Γιατί μένει άλυτο το πρόβλημα με τα Ηπειρωτικά Kληροδοτήματα…

Γ’ ΜΕΡΟΣ

Ας κάνουμε σήμερα μία συνοπτική «ακτινογραφία» των σημαντικότερων Κληροδοτημάτων της πόλης μας που έχουν καταλήξει να χάσουν την αρχική αποστολή τους:

Κληροδότημα Νικ. Ζωσιμά
Ο Νικ. Ζωσιμάς με την από 18-3-1841 διαθήκη του άρθρο Α γράφει τα εξής: «Αποκαθιστώ Γενικούς Επιτρόπους μου, πληρεξουσίους διοικητές της παρούσας διαθήκης μου τους… (παραθέτει τά ονόματα). Εάν από τους παραπάνω Επιτρόπους μου λείψει για οποιανδήποτε αιτίας ένας ή δύο, παρακαλώ το Γραικικό Μαγιστράτο της Νίζνας στη θέση των απόντων, να διορίζει απ’ τους ομογενείς της Μόσχας κατά προτίμηση δε από τους συμπατριώτες μου Γιαννιώτες, άλλους Επιτρόπους τους οποίους κρίνει αξιόπιστους, για να συνεργάζονται με τους υπολοίπους. Αυτό δε να συνεχιστεί και στην περίπτωση που τυχόν λείψουν κάποτε οι Επίτροποί μου».
Επίσης, ο ίδιος ο διαθέτης με την διαθήκη του -και τον κωδίκελλο που ενσωματώθηκε σ' αυτή- άφησε 6 καθιδρύματα και για την συντήρησή τους προέβλεψε ανάλογα με την δραστηριότητά τους να εισπράττουν τα αντίστοιχα χρηματικά ποσά από τά ετήσια μερίσματα των μετοχών πού άφησε στην Εθνική Τράπεζα, τα οποία πριν την ένταξη της Χώρας στο ευρώ κυμαίνονταν περίπου σε δεκάδες εκατομμυρίων δραχμ. κάθε χρόνο, δεδομένου ότι οι μετοχές στην Εθνική Τράπεζα του αείμνηστου Νικ. Ζωσιμά -και όχι των Αγαθοεργών Καταστημάτων-, ανέρχονταν σε 2 περίπου εκατομμύρια. Και ερωτώ: Πότε τηρήθηκαν αυτοί οι σκοποί τού διαθέτη από τα Αγαθοεργά Καταστήματα της Μητροπόλεως; Πότε δόθηκαν στη δημοσιότητα στοιχεία για το πώς προσαυξάνονται και διακινούνται οι εν λόγω μετοχές, πόσες έπρεπε να είναι, τί γίνεται με τις μετοχές πού μέσω του Χρηματιστηρίου εκφεύγουν δικαιώματα κατά τρόπο όχι ξεκάθαρο από τα χέρια τού Κληροδοτήματος Ν. Ζωσιμά, σύμφωνα με την θέληση του οποίου είναι εσαεί αναπαλλοτρίωτες και εις την υπηρεσία των σκοπών υπέρ των οποίων έθεσε με την διαθήκη του; Να σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με την διαθήκη του Νικ. Ζωσιμά όλες οι μετοχές του κληροδοτήματος έπρεπε να κατανεμηθούν αναλογικά στα 6 καθιδρύματα, που συνέστησε και καθόρισε ο ίδιος για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους και κανείς δεν είχε το δικαίωμα, πολύ δε περισσότερο τα Αγαθοεργά –ένας ξένος ιδιωτικός Φορέας- να χρησιμοποιούν ή να ενεχυριάζουν αυτές για αλλότριους σκοπούς.
