθρωπος, η ανθρώπινη ζωή έπαψε πια να λογαριάζεται ως κάτι ιερό, ως κάτι πολύτιμο από τη μοναδικότητά του και το ανεπανάληπτο. Ταυτόχρονα, το ηθικό αξιακό σύστημα είναι μόνιμα παραμελημένο.  Το οικοδόμημα του σημερινού  παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, όσο και αν γίνεται προσπάθεια ωραιοποίησής του με όρους  οι οποίοι έλκουν την καταγωγή τους από τον γνωστό Σκωτσέζο Οικονομολόγο Άνταμ Σμιθ («Πλούτος των εθνών»), όπως  «ελεύθερη οικονομία», «οικονομία της αγοράς και του ανταγωνισμού»,  στηρίζεται στη βαρβαρότητα, στην παντί τρόπω και μέσω κερδοφορία. Σε κάθε έκφανση της ζωής μας η Αυτού Μεγαλειότης το κέρδος.

Το χρήμα έπαψε πλέον να είναι, όπως η ετυμολογία της λέξης δηλώνει, «προς χρήσιν», και από μέσο μετατράπηκε σε αυτοσκοπό, ξεχνώντας την προειδοποίηση της Βορειοαμερικανίδας νομπελίστα Περλ Μπακ ότι «το χρήμα είναι καλός υπηρέτης, αλλά και επικίνδυνος κύριος (αφεντικό)». Η ανθρωπότητα χορεύει πλέον στους ρυθμούς του Έλον Μασκ και του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, του Μπιλ Γκέιτζ και των άλλων μεγιστάνων του πλούτου. Ποτέ ο παγκόσμιος πλούτος δεν ήταν τόσο άνισα κατανεμημένος όσο σήμερα. Το πρότυπο του καταναλωτικού ανθρώπου («Homo consumens» κατά τον Έριχ Φρομ) που καλλιεργήθηκε έχει μετατρέψει την εξασφάλιση του «επιούσιου άρτου» σε αδιέξοδο κυνήγι του υλικού ευδαιμονισμού, της άπληστης απόκτησης πλούτου, χλιδής και πολυτέλειας. Η προβολή τους από τους κατέχοντες στα παγκοσμιοποιημένα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης προκλητικά επιδεικτική.

Δυστυχώς για τους πολίτες, έπαψαν να κυβερνούν οι πολιτικοί και την εξουσία ασκούν επί της ουσίας οι ισχυροί του χρήματος. Οι πολιτικοί ηγέτες παγκοσμίως κατάντησαν μαριονέτες των μεγαλοεπιχειρηματιών και των τεράστιων -συχνά αλληλοσυγκρουόμενων- συμφερόντων. Ο πλανήτης μας πνέει τα λοίσθια εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής («κλιματικής κρίσης» ακριβέστερα), που είναι δικό τους αποτέλεσμα, και κείνοι σαν να μη συμβαίνει τίποτε, «άβουλοι και μοιραίοι», κάνουν πως δεν ακούν την καμπάνα που επίμονα, χρόνια τώρα, χτυπούν οι καθ΄ ύλην αρμόδιοι επιστήμονες. 

Υπάρχει τρόπος να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση; Δύσκολο, πολύ δύσκολο, αλλά υπάρχει, και αυτό συμπυκνώνεται σε μία μόνο φράση, «να ξαναγίνουμε άνθρωποι». Να ευθυγραμμιστούμε με την άποψη του Μενάνδρου «ως χαρίεν έστ΄ άνθρωπος, όταν άνθρωπος η» (πόσο ωραίο πράγμα είναι ο άνθρωπος να είναι ΑΝΘΡΩΠΟΣ), να πειστούμε όλοι ότι ο μόνος αυτοσκοπός που δικαιολογείται στη ζωή είναι μόνο αυτός του ανθρώπου. Να ξαναδώσουμε τη χαμένη ιερότητα στην ανθρώπινη ζωή, αλλά και σε κάθε ζωή. Να συνειδητοποιήσουμε ότι σε αυτόν τον φιλόξενο πλανήτη είμαστε ενοικιαστές -και μάλιστα όχι οι μοναδικοί- και σε καμία περίπτωση ιδιοκτήτες του, όπως, δυστυχώς, με την συμπεριφορά μας αποδεικνύουμε. Αυτό, βέβαια, απαιτεί να κάνει ο καθένας μας την ατομική του επανάσταση, την αλλαγή του εαυτού του, την μόνη αγνή επανάσταση στην Ιστορία των Επαναστάσεων. Και σ΄αυτό τεράστια μπορεί να αποβεί η συμβολή της παιδείας («δεύτερον ήλιον είναι τοις ανθρώποις» σύμφωνα με τον Πλάτωνα) και, κατά συνέπεια, των φορέων αγωγής: της οικογένειας και του σχολείου κατά κύριο λόγο.