Ο δρόμος της δυσπιστίας…

on .

 Κυριακή αφιερωμένη από την Εκκλησία μας στον Απόστολο Θωμά, η τελευταία. Έμεινε στην προφορική παράδοση του λαού μας ως «ο άπιστος Θωμάς». Δεν ήταν όμως άπιστος ο Θωμάς. Δύσπιστος ήταν. Απουσίαζε, κατά τη Γραφή, όταν ο Ιησούς εμφανίστηκε, μετά την Ανάσταση, στο χώρο όπου ήταν «συνηγμένοι» οι υπόλοιποι μαθητές. «Έλεγον ουν οι άλλοι μαθηταί, εοράκαμεν τον Κύριον. Ο δε έφη αυτοίς: εάν μη ίδω εν ταις χερσί τον τύπον των ήλων και βάλω την χείρα μου εις την πλευράς Αυτού, ου μη πιστεύσω». Δεν είπε αβασάνιστα «δεν πιστεύω», αλλά ζήτησε να έχει τα σχετικά τεκμήρια. Δεν ήταν ούτε άπιστος, ούτε εύπιστος, ήταν απλά δύσπιστος. Και αυτόν το δρόμο μας άφησε με τη συμπεριφορά του ως παρακαταθήκη για να τον ακολουθούμε σε θέματα της κοινωνικής, πνευματικής και πολιτικής μας ζωής που υπόκεινται στον έλεγχο και απαιτούν την ανάλογη εξέταση και επιβεβαίωση.
Ένας δρόμος που αποτελεί για πολλούς από μας, είδος πολυτελείας εν ανεπαρκεία και ακολουθούμε ανεξέλεγκτα και άκριτα το δρόμο της απιστίας και, κατά προτίμηση, της ευπιστίας, που όχι μόνο μας οδηγεί στην πλάνη, αλλά ενίοτε τον ακολουθούμε από σκοπιμότητα, καιροσκοπισμό και ιδιοτέλεια. Μας το επισήμανε από την αρχαιότητα ο Θουκυδίδης που μας έστειλε, μέσα από τις «Ιστορίες» του, το μήνυμα: «Αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμα μάλλον οι άνθρωποι τρέπονται».
Παρόμοιο μήνυμα μας στέλνει, με τους συμβουλευτικούς του λόγους ο Ισοκράτης: «Οι γαρ πολλοί την αλήθειαν αγνοούσι, προς δε την δόξαν (= την επιφανειακή και ανεξέλεγκτη γνώμη) αποβλέπουσι». Το διαπιστώνουμε αυτό, κάθε τόσο στην κοινωνική και προπαντός στην πολιτική μας ζωή, καθώς βρισκόμαστε, ιδιαίτερα προεκλογικά, μπροστά σε κάθε λογής διακηρύξεις και υποσχέσεις. Θυμάστε πως «με ένα μόνο άρθρο» θα καταργούνταν το «επονείδιστο μνημόνιο» και τελικά δεχτήκαμε ένα άλλο μνημόνιο πιο σκληρό και από αυτό που ήταν υπό κατάργηση. Θυμάστε επίσης ποιοι πρωτοστατούσαν στα συλλαλητήρια εναντίον της «αντεθνικής συμφωνίας των Πρεσπών», και πώς σήμερα την εφαρμόζουν στο ακέραιο γιατί αυτή είναι η θέληση αυτών που την επέβαλαν.
Το διαπιστώσαμε κι εμείς που πριν από 27 χρόνια ιδρύσαμε το Σύνδεσμο Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων «ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ» και αποφασίσαμε να προβάλουμε στο Πανελλήνιο τη ζωή, τη δράση και την προσφορά των πιο εκλεκτών τέκνων της ιδιαίτερης πατρίδας μας: των Ηπειρωτών Εθνικών Ευεργετών και Δασκάλων του Γένους που δεν ανέχτηκαν στα χρόνια της σκλαβιάς να ζήσουν κάτω από το πέλμα του Ασιάτη κατακτητή και πήραν το γνώριμο ,από την αρχαιότητα ,για τον Έλληνα δρόμο της ξενιτιάς.
