Περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα…

on .

O Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας, που η εορτή της θεωρείται το Πάσχα του καλοκαιριού. Με την πρωταυγουστιά οι χωρικοί κάνουν το σταυρό τους και λένε «Η Παναγία μπαίνει η νηστεία αρχίζει» -νηστεία που τηρούσαν αυστηρά «για να μη βρει κακό τα κονάκια και τα ζωντανά». 

Στο Ζαγόρι «πρωί – πρωί, πριν βάλουν τίποτε στο στόμα των, τρώγουν κόκκινα κράνα, για να είναι γεροί όλο το χρόνο». Είναι γνωστό ότι η κρανάδα δρα ως αντιπυρετικό και προφανώς σχετίζεται με τις «θερμασίες» του Αυγούστου», για τις οποίες υπάρχει και συγκεκριμένη κατάρα για τον αχόρταγο «να μη χορτάσει ούτε τον Αύγουστο θερμασιά». 

Γιατί αυτός ο πλούσιος μήνας, μήνας της συγκομιδής, Τραπεζοφόρος, για τον οποίο εύχονται «να ‘ταν δυο φορές το χρόνο», κρύβει κινδύνους για την υγεία, επειδή οι υψηλές θερμοκρασίες, η ανάπτυξη των εντόμων και η κατάχρηση οπωρικών και λαχανικών ευνοούν τις γαστρικές διαταραχές και παλαιότερα τους επικίνδυνους ελώδεις πυρετούς. 

Για το πόσο δοκιμάζεται η υγεία τον μήνα αυτό, είναι ενδεικτική η παροιμιακή έκφραση «περί υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα». 

Τις ημέρες της νηστείας δεν λησμονούσαν και το καθήκον προς τους νεκρούς. Την 1η Αυγούστου, αρχή της νηστείας, «κάθε καλή νοικοκυρά έβαζε ένα πιάτο ελιές, μισές μαύρες, μισές άσπρες, και τις έστελνε στη γειτονιά, σ’ όσες δεν είχαν να φάνε εκείνη την ημέρα». 

Η μέρα αυτή συνοδεύεται επίσης από καθαρτήρια και άλλα έθιμα, όπως το πλύσιμο των χάλκινων σκευών και η προσφορά σταφυλιών, σύκων κ.λπ. στην εκκλησία και το μοίρασμά τους στους νηστεύοντας. Με το γάλα που δεν καταναλώνεται, λόγω της νηστείας, φτιάχνουν τραχανάδες, χυλοπίτες κ.λπ. για την υπόλοιπη χρονιά. 

Ο Αύγουστος δεν αρχίζει μόνο, αλλά τελειώνει με νηστεία: Στις 29, ημέρα της εορτής του Αγίου Ιωάννου του Αποκεφαλιστή ή Ριγολόγου, Προστάτη από την ελονοσία, νηστεύουν. Η θέρμη λέει η παράδοση, εμφανίστηκε στον κόσμο όταν αποκεφαλίστηκε ο Αη-Γιάννης, ταράχτηκε η κεφαλή κι έπαθε παροξυσμό. Γι’ αυτό λέγεται και Παροξυσμός ή Κρυαδίτης ή Θερμολόγος, Νηστευτής…

Αποφεύγουν να φάνε καρπούζια, μαύρο σταφύλι, μαύρο σύκο και ότι θυμίζει αίμα, και δεν πιάνουν μαχαίρι ούτε σπάζουν καρύδια. 

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας με το πιο λαμπρό ολόγιομο φεγγάρι, απ’ όπου η έκφραση «Καλός ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι»… Ο Συκολόγος και Κλειδοχρονιάς θεωρείται ο πιο πλουσιοπάροχος μήνας. «Αύγουστε καλέ μου μήνα να’ σουν δυο φορές το χρόνο».  Ωστόσο οι έξι ή 12 πρώτες ημέρες του ήταν γνωστές ως Δρίμες (εξ’ ου και Δριμάρης) ή Δρίματα, «τα κυνικά καύματα» των αρχαίων. 

Πίστευαν ότι τις μέρες αυτές επενεργούν ανεξιχνίαστες δυνάμεις, γι’ αυτό αποφεύγονται: το πλύσιμο των ρούχων, η κοπή οικοδομικής ξυλείας και το κολύμπι στη θάλασσα (συνδέεται με τα μελτέμια / μπουρίνια). 

Από τις πρώτες έξι ή δώδεκα ημέρες του Αυγούστου τα Μερομήνια, όπως τα λέει ο λαός, γίνονται προγνώσεις για τον καιρό της χρονιάς, εφ’ όσον κάθε μέρα αντιστοιχεί σ’ ένα ή δυο μήνες τον χρόνο αντιστοίχως. Αναρίθμητα τα έθιμα και οι δοξασίες Πανελλαδικά για τον Αύγουστο.