Εν προκειμένω είναι άκρως χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε στην Επιτροπή Αγώνα για το συγκεκριμένο Κληροδότημα, υπ’αριθμ. 1037960/1031/53993/23-4-2002 της αρμόδιας Δ/νσης Οικονομικών Επιθεωρητών του Υπουργείου Οικονομικών, μετά από σχετικό αίτημα που υπέβαλε η Επιτροπή, ότι «είναι δυνατός ο έλεγχος διαχείρισης του ως άνω Κληροδοτήματος, μόνο ως προς τα έσοδα και όχι τα έξοδα, δεδομένου ότι τα έξοδα αποτελούν μέρος των συνολικών δαπανών των Αγαθοεργών Καταστημάτων και δεν μπορούν να ελεγχθούν μεμονωμένα».
Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και στην υπ’ αριθμ. πρωτ. 3659/16-12-2003 Έκθεση Διαχειριστικού και Οικονομικού Ελέγχου των Αγαθοεργών καταστημάτων Ιωαννίνων των ετών 1997-2001, όπου διαπιστώνεται από τους επιθεωρητές κ.κ. Γρηγ. Ακονίδη και Αλ. Δήμου ότι «Από την Εφοροεπιτροπεία των Αγαθοεργών Κατ/των Ιωαννίνων έχουν συνταχθεί για τα έτη 1997- 2001 οι Προϋπολογισμοί, Απολογισμοί και Ισολογισμοί των Αγαθοεργών Κ.Ι., πλην όμως δεν έχουν υποβληθεί στο εποπτεύον Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, όπως και για τα προηγούμενα έτη, αλλά ούτε και ελέγχθηκαν ποτέ».
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην εν λόγω Έκθεση αναφέρονται επακριβώς τα αντίστοιχα χρηματικά ποσά που διέθεσε ο διαθέτης, ο αριθμός των μετοχών και τα ποσοστά που αναλογούν σε κάθε ένα από τα 6 καθιδρύματα, που ο ίδιος συνέστησε, από τα έσοδα των κληροδοτημάτων του για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους. Οι μετοχές αυτές σύμφωνα με την ίδια διαθήκη ήταν αναπαλλοτρίωτες, δεν μπορούσαν να είναι αντικείμενο χρηματιστηριακών συναλλαγών, ούτε επιτρεπόταν να αλλάξουν τα ποσοστά των 6 καθιδρυμάτων από τα έσοδα του κληροδοτήματος.
Από την απάντηση του Μητροπολίτη εμμέσως πλην σαφώς συνομολογείται ότι όλοι αυτοί οι σκοποί του διαθέτη δεν τηρήθηκαν, διότι τα έσοδα των κληροδοτημάτων εμφανίζονται συνολικά ως έσοδα των Αγαθοεργών, χωρίς να διευκρινίζεται πού και πώς κατανέμονταν οι δαπάνες και υπέρ ποιών σκοπών.
Τώρα μάλιστα πληροφορηθήκαμε, σύμφωνα με την απάντηση του Μητροπολίτη ότι ουσιαστικά αυτές (οι μετοχές) όχι μόνο έχουν εξανεμισθεί, αλλά ακόμη τα Αγαθοεργά σήμερα είναι χρεωμένα με πάνω από… 11 εκατομ. ευρώ από δάνεια τα οποία ουδέποτε ελέγχθηκαν από κανένα αρμόδιο δημόσιο Όργανο και κανείς δεν ξέρει πού δαπανήθηκαν.
Αντί λοιπόν να επικαλείται αυτά που αναφέρει στην απάντησή του ο Μητροπολίτης ως νέος πρόεδρος των Αγαθοεργών, θα έπρεπε ο ίδιος, πριν αναλάβει την προεδρεία, να απευθυνθεί στους οικονομικούς Επιθεωρητές και στον αρμόδιο Εισαγγελέα να προβούν σε οικονομικό και διαχειριστικό έλεγχο των κληροδοτημάτων αυτών.