Ξεκινήσαμε την προσπάθειά μας αυτή αναζητώντας στοιχεία στην υπάρχουσα βιβλιογραφία, σε αρχεία και βιβλιοθήκες του εσωτερικού. Διαπιστώσαμε όμως, αρκετά ενωρίς, ότι οι διάφοροι μελετητές που είχαν ασχοληθεί με αυτό το σοβαρό θέμα, επειδή δεν διέθεταν το απαραίτητο αρχειακό υλικό, αφού δεν είχαν επισκεφθεί τα μέρη στα οποία έζησαν και έδρασαν οι συμπατριώτες μας, παρέθεταν διάφορες απόψεις που είχαν αντλήσει από άλλους μελετητές, με τα ίδια μειονεκτήματα, ή διατύπωναν ορισμένες υποθετικές -διαζευτικτές- σκέψεις, εντελώς αβασάνιστα. Και αυτό δυστυχώς συνέβαινε με αρκετούς από συμπατριώτες μας και μάλιστα για βασικά ερευνητικά θέματα.
Ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα είναι αρκετό για να αποκαλύψει του λόγου το αληθές: Αποφασίσαμε να ασχοληθούμε και με τον Ηπειρώτη Εθνικό Ευεργέτη, θερμό συνεργάτη των Ζωσιμάδων, προσωπικό φίλο και σύμβουλο του Ιωάννη Καποδίστρια, υπουργό οικονομικών στην πρώτη κυβέρνησή του στην Αίγινα και δημιουργό του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα μόνα στοιχεία που είχαμε υπόψη μας ήταν :α) Το βιβλίο του Πανεπιστημίου Αθηνών με τίτλο «ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΚΑΙ ΔΩΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ», στο οποίο υπήρχαν δυο μόνο σελίδες για το Δομπόλη και σ’αυτές σχετικά με τον τόπο γέννησης του Δομπόλη, που ενδιέφερε την έρευνά μας αναγραφόταν ότι «ο Δομπόλης γεννήθηκε στη Νίζνα ή στην Πετρούπολη της τότε αυτοκρατορικής Ρωσίας». β) το βιβλίο του συμπατριώτη μας -σεμνού και έντιμου ερευνητή- Στέφανου Μπέτη, ο οποίος, μή έχοντας στη διάθεσή του τις απαραίτητες αρχειακές πηγές διατύπωσε υποθετικά τις απόψεις του για τον τόπο γέννησης του Δομπόλη που μπορεί να ήταν η Νίζνα ή η Πετρούπολη, για να καταλήξει, ως ευσυνείδητος ερευνητής, στο συμπέρασμα πως «το πρόβλημα του τόπου γέννησης του Δομπόλη, με τα ως τώρα τουλάχιστον δεδομένα παραμένει ανεξιχνίαστο».
