Οι ιστορικοί δεσμοί Ελλάδος και Ελβετίας…

on .

Πριν από αρκετά χρόνια δημοσιεύτηκε ένα ιστορικό βιβλίο του Ελβετού συγγραφέα και διπλωμάτη Βέρνερ Φούκς, στο οποίο κάνει λόγο για τη συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στην ίδρυση του Ελβετικού κράτους των Καντονίων το 1815. «Τον καιρό της πτώσεως του Μεγ. Ναπολέοντος – γράφει ο Φούκς- πολλά αντίθετα ρεύματα απειλούσαν την εσωτερική οργάνωση, ως κράτους, της Ελβετίας. Αλλά Καντόνια είχαν φιλελεύθερες ιδέες, αλλά τάσεις αριστοκρατικές.

Οι Ελβετοί αντιπρόσωποι στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815, εκπροσωπούσαν μία Ελβετία διηρημένη. Και υπήρχε κίνδυνος ορισμένες ελβετικές περιοχές να αποσπασθούν και να ενσωματωθούν σε γειτονικές χώρες.
Τότε, παρουσιάστηκε φίλος και προστάτης της Ελβετίας ο διπλωματικός αντιπρόσωπος του Τσάρου Αλέξανδρου Ιω. Καποδίστριας. Είχε οδηγίες του Τσάρου να βοηθήσει την ενότητα των Καντονίων και τη δημιουργία μιας ομοσπονδιακής κυβερνήσεως περισσότερο σταθερής. Στο υπόμνημά του ο Καποδίστριας που υπέβαλε στη Δίαιτα, στις 21 Απριλίου του 1814, εκτίθενται οι ιδέες του για μια κρατική ομοσπονδιακή οργάνωση. Ειδικότερα επισήμανε ότι «η ομοσπονδιακή οργάνωση των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορούσε να εφαρμοστεί, με τον ίδιο τρόπο στην Ελβετία».
Ο Καποδίστριας επίστευε ότι η Ομοσπονδιακή Δίαιτα της Ελβετίας έπρεπε να έχει ως σκοπούς: α) να διατηρεί την ασφάλεια και την ησυχία στο εσωτερικό της χώρας β) να υπερασπίζεται τη χώρα και να την προφυλάσσει από εξωτερικούς κινδύνους, εξασφαλίζοντας την ουδετερότητά της και γ) να διατηρήσει σχέσεις με όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Ο Καποδίστριας έλεγε ότι η τάξη και η εσωτερική ασφάλεια μιας χώρας δεν εξασφαλίζονται μόνον με την στενή εφαρμογή των νόμων, αλλά με την σύνεση και τη σοφία της πολιτικής εξουσίας. Όσον αφορά την άμυνα του Κράτους και τη διατήρηση της ουδετερότητας έλεγε: Ένα αφοπλισμένο κράτος, ή εξοπλισμένο χωρίς σύστημα και χωρίς ενότητα, περιτριγυρισμένο από ισχυρούς γείτονες, δεν είναι πια κράτος. Εάν ένα αφοπλισμένο κράτος εξακολουθεί να υπάρχει το οφείλει στην πολιτική. Απειλείται σε κάθε στιγμή.
Η οργάνωση της Ομοσπονδιακής Εξουσίας απασχολούσε επίσης πολύ τον Καποδίστρια. Σε ειρηνική περίοδο, όταν τους εξοπλισμούς τους αντικαθιστά ένα καθεστώς ισορροπίας βασισμένο στο διεθνές δίκαιο, τη διεύθυνση των υποθέσεων του Ομοσπονδιακού κράτους μπορεί να την έχει, ως εκτελεστική εξουσία, ένα κανόνι. Σε ώρες πολεμικού κινδύνου την εξουσία αναλαμβάνει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Οι απόψεις του Καποδίστρια, δοσμένες με πολλές λεπτομέρειες, συζητήθηκαν στην Ελβετική Δίαιτα και απετέλεσαν την βάση του Συμφώνου του 1815 που καθόρισε τη λειτουργία και την οργάνωση του Ομοσπονδιακού Κράτους της Ελβετίας.
Αυτό το σύμφωνο καθόρισε την ισότητα όλων των Καντονίων, που εκχωρούσαν στη Δίαιτα εξουσίες για τον καθορισμό της εξωτερικής πολιτικής και για την εξασφάλιση της άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας.
Ο Καποδίστριας δεν ήταν ευχαριστημένος με τις τροποποιήσεις που έγιναν στις ιδέες του. Αλλά, είπε στους Ελβετούς: «Όσο κακό και αν είναι αυτό το Σύμφωνο, θα αποβεί σε καλό σας, αν το θέλετε πράγματι με καλή πίστη και δεν το βλέπετε σαν ένα χαρτί γραμμένο. Γιατί το ουσιώδες δεν είναι οι θεσμοί αλλά οι άνθρωποι».