***
Κληροδότημα Γεωργίου Σταύρου
Ο αείμνηστος ευεργέτης της πόλης μας και ιδρυτής της Εθνικής Τράπεζας Γ. Σταύρου στην υπ’αριθμ. 1328/2-10-1868 διαθήκη του ορίζει: «Συνέλαβα την ιδέα τα εκτεταμένα ταύτα γήπεδα (στο ΓΥΑΛΙ Καφενέ και στον Αγ. Νικόλαο Κοπάνων) να χαρίσω και χαρίζω εις την πόλιν Ιωαννίνων δια να κτισθεί εν Ορφανοτροφείον». Συνεπώς το κληροδότημα του Γ. Σταύρου ανήκει στην πόλη των Ιωαννίνων την οποία εκπροσωπεί σήμερα ο Δήμος Ιωαννιτών. Με την ίδια διαθήκη δίνει εντολή στους εκτελεστές του να συντάξουν οργανισμό λειτουργίας του κληροδοτήματος και να τον στείλουν «εις τους εν Ιωαννίνοις κ.κ. Λ.Μίσιον, Α. Λιάμπεην και Π. Κολοβόν, τους οποίους να διορίσουν δια το Ορφανοτροφείο επιτρόπους και έφορον επ’ αυτών τον κατά καιρόν Πρόξενον της Ελλάδος εις Ιωάννινα».
Το κληροδότημα αυτό σήμερα διοικείται από μια διαχειριστική Επιτροπή, με Πρόεδρο τον Μητροπολίτη και με ένα διοργανισμό προφανώς παράνομο και ανύπαρκτο ως επίσημο έγγραφο και ανυπόγραφο, που δεν έχει σχέση με τον Κανονισμό που ορίζει ο διαθέτης στη διαθήκη του, ούτε συντάχθηκε από τους εκτελεστές της διαθήκης του.
Ο διοργανισμός αυτός αναφέρει επί λέξει ότι: «……. Τελεί υπό την ανωτάτην εποπτείαν της Κυβερνήσεως της Α.Μ. του Σουλτάνου συσταίνεται εν Ιωαννίνοις εκ του προς τον σκοπόν τούτο Κληροδοτήματος του αοιδίμου Γεωργίου Σταύρου Ορφανοτροφείον των αρρένων».
Επ’ αυτού δεν νομίζουμε ότι χρειάζεται κάποιο σχόλιο.

***
Κληροδότημα Γεωργίου Τούλη και της μητρός του Αφέντως
(εκ Μετσόβου)
Ο Γεώργιος Τούλης με την από 4-4-1878 διαθήκη του ορίζει ότι μετά τον θάνατό του να λάβει «τις μετοχές της Εθνικής Τραπέζης και εις λοιπάς η πατρίς μου Μέτσοβο δια παντός προς οικοδομήν και διατήρησιν ενός Ορφανοτροφείου», ορίζει δε εκτελεστή της διαθήκης του την μητέρα του Αφέντω.
Η μητέρα του επίσης με την από 27-3-1885 διαθήκη της ορίζει ότι τά μερίσματα των μετοχών, «σύμφωνα με την διάταξιν του μακαρίτου υιού της Γεωργίου να περιέλθουσι εις την κοινότητα Μετσόβου και να διαχειρισθώσιν εις το Ορφανοτροφείον».
Και στις δύο διαθήκες πουθενά δεν αναφέρεται ο Μητροπολίτης και η Μητρόπολη των Ιωαννίνων. Έτσι με το από 23-6-1932 Ν.Δ. (ΦΕΚ 208/30-6-1932, τεύχος Α΄) έχει ορισθεί, ύστερα από την υπ’ αριθμ. 280/7-5-1932 Γνωμοδότηση του Συμβουλίου Επικρατείας, το Κοινοτικό Συμβούλιο Μετσόβου, ως Διοικητική Επιτροπή του Κληροδοτήματος. Ένα χρόνο αργότερα ο τότε Μητροπολίτης Ιωαννίνων μετά από προσφυγή του στο ΣτΕ , πήρε κυριολεκτικά και αυτό το Κληροδότημα και όρισε διαχειριστική Επιτροπή υπό την Προεδρία του.
