Πολιτισμός και βαρβαρότητα…

Έτυχε, επανειλημμένα μάλιστα, τα τελευταία 22 χρόνια, στα πλαίσια των ερευνητικών εξορμήσεων του Συνδέσμου Αποφοίτων της Ζωσιμαίας Σχολής στα μέρη στα οποία έζησαν και δημιούργησαν οι πρόγονοί μας Εθνικοί Ευεργέτες και Δάσκαλοι του Γένους να επισκεφτώ πολλά από τα μέρη στα οποία σήμερα μαίνεται η λαίλαπα του πολέμου, με τα αναρίθμητα αθώα θύματά του και τα ανάλογα ανεπανόρθωτα ερείπια. Αυτά τα μέρη με τον ανεξάντλητο ορυκτό και επίγειο πλούτο τους δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν ανεπηρέαστους, ήδη από την προϊστορική αρχαιότητα, οδοιπόρους τολμηρούς, με το «δαιμόνιο» του Έλληνα μέσα τους.
Όλους αυτούς, κατά τον Κωνσταντίνο Κούμα, τους ωθούσε «το της εμπορίας κέρδος και η φιλελευθερία». Συγκρότησαν, κατά το πρότυπο της αρχαίας ελληνικής πόλης, τις Ελληνικές Κοινότητες του Απόδημου Ελληνισμού, με ξεκαθαρισμένους και αξιοζήλευτους κώδικες κοινωνικής συμπεριφοράς. Συνεργάστηκαν αρμονικά με το γηγενές στοιχείο στο οποίο έδωσαν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον πολιτισμό τους, να τον συγκρίνει με το δικό του πολιτισμό, να αναγνωρίσει την ανωτερότητά του και να αφήσουν έτσι ανεξίτηλα τα ίχνη του.
Νιώθαμε όσοι συμμετείχαμε σ’ αυτές τις εξορμήσεις, μερικές από τις οποίες ήταν πολυπληθείς, ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση, όταν κατά τις ξεναγήσεις από ντόπιους ξεναγούς, με έντονα τα φιλελληνικά τους συναισθήματα και τον ενθουσιασμό τους μαθαίναμε για τα πολιτιστικά δημιουργήματα των προγόνων μας, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα και έχουν ενσωματωθεί στο δικό τους πολιτισμό, Όταν, στην Οδησσό, ξεκινούσε η ξενάγηση με την επισήμανση του τοπικού ξεναγού ότι βρισκόμαστε. στην «Οδησσό των Ελλήνων», και δικαιολογούσε με ακαταμάχητα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία το χαρακτηρισμό του. Όταν στο κέντρο της πόλης, μας διάβαζε την επιγραφή που υπήρχε σε εμφανή τοποθεσία και έλεγε ελληνιστί, αγγλιστί και ουκρανιστί, ότι: «ΣΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΥΤΗ, ΕΙΚΟΣΙ ΕΞΙ ΑΙΩΝΕΣ ΠΡΙΝ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟΙΚΟΙ, ΘΕΜΕΛΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΤΗΣ ΟΔΗΣΣΟΥ».
Όταν μπροστά στην είσοδο του κτιρίου στο οποίο στεγάζεται σήμερα το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας, είδαμε στήλη η οποία πληροφορεί τον επισκέπτη, ουκρανιστί και ελληνιστί, ότι: «ΤΟ ΟΙΚΗΜΑ ΑΥΤΟ ΥΠΗΡΞΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΟΔΗΣΣΟ ΤΟ 1814, ΚΑΙ ΤΟ 1821 ΜΠΗΚΕ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΗΣ ΠΑΛΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΖΥΓΟ».
Όταν διασχίζαμε την Κεντρική λεωφόρο της Οδησσού, με τα μεγαλοπρεπή κτίρια στο αριστερό μέρος της πόλης και ο ξεναγός μας εξηγούσε ότι αυτή η συνοικία ήταν, στην εποχή της ακμής της πόλης, «η συνοικία των Ελλήνων» και πρόσθετε ότι αυτήν την ονομασία διατηρεί και σήμερα.
