Όταν τα ζώα μπορούσαν να μιλήσουν…

on .

Μέσα στο καταθλιπτικό κλίμα του δεύτερου «γενικού απαγορευτικού», του γνωστού ως «γενικού lockdown», μια διαφορετική θεματολογία, εκτός από το ότι θα άλλαζε την ατζέντα των καθημερινών συζητήσεων, θα συνεισέφερε ευεργετικά στο καταρρακωμένο ηθικό μας.

Και επειδή πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την κατάχρηση των μηνυμάτων εξόδου μας σχετικά με την βόλτα των κατοικιδίων μας, ας κοινωνήσουμε σε ένα θέμα με επιφανειακά, όχι όμως και ουσιαστικά, «ελαφρύ» περιεχόμενο. Άλλωστε, τούτες τις δύσκολες μέρες αυτά δεν είναι που μας κρατάνε την καλύτερη συντροφιά;
«Σήμερα γιορτάζει ο Πάρης μας / και η χαϊδιάρα Άρια,/ μέλη της οικογένειας κι’ οι δυο, / δίχως μιλιά, μα λεν πολλά, / φίλοι άδολοι και πιστοί,/ εξόχως συναισθηματικοί,/ μα πάνω απ΄ όλα ανιδιοτελείς». Ήταν οι στίχοι που έγραφα 4 του Οκτώβρη με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της κακοποίησης των ζώων. Ο Πάρης, διευκρινίζω, είναι το χαϊδάρικο γατάκι του σπιτιού μας και η Άρια η ναζιάρα σκυλίτσα μας. Ανάλογα ζώα συντροφιάς, ανιδιοτελείς και πιστούς φίλους, έχουμε οι περισσότεροι στα σπίτια μας, ιδίως όσοι έχουν το προνόμιο να ζουν στην εξοχή. «Η έλλειψη βίας οδηγεί στην υπέρτατη ηθική, που είναι κι ο σκοπός όλης της εξέλιξης. Μέχρι να σταματήσουμε να κάνουμε κακό στα ζώα, θα είμαστε ακόμα απολίτιστοι», έλεγε ο Αμερικανός εφευρέτης Τόμας Έντισον. Για την Ιστορία να πούμε ότι η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων πρωτογιορτάστηκε το 1931 σ’ ένα συνέδριο περιβαλλοντιστών στη Φλωρεντία (στη Τοσκάνη συγκεκριμένα), ως ένας τρόπος για την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών για τα υπό εξαφάνιση ζώα. Από τότε, η γιορτή διευρύνθηκε και περιλαμβάνει όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου. Η 4η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ζώων, επειδή συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει αναγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία ως προστάτης των ζώων και του περιβάλλοντος. Ως κακοποίηση ζώων ορίζεται ο βασανισμός και η κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως επίσης και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ΄ αυτού. Εκτός από την έννοια της ενεργητικής, υπάρχει και η παθητική κακοποίηση, δηλαδή οι περιπτώσεις της έλλειψης καταλύματος, της παρατεταμένης ή μόνιμης αλυσόδεσης, της παροχής ακατάλληλης τροφής, της έλλειψης φροντίδας για κτηνιατρική περίθαλψη σε περίπτωση ασθενειών τους. Ευρύτερα δε, σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα, παθητική κακοποίηση υφίστανται τα ζώα εξαιτίας του ανεξέλεγκτου κυνηγιού τους και της καταστροφής των βιοτόπων τους. Επίσης, ως κακοποίηση λογίζεται η πρόκληση της βλάβης ή βασανισμού για οικονομικό όφελος (άλογα κούρσας σε ιπποδρομιακά στοιχήματα, κυνοδρομίες, κυνομαχίες, κοκορομαχίες, θανάτωση των ζώων για τροφή ή για τη γούνα τους).
Σε αυτό το πνεύμα έχει θεωρώ εξαιρετικό ενδιαφέρον και αξίζει να γίνουμε κοινωνοί κάποιων χαρακτηριστικών άρθρων της, η Διεθνής Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων (1978), όπως: Άρθρο 1 Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή και στη δυνατότητα ύπαρξης. Άρθρο 2 1. Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται τη ζωή κάθε ζώου. 3. Κάθε ζώο δικαιούται φροντίδας, προσοχής και προστασίας από τον άνθρωπο. Άρθρο 3 1. Κανένα ζώο δεν πρέπει να υποβάλλεται σε κακομεταχείριση ή απάνθρωπη συμπεριφορά. Άρθρο 4 1. Κάθε ζώο δικαιούται να ζήσει στο φυσικό του χώρο (γη, θάλασσα, αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. Άρθρο 6 1. Κάθε ζώο που αποτελεί σύντροφο του ανθρώπου έχει δικαίωμα διάρκειας ζωής ανάλογης με τη φυσική του μακροβιότητα. 2. Η εγκατάλειψη ενός ζώου θεωρείται πράξη απάνθρωπη και εξευτελιστική. Άρθρο 8 1. Οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός, κλπ. αντιτίθεται προς τα δικαιώματα των ζώων, εφόσον προκαλεί πόνο σωματικό ή ψυχικό. 2. Πρέπει να επιδιώκεται η αντικατάσταση του πειραματισμού πάνω στα ζώα από άλλες υπάρχουσες τεχνικές. Άρθρο 9 Τα ζώα που εκτρέφονται για τη διατροφή του ανθρώπου πρέπει να στεγάζονται, να τρέφονται, να μετακινούνται και να θανατώνονται χωρίς πρόκληση πόνου και αγωνίας. Άρθρο 10 1. Απαγορεύεται η εκμετάλλευση των ζώων για τη διασκέδαση των ανθρώπων. 2. Η έκθεση ζώου και τα θεάματα που χρησιμοποιούν ζώα αποτελούν καταστρατήγηση της αξιοπρέπειας και του σεβασμού προς τη ζωή του ζώου. Άρθρο 11 Κάθε πράξη που χωρίς λόγο προκαλεί θάνατο ζώου είναι βιοκτονία, είναι έγκλημα απέναντι στη ζωή. Άρθρο 14 1.Τα δικαιώματα του ζώου πρέπει να κατοχυρωθούν απ’ τους νόμους, όπως ακριβώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου.
Από καταβολής κόσμου τα ζώα φαίνεται να κατέχουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Τα ίχνη των μακρινών προγόνων μας που κληροδοτήθηκαν στην ανθρωπότητα (σπηλαιογραφίες, αγγειογραφίες, έργα φιλοσόφων, ανασκαφικά ευρήματα κ.ά.) φανερώνουν την ιδιαίτερη σχέση τους μ΄ αυτά. Η πρώτη ζώσα μαρτυρία για τον ιδιαίτερο δεσμό ανθρώπου με ζώο δίνεται από τον Όμηρο (12ος αι.-8ος αι. πΧ) στην Οδύσσειά του. Είναι η σχέση του Οδυσσέα με τον σκύλο του, 'Αργο. Κατά τον επικό ποιητή, το αγαπημένο ζώο του ήρωα, περίμενε 20 χρόνια την επιστροφή του κύρη του για να πεθάνει στα χέρια του. Ακόμη, ο Αίσωπος στους μύθους του, όπως και ο Λαφονταίν αργότερα, αλλά και ο Τζωρτζ Όργουελ στην προφητική «Φάρμα των ζώων», στα ζώα ανέθεσαν τον πρωταγωνιστικό- σημειολογικό πάντα- ρόλο τους.
Μελέτες και έρευνες των Επιστημών Ψυχικής Υγείας έχουν επισημάνει την ψυχοθεραπευτική σημασία των οικόσιτων ζώων στα μέλη της οικογένειας, ιδαίτερα δε σε αυτά των παιδιών και της τρίτης ηλικίας. «Ο χρόνος που περνάει κανείς με τις γάτες δεν πάει χαμένος» συνήθιζε να λέει ο Φρόυντ. Στον πιθανό αντίλογο ότι καλά όλα αυτά, αλλά ποια αξία μπορεί να έχουν όταν και σήμερα ακόμη εκατομμύρια ανθρώπων στερούνται τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως του φαγητού και του νερού, η απάντηση είναι ότι μερτικό σ΄ αυτό το συναρπαστικό, μοναδικό και ανεπανάληπτο, το ιερό μυστήριο της ζωής, έχουν όλα τα όντα που φέρουν την εμβιότητα και πως όποιος δεν αγαπά τα ζώα, δύσκολα θ΄ αγαπήσει και τους ανθρώπους. Η πρόσφατη ψήφιση από το ελληνικό Κοινοβούλιο του νόμου που χαρακτηρίζει εγκληματική πράξη τον βασανισμός των ζώων, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση αυτή. Κοντολογίς, η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα είναι υπόθεση ηθικής. Είναι αυτή ακριβώς η καλλιέργεια του ανθρώπου, ως όντος ευρισκόμενου στην κορυφή της ζωικής πυραμίδας, που ταυτοποιεί τη σχέση του με το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο και αποτελεί σήμερα αδιάψευστο μάρτυρα ηθικής και πολιτισμού.
Σημείωση:«φασί γαρ, ότε φωνήεντα ην τα ζώα...»: αρχαία φράση που αποδίδεται στο Σωκράτη: λένε πως όταν τα ζώα μπορούσαν να μιλήσουν...