Είναι χαρακτηριστικό εν προκειμένω ότι στην από 21-5-1998 Έκθεση Οικονομικού και διαχειριστικού Ελέγχου που συνέταξε ο οικονομικός επιθεωρητής κ. Γρηγ. Ακονίδης προτείνεται εν τέλει «το κληροδότημα αυτό να περιέλθει στην αρμοδιότητα του Δήμου Μετσόβου, το δε Δημοτικό Συμβούλιο ν’ αποτελέσει την Διοικητική και Διαχειριστική Επιτροπή του Κληροδοτήματος».

* * *
Άλλο παράδειγμα κακοδιαχείρισης και μη τήρησης του σκοπού του διαθέτη αποτελεί και το οικόπεδο του Μαρούτσειου Δημοτικού Σχολείου, το οποίο προοριζόταν από τους αδελφούς Μαρούτση για διδακτήριο το οποίο να χρησιμεύει «ως Σχολείο των Ελλήνων Χριστιανών εις το διηνεκές» κατά τον όρο της διαθήκης τους και το οποίο πουλήθηκε στο …ΚΤΕΛ Πρεβέζης, αντίθετα προς την υπ’ αριθμ. 55/1959 απόφαση του Εφετείου Ιωαννίνων, η οποία εκδόθηκε μετά από ανακοπή των Αγαθοεργών Καταστημάτων. Δηλαδή πλήρης αδιαφάνεια στην διαχείριση των κληροδοτημάτων, δεδομένου ότι, τα ως άνω 3-4 σημαντικά και οικονομικά ανθηρά κληροδοτήματα έχουν χάσει στην ουσία την αυτοτέλειά τους και τα έσοδα αυτών εισέρχονται στο ταμείο -των Αγαθοεργών Kαταστημάτων- με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατός ο έλεγχος διάθεσης των εξόδων και η τήρηση των σκοπών ενός εκάστου Κληροδοτήματος.
Δυστυχώς ο εμπαιγμός των Γιαννιτών συνεχίζεται μέχρι σήμερα, μετά μάλιστα και την ψήφιση του νέου Κωδικοποιημένου Νόμου «Περί Κληροδοτημάτων» (Ν. 4182/2013) από την κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου.
Το θέμα, όπως κατ’ επανάληψη έχει τονίσει η Επιτροπή Αγώνα, είναι καθαρά πολιτικό και δεν έχουμε κάτι με την Εκκλησία ή την Μητρόπολη Ιωαννίνων.
Για τον Δήμο Ιωαννιτών η ευθύνη είναι μεγάλη, διότι έχει υποχρέωση απέναντι στους δημότες να απορρίψει το πιο πάνω έγγραφο των Αγαθοεργών Καταστημάτων και να ξεκινήσει τις νόμιμες διαδικασίες στο αρμόδιο Υπουργείο Οικονομικών και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση για τον ορισμό των νομίμων διοικήσεων των εν λόγω Κληροδοτημάτων, την εκκαθάριση των περιουσιακών στοιχείων αυτών (κινητών και ακινήτων) και την έκδοση της σχετικής Διαπιστωτικής Πράξης για την εγγραφή αυτών στο αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο.
Για την Εκκλησία πιστεύουμε ότι το θέμα είναι ηθικό και διαχειριστικό. Διότι πρώτον δεν είναι δυνατόν να διαχειρίζονται παρανόμως τα Αγαθοεργά Καταστήματα της Μητροπόλεως τις τεράστιες περιουσίες των πιο πάνω Ηπειρωτών Ευεργετών, που δεν τους ανήκουν και δεύτερον δεν είναι δυνατόν η διαχείριση αυτή να γίνεται ανεξέλεγκτα και χωρίς διαφάνεια. Για το τελευταίο εν όψει πλέον και του χρέους των 11 εκατομμυρίων ευρώ, νομίζουμε ότι αρμόδιοι είναι οι Οικονομικοί Επιθεωρητές και η Εισαγγελική Αρχή.