Όταν μπαίναμε στην άριστα διατηρούμενη μέχρι σήμερα «Εκκλησία της Αγίας Τριάδος», ένα από τα λαμπρά δημιουργήματα των Ελλήνων σ’ αυτή την πόλη, με την ιδιαίτερη ιερότητά της, γιατί σ’ αυτήν εκκλησιάζονταν τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας, και στο βάθος του Ναού βρεθήκαμε μπροστά στον, επίσης, άριστα διατηρούμενο τάφο στον οποίο, από το 1821 μέχρι το 1871, φιλοξενίθηκε το σκήνωμα του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, που απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη.
Όταν περιηγηθήκαμε την πόλη, βρεθήκαμε μπροστά σε λαμπρά οικοδομήματα και πληροφορηθήκαμε ότι αυτό το κτίριο με τον καθαρά αρχαιοελληνικό ρυθμό του είναι το Δημαρχείο της πόλης, στην οποία διετέλεσε Δήμαρχος επί 17 χρόνια ο Έλληνας Γρηγόριος Μαρασλής, γνωστός στην Ελλάδα από τη Μαράσλειο Ακαδημία, ο οποίος τη στόλισε με λαμπρά δημιουργήματα -που τα συναντάς κατά την ξενάγηση- και τα οποία, όπως μας εξηγεί ο ξεναγός, της εξασφάλισαν τον τιμητικό για τη χώρα μας χαρακτηρισμό «Η Οδησσός των Ελλήνων» και το γενικότερο χαρακτηρισμό «Το μαργαριτάρι της Μαύρης Θάλασσας», που προκαλεί το θαυμασμό του κάθε επισκέπτη.
Και σήμερα; Καθώς παρακολουθώ στην τηλεόραση τα συντρίμμια που αφήνει πίσω της η θηριώδης βαρβαρότητα της «πολιτισμένης ανθρωπότητας του 21ου αιώνα», έρχομαι να δικαιολογήσω πλήρως τον Τζώρτς Όργουελ που στο βιβλίο του «Η Φάρμα των ζώων», με το οποίο έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο, γραμμένο μέσα στη λαίλαπα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, προβαίνει με μια θαυμαστή αλληγορία, χρησιμοποιώντας, κατά το πρότυπο του Αισώπου, ως πρωταγωνιστές τα ζώα σε μια καυστική απεικόνιση κάθε νέας εξουσίας που δεν αργεί να αποδειχτεί ίδια ή και χειρότερη από τις προηγούμενες. Διδακτικό και πάντα επίκαιρο το ερώτημα που θέτει στα επαναστατημενα ζώα ο αρχηγός τους, με τη φράση: «Δεν είναι ολοφάνερο, σύντροφοι, ότι όλα μας τα δεινά προέρχονται από την τυραννία των ανθρώπων»;
Και αυτό ακριβώς τυχαίνει να συμβαίνει όταν δεν υπάρχει το διεθνές θεσμικό αντίμετρο και εξαφανίζονται έτσι οι δυνατότητες για αντίδραση. Αυτήν «την τυραννία των ανθρώπων» έζησε η «πολιτισμένη» ανθρωπότητα με τις επεμβάσεις στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στην Κύπρο, στο Ιράκ, στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στη Λιβύη, με το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας και αυτό ασφαλώς ζούμε και σήμερα με την Ουκρανία. «Δεινά πολλά και χαλεπά», κατά το Θουκυδίδη, «γιγνόμενα και αεί εσόμενα, έως αν αυτή η φύσις των ανθρώπων η».
Αν μάλιστα συμβεί εκείνο που ο καθηγητής Οππενχάιμερ -ο πατέρας της ατομικής βόμβας- είχε προβλέψει, κατά την επίσκεψή του στην Ακρόπολη των Αθηνών, μπροστά στον Παρθενώνα -αυτό το «άγαλμα ευφροσύνης», όπως το είχε αποκαλέσει- τότε δεν θα είναι σε θέση να περισυλλέξει «τα συντρίμματα της συμφοράς» -εννοούσε το Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα- και κατέληξε: «Εάν δε ο κόσμος βυθιστεί στην τραγωδία του πυρηνικού πολέμου», όπως άλλωστε επισημάνθηκε, τις προάλλες, «τότε δεν θα υπάρξουν αρκετοί ζώντες για να ενταφιάσουν τους νεκρούς».
Όπως πάει η ανθρωπότητα, αν οι ισχυροί της γης -αυτή η κατά τον Όργουελ, «τυραννία των ανθρώπων»- δεν αλλάξουν μυαλά, όλα μπορούν να συμβούν!