Χρειάστηκε να περάσει μία γενιά για να γυρίσουν οι Ελβετοί στις ιδέες του Καποδίστρια για τη δημιουργία του ομοσπονδιακού κράτους και να τις ενστερνησθούν, εξ ολοκλήρου. Αυτό έγινε με το σύνταγμα του 1848.
Οι Ελβετοί, ευγνώμονες, ανακήρυξαν μετά θάνατον πολίτην της Γενεύης τον Ιωάννη Καποδίστρια και έστησαν τον ανδριάντα του. Εξ ονόματος των Ελβετών ο Ράϊνχαρτ διακήρυττε: «Σε δύσκολους καιρούς μας εδώσατε συνεχώς δείγματα του ενδιαφέροντος της εξοχότητάς σας γι’ αυτή τη χώρα. Η Ελβετία, αποκατασταθείσα στα δικαιώματά της, αποβλέποντας με εμπιστοσύνη σ’ ένα μέλλον, δεν θα λησμονήσει ποτέ πόσο την βοηθήσατε σ’ αυτό»…
Αργότερα, οι Ελβετοί έστησαν τον ανδριάντα του Ιω. Καποδίστρια για να θυμούνται οι νεότερες γενεές τον θεμελιωτή του πολιτεύματος της χώρας τους.
Είναι αναμφισβήτητος ο μεγαλειώδης ρόλος που ανέπτυξε ο Καποδίστριας στον Ευρωπαϊκό χώρο κυρίως μέχρι το 1822. Στις 20 Νοεμβρίου 1815 υπογράφηκε η Συνθήκη των Παρισίων. Η Γαλλία έχανε την Σαβοΐα. Για μια πενταετία οι παραμεθόριες περιοχές της επρόκειτο να γνωρίσουν την εχθρική κατοχή. Μάλιστα, κατά τον Ρώσο ιστορικό Γκρούνεβαλντ, η Γαλλία θα είχε διαμελιστεί σε ηγεμονίες και θα είχε σβήσει οριστικά σαν μεγάλη δύναμη, εάν ένας ευγενής ιδεαλιστής δεν κατόρθωνε να πείσει τον Τσάρο ότι αυτό δεν συνέφερε βασικά στην ίδια την πολιτισμένη, την χριστιανική ανθρωπότητα. Ο ίδιος αυτός ιδεαλιστής είναι εκείνος στον οποίον, εξάλλου οφείλουν το μεν Βέλγιο την ανεξαρτησία του, η δε Ελβετία την ουδετερότητά της. Χωρίς αυτόν, το Βατερλό δεν θα απέβαινε απλώς πανωλεθρία του φιλόδοξου Κορσικανού (Ναπολέοντα), αλλά εκμηδένιση της Γαλλίας. Το όνομα του ανθρώπου εκείνου ήταν: Ιωάννης Καποδίστριας.
Όλα έδειχναν ότι μετά τον Ναπολέοντα η Γαλλία θα κατέληγε στον διαμελισμό. Το Βέλγιο κινδύνευε να αποτελέσει τμήμα της Ολλανδίας. Ο Καποδίστριας συνέβαλε, ώστε να αποκτήσει την ανεξαρτησία του…
Δεν είναι υπερβολή, αν λεχθεί, ότι ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ευρώπη ολόκληρη. Από το Συνέδριο Άαχεν το 1818, αναδεικνύεται υπερασπιστής των μικρών Εθνών και αγωνιστής για την απεξάρτησή τους από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η φιλοδοξία του ήταν να συμβάλει στη δημιουργία μιας νέας τάξεως πραγμάτων. Το μήνυμά του ήταν ότι υπάρχει «μία κοινή πατρίδα, η Ευρώπη». Η συνείδηση αυτή τοποθετεί τον Καποδίστρια αναμφισβήτητα στην εποχή μας.
Την εποχή που ο Καποδίστριας αγωνίζονταν για την εδραίωση του ομοσπονδιακού πολιτεύματος στην Ελβετία, εμφανίζεται ένας Ελβετός εκ των θερμοτέρων φιλελλήνων ο Εϋνάρδος (Jean-Gabriel). Οι υπηρεσίες που πρόσφερε στους Έλληνες κατά και μετά την Επανάσταση του 1821 ήταν αποφασιστικής σημασία. Οικονομολόγος, τραπεζίτης και διπλωμάτης έχει στο ενεργητικό του μία μοναδική επιτυχία. Συνετέλεσε δραστικά στο να εξουδετερωθούν τα σχέδια του Μέττερνιχ να σβήσει η Ελληνική Επανάσταση και να μη δημιουργηθεί ανεξάρτητο ελληνικό κράτος στα πλευρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Μέττερνιχ σε επιστολή του στο φίλο του Νιούμαν, ουσιαστικά αναγνώρισε την ήττα του από τον Εϋνάρδο. Αυτό βέβαια με κάποια αλαζονεία. «Συμφωνώ ότι έχω εκατό φορές περισσότερη εξυπνάδα, γνώση και λογική από τον κ. Εϋνάρδο, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι ένας από τους άνδρες που με ενόχλησαν περισσότερο σε αυτόν τον κόσμο».
Ο Αυστριακός πολιτικός φοβόταν πως η Ελλάδα θα ήταν η αρχή του τέλους των αυταρχικών αυτοκρατοριών στην Ευρώπη. Πραγματικά, η Ελληνική Επανάσταση συνετέλεσε στη διάλυση τις Ιερής Συμμαχίας.
Για τη συμβολή του Εϋνάρδου στην απελευθέρωση της Ελλάδος, ο βουλευτής Μαλλεβίλ τόνισε στο Γαλλικό Κοινοβούλιο, το 1846: «Το αναφέρω μετά λόγου γνώσεως: Δεν είναι οι κυβερνήσεις της Ευρώπης που έσωσαν την Ελλάδα. Είναι η Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Είναι ο απλός πολίτης της Γενεύης Εϋνάρδος, ο οποίος κάλεσε όλη την Ευρώπη να βοηθήσει την Ελλάδα.
Είναι στη φωνή αυτού του σεβασμίου ανδρός που ανταποκρίθηκαν όλες οι συνειδήσεις, και στη συνέχεια όλη η διανόηση της Ευρώπης. Στη σταθερή επί έτη δράση του οφείλεται το ξύπνημα του θρησκευτικού συναισθήματος σε αυτήν την υπόθεση της απαλλαγής των Χριστιανών Ελλήνων από τον μουσουλμάνο δυνάστη και ημέρα κατά την οποία η Ευρώπη θέλησε η Ελλάδα να σωθεί και σώθηκε».
Ο Καποδίστριας ήταν που ενέπνευσε στον Εϋνάρδο την αγάπη του και την ανιδιοτελή προσφορά του προς την Ελλάδα. Ο Εϋνάρδος εκτίμησε την διπλωματική δεινότητα του Καποδίστρια για την υπόθεση της Ελβετίας και όταν ο μελλοντικός κυβερνήτης της Ελλάδος εγκαταστάθηκε στη Γενεύη (1822) συνδέθηκε μαζί του με σταθερή και ειλικρινή φιλία.
Το 1825 ο Εϋνάρδος διοργάνωσε αποστολή από την Επιτροπή των Παρισίων στους αγωνιζόμενους Έλληνες 600 τουφεκίων και 38.000 γαλλικών φράγκων. Το φθινόπωρο του ιδίου χρόνου εξασφάλισε νέα βοήθεια προς την Ελλάδα όπλων, πολεμοφοδίων και χρημάτων από επιτροπές της Ευρώπης στις οποίες ήταν μέλος. Το 1826 συγκέντρωσε και απέστειλε ως οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα 70.000 γαλλικά φράγκα.
Όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε Κυβερνήτης η οικονομική κατάσταση της Ελλάδος ήταν τραγική. Ο Εϋνάρδος κατάφερε να του εξασφαλίσει δάνειο 700.000 γαλλικών φράγκων.
Σε ευχαριστήρια επιστολή του ο Καποδίστριας έγραψε: «Προστρέξατε στην Ελλάδα με όλες σας τις δυνάμεις καθ’ όλες τις ημέρες της αγωνίας και της απόγνωσής της. Δεν παύσατε να την σκέπτεσθε και να εργάζεσθε γι’ αυτήν και τώρα στέργετε να προβείτε σε νέες θυσίες για να εξασφαλίσουμε δάνειο προς επιτάχυνση της βελτίωσης της οικονομίας». Και σε ιδιωτική επιστολή του έγραψε: «Τα 700.000 φράγκα σας προς στιγμήν μας σώζουν, αγαπητέ μου Εϋνάρδε».
Άλλος ένας Ελβετός θερμός φιλέλληνας είναι ο Βίκτωρ Μαρτέν, ο οποίος ανακάλυψε σε ένα παλαιοπωλείο του Καΐρου τα χειρόγραφα με την κωμωδία του Μενάνδρου «Δύσκολος». Η κωμωδία αυτή γράφτηκε το 317 π.Χ. και από τότε έμεινε άγνωστη για 1500 χρόνια στους παπύρους της Αιγύπτου. Όταν ιδρύθηκε Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος οι πρώτοι μέτοχοι ήταν ο Γεώργιος Σταύρου και ο Εϋνάρδος…