Άλαλοι οι Λογάδες για τον πόλεμο!..

Κάθε κοινωνία, όταν βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση, χρειάζεται το κήρυγμα και την ηθική στήριξη όλων των λογίων της, αφού οι άνθρωποι του πνεύματος είναι σε θέση να λειτουργήσουν ως πομποί και ως προστάτες της λογικής και του αισθήματος.
Γι’ αυτό και οι διανοούμενοι σε όλες τις ανώμαλες καταστάσεις βγήκαν μπροστά και με θάρρος είπαν την αλήθεια στον κόσμο και έδωσαν ελπίδα για ενίσχυση της αντοχής και της αντίστασης. Μια αναδρομή στην Ελληνική επανάσταση του ’21, στον ντροπιαστικό πόλεμο του 1897, στη Μικρασιατική Καταστροφή, στη δικτατορία του Μεταξά, στο Κυπριακό και στη δικτατορία του ’67, πείθουν για την ορθότητα της επισήμανσής μου.
Ίσως είναι η πρώτη φορά σήμερα που οι λόγιοι δεν έχουν παρέμβει συλλογικά και δεν μίλησαν για τον πόλεμο των Ρώσων. Γιατί και αυτός ο πόλεμος δεν ισοπέδωσε μόνο την Ουκρανία, δεν σκοτώνει παιδιά και αμάχους, αλλά παραβιάζει αξίες και αρχές που οι Ευρωπαίοι έχουν δώσει αγώνες για την κατοχύρωσή τους.
Και πράγματι, η ανάγκη του κόσμου για την άποψη του πνευματικού ανθρώπου είναι εξαιρετική μια και οι πολιτικοί μας αντιπρόσωποι δεν έχουν την ίδια στάση για τον πόλεμο ούτε για τον πραγματικό υπεύθυνο ούτε για τις επιδιώξεις του Πούτιν. Αυτή η διαφορετική προσέγγιση από τους πολιτικούς έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τον τρόπο που οι πολίτες σκέφτονται και ερμηνεύουν την εισβολή των Ρώσων.
Αντίθετα, οι διανοούμενοι και γενικά οι άνθρωποι του πνεύματος με το λόγο υπηρετούν αποκλειστικά και μόνο την αλήθεια και βρίσκονται μακριά από σκοπιμότητες και δεσμεύσεις των πολιτικών δυνάμεων. Γι’ αυτό και οι παρεμβάσεις τους σήμερα, καθώς και ο ελληνικός λαός δοκιμαζόμενος και ηθικά και οικονομικά, είναι χρήσιμες για όλους.
Αυτός είναι ο λόγος που δημοσιεύω το παρακάτω κείμενο. Ο καθένας βλέποντας πως τότε, το ’40, αντέδρασαν οι λόγιοι στον πόλεμο και πως ενεργούν σήμερα, θα οδηγηθούμε σε διαπιστώσεις μάλλον οδυνηρές για το μέλλον της χώρας.

Επιστολή δημοσιευθείσα
σε εφημερίδα (10 Νοεμβρίου 1940, Νέα Ελλάς, Έκκληση -
Διαμαρτυρία Ελλήνων
διανοουμένων)

Είναι δύο εβδομάδες τώρα που μ' ένα τελεσίγραφο, μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των εθνών, για το περιεχόμενο, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασαν, η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώσει τα εδάφη της, να αρνηθεί την ελευθερία της και να κατασπιλώσει την τιμήν της.
Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγαλυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή τη στιγμή, κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των μακεδονικών βουνών, πολεμούμε, τις περισσότερες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε μέχρις ενός.
Σ' αυτόν τον άνισο και σκληρότατο, αλλά και πεισματώδη αγώνα, που κάνει τον λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζει κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν' ακρωτηριάζει, να διαμελίζει τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες κι άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση: Ότι αγωνιζόμεθα για τη σωτηρία όλων εκείνων των Υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε να απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας. Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σε εμάς τους Έλληνες διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν' απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε, όχι την υλική, αλλά την ηθική βοήθειά τους: Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων, την εργασία, το κήρυγμα, την άμεση επίδραση, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθηση και την ενέργεια για έναν καινούριο πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα Έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος. Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεσθεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και του τελευταίου, του πιο ταπεινού εργάτη.
Με τη μεγάλη και σταθερή αυτή ελπίδα, σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό μας χαιρετισμό:
Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Σωτήριος Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κ. Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Στράτης Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Αρίστος Καμπάνης.
Οι υπογράφοντες την έκκληση-διαμαρτυρία απευθύνονται στους διανοούμενους όλου του κόσμου καταγγέλλοντας την εισβολή της Ιταλίας στην Ελλάδα (28 Οκτ. 1940) και ζητώντας την ηθική συμπαράστασή τους.