 

Η νυχτερινή συμφωνία 

των καρπουζιών

«Πράσινο το μοναστήρι, κόκκινες καμάρες, μαύροι καλόγεροι: τι είναι»; 

Ο βασιλιάς του καλοκαιριού ο θείος μήνας Αύγουστος και των φρούτων του βασιλιάς «σίκυς ο κοινός ή υδροπέπων» τουτέστιν το λαχταριστό καρπούζι.

«Μια ολοπράσινη κεφάλα που έχει μέσα, αντί μυαλό, σάρκα κόκκινη και σπόρους και γλυκό νερό: τι είναι»;

Θυμάμαι μικρός, που κοιμόμουνα με τον μεγαλύτερο αδερφό μου, με συμβούλευε με καρπαζιές -τόσο στον ήχο τους συγγενικές με καρπουζιές- να πάψω το βράδυ να καταβροχθίζω καρπούζια σαν τον Σπίθα στον «Μικρό Ήρωα», γιατί θα έβρεχα πάλι το στρώμα και τότε αλίμονο μου.

Μόνιμα πρησμένη η κοιλιά μου, δεύτερος Ποκοπίκο…

Επίσης έφτιαχνα το βράδυ φαναράκια να τα κρεμάμε στα κλαδιά σαν Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Επέμενα πως τη νύχτα τα καρπούζια έχουν φωνή. 

Ο μπάρμπας που φύλαγε τα βράδια το μποστάνι, με πήρε μαζί του ένα βράδυ. Μοσχοβολούσε ο τόπος θυμάμαι μυριστικά βοτάνια, θερισμένο στάχυ, γρύλοι, κωλοφωτιές. 

Εκεί  που με άλωνε γλυκά ο ύπνος, μέσα στην κοσμική ησυχία τη φεγγαρόλουστη, άρχισε η συμφωνία των καρπουζιών, κρακ-κρακ, κρακ-κρακ, απ’ όλες τις γωνιές του μποστανιού. Έβαλα το χέρι μου, το ακούμπησα πάνω σ’ ένα καρπούζι. Το καρπούζι ανάσαινε, είχε ψυχή, παλλόταν, κρακ – κρακ – κρακ.

Έτσι μου κόλλησε στο μυαλό πως τα καρπούζια μιλούν και τραγουδάνε σαν εμάς, σαν τα πουλιά και τα τζιτζίκια ή και να κρυβόταν κάποιος μέσα στο καρπούζι, να ‘βρισκε καταφύγιο εκεί.

Στων καρπουζιών τη θέα και η τέχνη δεν αντιστέκεται. Τα καρπούζια του Μόραλη και του Τέτση, του Τσόκλη τα προκλητικά καρπούζια που πέφτουν στο πάτωμα κι εκρήγνυνται χρώματα και ζουμιά. Καρπούζια του φασιανού και του Φειδάκη. Η φέτα το λαχταριστό καρπούζι που επέλεξε ο Τσαρούχης…

Στις 6 Αυγούστου η εκκλησία γιορτάζει τη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και εκείνο που συναρπάζει είναι το φως, το Θαβώρειο φως που Καθαίρει τα πράγματα. Προτυπώνεται με αυτόν τον τρόπο ο νέος κόσμος, διάφανος και ξεκάθαρος. «Μια φωταιγής καταδήλωση με αποδέκτη κάθε ανθρώπινο ον». 

 «Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η κορυφαία εορτή της πιο οικείας και αγαπητής μορφής στον χριστιανικό λατρευτικό κύκλο». 

Αναρίθμητες οι προσωνυμίες της Θεοτόκου, όπως και τα πανηγύρια… 

Στις 24 η εκκλησία μας γιορτάζει τον ιερομάρτυρα Κοσμά τον Αιτωλό, στις 27 τον μεγαλομάρτυρα Φανούριο και στις 29 την αποτομή Τιμίας κεφαλής Ιωάννη Προδρόμου.

Ρεμβασμός και νοσταλγία στις σελίδες του Παπαδιαμάντη και τους στίχους του Καβάφη. (Ο Αύγουστος σε πεζό και στίχο):

Μακρυά

Θα’ θελα αυτήν την μνήμη να την  πω…

Μα έτσι εσβύσθη πια… σαν τίποτε δεν απομένει.

Γιατί μακρυά, στα πρώτα εφηβικά μου χρόνια 

κείται.

--------------

Δέρμα σαν καμωμένο από γιασεμί…

Εκείνη του Αυγούστου. Αύγουστος ήταν; - 

η βραδιά…

Μόλις θυμούμαι πιάτα μάτια ήσαν θαρρώ μαβιά…

Α ναι, μαβιά· ένα σαπφοίρινο μαβί…

Κ. ΚΑΒΑΦΗΣ

(Μέτσοβο)