Αυτό ακριβώς το «ανεξιχνίαστο πρόβλημα» έπρεπε να εξιχνιάσουμε. Και αυτό κάναμε. Ξεκινήσαμε, όπως ήταν επόμενο, από την πόλη Νίζνα, από την οποία ξεκίνησαν τη δραστηριότητά τους πολλοί από τους Ηπειρώτες Εθνικούς Ευεργέτες, ανάμεσά τους και η οικογένεια του Τριαντάφυλλου Δομπόλη, πατέρα του Ιωάννη. Από τα αρχεία της Ελληνικής Κοινότητας της Νίζνας ανασύραμε αναφορά -δήλωση- «προς τους Έλληνες δικαστές της πόλης Νίζνας» την οποία υπέγραφαν -το έτος1813- ο Αναστάσιος Ζωσιμάς και ο Χριστόφορος Μπόνης, εκτελεστές της διαθήκης του Τριαντάφυλλου Δομπόλη. Σ’ αυτήν αναφέρεται ότι «ο μοναδικός γιος του, ο Έλληνας Ιωάννης Δομπόλης, βρίσκεται σήμερα στην Αγία Πετρούπολη». Η λέξη «σήμερα» μας δημιούργησε την πρώτη σκέψη πως παλιότερα θα βρισκόταν κάπου αλλού και μάλιστα στην πόλη Νίζνα, όπου προφανώς θα είχε γεννηθεί. Από τη Νίζνα λοιπόν στη Πετρούπολη. Στο Ελληνικό Προξενείο της Πετρούπολης, ύστερα από συνεννόηση με τον εκεί Γενικό Πρόξενο, συμπατριώτη μας και μαθητή της Ζωσιμαίας Σχολής, το Δημήτρη Λέτσιο, συναντηθήκαμε με το Ρώσο ερευνητή Γιούρι Πριάχιν, ο οποίος μας παρέπεμψε στο βιβλίο του Γκρίγκορι Αρς, του πιο έγκυρου Ρώσου ερευνητή, με τίτλο «Ο Ιωάννης Καποδίστριας στη Ρωσία», γραμμένο στα ρωσικά.
Εκεί, σε μετάφραση, διαβάσαμε πως «το 1809 ο Ι. Καποδίστριας φτάνει στην Αγία Πετρούπολη. Εδώ τον πρώτο καιρό διαμένει στο σπίτι του Έλληνα εμπόρου από τη Νίζνα, Ιωάννη Δομπόλη, ο οποίος έμενε στην Πετρούπολη». Η φράση αυτή του Αρς, με το εγνωσμένο κύρος της, ενίσχυσε περαιτέρω την άποψή μας ότι η Νίζνα μπορεί να ήταν ο τόπος γέννησης του Ι. Δομπόλη, χωρίς όμως να αποκλείεται να είναι ο τόπος καταγωγής του.
Απέμενε, λοιπόν, να εξιχνιαστεί πλήρως το θέμα, και η βασική πηγή δεν άργησε να βρεθεί: Ήταν το «Ομοσπονδιακό Ρωσικό Κρατικό Αρχείο της Πετρούπολης», από το οποίο, μετά τις προβλεπόμενες διαδικασίες, ανασύραμε ανάμεσα σε άλλα πολύτιμα για την έρευνά μας στοιχεία,και την ιδιόχειρη αίτηση του «Αυλικού Συμβούλου Ιωάννη Δομπόλη», με την οποία ζητούσε «να διαθέσει το κεφάλαιο που απέκτησε με την προσωπική του εργασία ,υπέρ της λαϊκής παιδείας στην Ελλάδα». Σ’ αυτήν ανέφερε ότι: «Κατά την καταγωγή μου είμαι Έλληνας από τον πατέρα μου, από την Ήπειρο, όμως γεννήθηκα στην πόλη Νίζνα, στο νομό Τσερνίγκοβο».
Έτσι, ακολουθώντας το δρόμο της «δυσπιστίας» του Θωμά, ύστερα από πολύ μόχθο, με την απαραίτητη υπομονή και επιμονή, εξιχνιάσαμε αυτό το «ανεξιχνίαστο πρόβλημα», καταλήξαμε στο αναμφισβήτητο συμπέρασμα ότι ο Ιωάννης Δομπόλης γεννήθηκε στη Νίζνα. Ταυτόχρονα συνειδητοποιήσαμε το μεγαλείο της ουσιαστικής έρευνας, αυτού «του μίτου της Αριάδνης» που οδηγεί με ασφάλεια «στο Λαβύρινθο της αλήθειας». Με τον ίδιο τρόπο κινηθήκαμε και εξιχνιάσαμε αρκετά από τα «ανεξιχνίαστα» προβλήματα που αντιμετωπίσαμε κατά τη σύνταξη του Αναμνηστικού Τόμου που ετοιμάζουμε με τίτλο «ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ»