Η Ιερά Μονή Βισικού στην Καλουτά Ζαγορίου…

 Σε περίοπτη θέση μεταξύ των ορεινών όγκων του Μιτσικελιού και της Τύμφης, βόρεια του χωριού Καλουτάς, βρίσκεται το Μοναστήρι του Βισικού ή Βισοκού, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Είναι κτισμένο σε ύψωμα πάνω από μικρό ποτάμι που αποτελεί μέρος των πηγών του Αράχθου. Η ονομασία του ετυμολογείται από την σλαβική λέξη vysokb, που σημαίνει τόπος υψηλός. Το χωριό Καλουτάς έχει αναλάβει από παλιά την επίβλεψη του, από δε το 1925 εκκλησιαστικά υπάγεται στην Ιερά Μονή Βουτσάς Γρεβενιτίου.
Σχετικά με την ημερομηνία ίδρυσης της Μονής, ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν από βιβλιογραφικές, αρχειακές και αρχαιολογικές πηγές. Η αρχαιότερη χρονολογία, που αναφέρει την ίδρυση είναι αυτή που αναγράφεται στην υπέρθυρη επιγραφή του αγιογραφημένου Καθολικού της. Σύμφωνα με αυτή, η Μονή ιδρύθηκε το 1114 από τον Άρχοντα Μιχαήλ, ανακαινίσθηκε το 1787 από τον Ηγούμενο Κωνστάντιο και αγιογραφήθηκε το 1818 διά συνδρομής και επιμελείας του Ιερομονάχου Άνθιμου με έξοδα των αδελφών Θεόδωρου και Χριστοδούλου εκ Χώρας Τζουντίλας από Καπεσοβίτες αγιογράφους.
Κατά τον ιστορικό Ι. Λαμπρίδη ήταν ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά, ιστορικά και πνευματικά κέντρα της Ηπείρου, φυτώριο γραμμάτων τον 15ο και 16ο αιώνα. Σχετίζεται άμεσα με τον διπλανό οικισμό Βισοκού, που εγκαταλείφθηκε από άγνωστη αιτία γύρω στα 1580 και σήμερα υπολείμματά του υπάρχουν διάσπαρτα στην γύρω περιοχή.
Έρημη, από τα τέλη του 19ου αιώνα περίπου, η Μονή το 1925 γίνεται μετόχι της Ι. Μονής Βουτσάς Γρεβενιτίου και ουσιαστικά εγκαταλείπεται στην τύχη της. Το Φθινόπωρο του 1943 στους χώρους της φιλοξενεί για αρκετό διάστημα κατοίκους του Καλουτά, που κάψανε οι Γερμανοί. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των λιγοστών και ταλαιπωρημένων από τους πολέμους κατοίκων των γύρω χωριών, κυρίως όμως του Καλουτά, το συγκρότημα αρχίζει να κινδυνεύει από άμεση κατάρρευση και οι αξιόλογες αγιογραφίες του από ολοκληρωτική καταστροφή.
Μια πρώτη ελπίς σωτηρίας άρχισε να διαφαίνεται το 1974 με την σχεδιαζόμενη ελεγχόμενη κυνηγετική περιοχή. Το πρόγραμμα προέβλεπε τα κτίρια της Μονής να χρησιμοποιηθούν, αφού βέβαια συντηρηθούν και βελτιωθούν, από τους θηροφύλακες και εκτροφείς αγρίων θηραμάτων. Η οργανωμένη αντίδραση λαθροκυνηγών και λαθροϋλοτόμων των γύρω χωριών ακύρωσαν την προσπάθεια. Η βεβήλωση είχε αποτραπεί. Πρόλαβε, όμως, κατά ευτυχή συγκυρία, και κατασκευάστηκε η οδική πρόσβαση προς τη Μονή που μέχρι τότε γινόταν μόνο μέσω ορεινού μονοπατιού.
Η αγάπη, η αγωνία και οι προσπάθειες των Καλουταίων Μοναστηριακών Επιτρόπων για την σωτηρία της Παναγίας τους συνεχίστηκαν προς κάθε κατεύθυνση και με κάθε τρόπο.
Έτσι, το 1994, χτύπησαν, μεταξύ άλλων, και την πόρτα του τότε Περιφερειάρχη κ. Τσιτσιμελή. Από τη στιγμή εκείνη άρχισε να φαίνεται, ότι η τύχη της Μονής σε βάθος χρόνου θα άλλαζε. Εκτιμήθηκε η ιστορία και η αξία της και διετέθησαν οι πρώτες 4.000.000 δραχμές για σύνταξη μελέτης στερέωσης και αποκατάστασης. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 1994 και τον Οκτώβριο του 1995 εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ.. Η χρηματοδότηση για την εκτέλεση ήταν το τελευταίο αλλά δυσκολότερο βήμα. Εν τω μεταξύ η Μονή κατέρρεε.
Χρειάστηκαν 9 ολόκληρα χρόνια συνεχών προσπαθειών, παρακλήσεων, υποσχέσεων αλλά και η ουσιαστική βοήθεια του τότε συμπατριώτη Προέδρου της Δημοκρατίας μας αείμνηστου Καρόλου Παπούλια, για να φθάσουμε τον Φεβρουάριο του 2004 και το έργο να ενταχθεί στα ΠΕΠ Ηπείρου 2000 – 2006 με προϋπολογισμό 635.000 ευρώ. Τελικά την Άνοιξη του 2004 έγινε η δημοπράτησή του.
Και ενώ όλοι, πανευτυχείς και ικανοποιημένοι περιμέναμε την έναρξη των εργασιών, τον Σεπτέμβριο του 2005 ιερόσυλοι αφαίρεσαν όλες τις φορητές εικόνες του τέμπλου, εικόνες του 18ου αιώνα. 10 του Δωδεκάορτου και τρεις Δεσποτικές. Καθοδηγούμενοι από έμπειρους γνώστες αφαίρεσαν ότι ήταν αξιόλογο.
Ήταν μια οδυνηρή και δύσκολη στιγμή για τους χωριανούς. ιδιαίτερα όμως για μένα, καθώς ήμουν ο πρώτος που αντίκρισα το κουφάρι του λεηλατημένου Τέμπλου. Όμως δεν έσκυψα το κεφάλι. Μέλος της Μοναστηριακής Επιτροπής από το 1992 είχα την πρόνοια να καταγράψω και να ψηφιοποιήσω όλες τις εικόνες της Μονής σε ανύποπτο χρόνο. Έτσι, η κλοπή έγινε γνωστή γρήγορα σε όλους τους αρμόδιους φορείς. Μόνο η Περιφέρεια, και προσωπικά ο κ. Καχριμάνης, δραστηριοποιήθηκαν για την ανεύρεση τους, δημοσιοποιώντάς τες στο διαδίκτυο. Άμεσα ακριβή αντίγραφα κάλυψαν τα τραγικά κενά του Τέμπλου.
Προσευχόμενοι και ελπίζοντες στην ανεύρεση των θησαυρών μας, παρά το βαρύ κλίμα που επικρατούσε, συνεχίσαμε τις προσπάθειες βελτίωσης της Μονής. Με τα λίγα πενιχρά οικονομικά μας, προερχόμενα από προσφορές και εράνους φίλων και πιστών, κατορθώσαμε να διαμορφώσουμε και να συμπληρώσουμε τους γύρω εξωτερικούς χώρους και παράλληλα να καλύψουμε λειτουργικές ανάγκες, όπως η συντήρηση, βελτίωση και εξασφάλιση μόνιμης οδικής πρόσβασης και η βελτίωση του δικτύου ύδρευσης. Παράλληλα και ενώ οι εργασίες της εργολαβίας συνεχίζονταν με αρκετά προβλήματα και κακοτεχνίες, ασχοληθήκαμε με τις τοιχογραφίες του 1818 των Καπεσοβιτών αγιογράφων. Η συντήρηση και ο καθαρισμός τους δεν συμπεριλαμβάνονταν στην αρχική εργολαβία. Έτσι χρηματοδοτήσαμε μόνοι με 8.000 ευρώ σχετική μελέτη, η οποία και εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ.. Για την εκτέλεσή της ζητήσαμε την βοήθεια και πάλι της Περιφέρειας. Σύντομα το έργο χρηματοδοτήθηκε με 30.000 ευρώ και η συντήρηση άρχισε. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με άριστα αποτελέσματα. Παράλληλα, η Περιφέρεια βελτίωσε σημαντικά τον μήκους 2,5 χιλιομέτρων δρόμο προς τη Μονή και χρηματοδότησε την ηλεκτροδότησή της, που απολαμβάνουμε σήμερα..
Η Ι.Μ. Βισικού ανακαινισμένη και συντηρημένη πλέον εξ ολοκλήρου, παρ’ όλες τις σχετικές κακοτεχνίες, με δαπάνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Υπουργείου Πολιτισμού, της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, της Περιφέρειας αλλά και όλων των κατοίκων της Καλουτάς, μαζί με το πλησίον πανέμορφο Τρίτοξο Γεφύρι, που και αυτό πρόσφατα συντηρήθηκε, αποτελούν μοναδικά πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία της περιοχής στα ριζά του Κεντρικού Ζαγορίου.
Οι κάτοικοι των γύρω χωριών, αλλά κυρίως οι Καλουτάτες, είναι υπερήφανοι για το Μοναστήρι τους, το Βισικό τους. Κατόρθωσαν με τον μακροχρόνιο αγώνα τους, την πίστη τους, την επιμονή τους αλλά και με το υστέρημά τους, όχι μόνο να σώσουν τη Μονή και τους θησαυρούς της, αλλά και να την αναδείξουν σαν μοναδικό μνημείο.
Κάθε γιορτή της Παναγιάς, αλλά και όποτε αισθάνονται την ανάγκη Tης, προστρέχουν στην ευλογία Της. Ανοίγουν τους ευλογημένους χώρους Της, και όπως παλιά πίστεψαν, αγωνίστηκαν και δικαιώθηκαν για την ανακαίνιση της και σήμερα προσεύχονται, πιστεύουν, και περιμένουν την επιστροφή των κλεμμένων θησαυρών και το ζωντάνεμά της με την εγκατάσταση νέων Μοναχών. Τότε θα έχει δικαιωθεί ο αγώνας τους και θα έχουν εκπληρωθεί τα όνειρά τους για το Βισικό τους.
TTT
Μέχρι σήμερα τρία από τα κλεμμένα προσκυνήματά μας βρέθηκαν και επαναπατρίστηκαν. Και ενώ περιμέναμε να τα υποδεχτούμε στους ευλογημένους χώρους τους, η Ι. Μητρόπολη Ιωαννίνων, εν ονόματι της ασφάλειας, ζήτησε να τα οικειοποιηθεί, ενώ τίποτε δεν έχει κάνει για την ανεύρεση τους. Χρόνια τώρα, με την βοήθεια της Παναγίας μας έχουμε συνηθίσει στους αγώνες για το Βισικό μας με κάθε τρόπο και προς κάθε κατεύθυνση. Έτσι, για άλλη μια φορά, σαν μοναδικός σήμερα Επίτροπος της Μονής και αισθανόμενος ότι οι Εικόνες μας για δεύτερη φορά, μας αφαιρούνται, προσπάθησα να επικοινωνήσω με τον οργανωτή της επιχείρησης συλλογής κειμηλίων, λόγω απουσίας του Μητροπολίτη μας. Ατυχής η κίνηση μου. Αντί για κατανόηση αντιμετώπισα προσβλητική, αγενή και βάρβαρη συμπεριφορά με τρόπους και εκφράσεις, που δεν συνάδουν με τον τόπο και τα πρόσωπα. Ένα μήνα μετά την μεγάλη απογοήτευση προσπαθώ ακόμη να απομονώσω από το μυαλό μου το θλιβερό επεισόδιο. Παρόμοιες συμπεριφορές εκθέτουν βαθειά την Εκκλησία μας και αποτελούν όπλα και επιχειρήματα για τους εχθρούς της...
Σεβασμιότατε Μητροπολίτη μας, μη παραγνωρίζοντας την αγωνία σας για ασφάλεια αλλά γνωρίζοντας και τις δυνατότητες στο τομέα αυτόν του Κεντρικού Ναού του Καλουτά, σας παρακαλώ να επιτρέψετε την επιστροφή των Εικόνων στον τόπο τους σαν αναγνώριση όλων όσων με προθυμία και ανιδιοτέλεια έχουν κάνει οι Καλουτάτες και οι Μοναστηριακοί Επίτροποι για το Βισικό, χρόνια τώρα. Αναμένοντας την δίκαιη απόφαση σας και βέβαιοι για την φώτιση του Καθολικού μας από την ικανοποίηση της χάρης Της θα σας είμαστε και εμείς πάντα ευγνώμονες.
Όσο για το απαράδεκτο επεισόδιο, κατά την επίσκεψή μου στην Ιερά Μητρόπολη, αναμένω υπομονετικά την χριστιανική συγγνώμη από ένα πρόσωπο για την συμπεριφορά του προς έναν απλό ηλικιωμένο. Θα αναμένω, χωρίς φυσικά να παραιτούμαι, στο διηνεκές από την αίτηση αυτής της συγγνώμης. Είναι απαραίτητη και χριστιανική και θα γίνει αποδεκτή εκ βάθους καρδίας σύμφωνα με τις επιταγές του Κυρίου μας.