Ανακαλύπτοντας στην Ιθάκη ίχνη του μυθικού Οδυσσέα!

Διεθνείς διαστάσεις έχουν προσλάβει οι ανασκαφές αρχικά και οι έρευνες που διεξάγει ξανά τα τελευταία χρόνια το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο γραφικό νησί της Ιθάκης αναζητώντας τα «ίχνη» του μυθικού Οδυσσέα.

Μπορεί το ανάκτορό του να μην έχει εντοπιστεί ακόμα με βεβαιότητα, όμως τα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως και εξακολουθούν να ανακαλύπτονται αποδεικνύουν με βεβαιότητα ότι αυτό είναι το νησί όπου εκείνος γεννήθηκε, βασίλευσε και στο οποίο επέστρεψε και πάλι μετά τον Τρωικό πόλεμο. Τελευταία το γύρο του κόσμου έκανε ανακοίνωση του υπ. Πολιτισμού για την ταύτιση του ιερού Οδυσσείον της Ιθάκης, όπου λατρεύονταν ο Οδυσσέας. Με αυτή την αφορμή μίλησε στον «Π.Λ.» ο Ομότ. Καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιάννος Γ. Λώλος, υπεύθυνος του ερευνητικού προγράμματος.  

Σημαντικά ευρήματα

Το ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων εστιάζει στη μείζονα αρχαιολογική θέση του Αγίου Αθανασίου - Σχολής Ομήρου, στο βόρειο τμήμα της Ιθάκης. Ανασκαφές στον χώρο αυτό πραγματοποίησε επί 17 ολόκληρα χρόνια (1994 - 2011) η αείμνηστη αναπλ. καθηγήτρια Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Λίτσα Κοντορλή - Παπαδοπούλου με τον σύζυγό της Ομότιμο Καθηγητή Αθανάσιο Παπαδόπουλο φέρνοντας στο φως σημαντικά ευρήματα. 

«Με τη συναίνεση του Θανάση Παπαδόπουλου έχουμε αναλάβει μία ομάδα την καταγραφή, διαχείριση, επανεξέταση, συντήρηση του υλικού από την ανασκαφή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην Ιθάκη. Δεν έχουν αρχίσει ακόμη ξανά οι ανασκαφές. Ελπίζουμε στις αρχές του 2026 να ολοκληρωθεί το έργο αυτό και έχουμε στα σχέδια μία στοχευμένη συνέχιση ανασκαφών σε κάποια σημεία του χώρου στη Σχολή Ομήρου προκειμένου να απαντηθούν κάποια ερωτήματα», αναφέρει ο Γιάννος Γ. Λώλος.

Το ερώτημα φυσικά που έχει ο πολύς κόσμος είναι αν όντως η σημερινή Ιθάκη υπήρξε το νησί του πολυμήχανου Οδυσσέα. Ο κ. Λώλος είναι ξεκάθαρος, όπως παλαιότερα και η Λίτσα Κοντορλή. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία περί αυτού. Όλα τα καθαρώς αρχαιολογικά στοιχεία που έχουμε, παλαιότερα και πιο πρόσφατα, αποδεικνύουν ότι δεν τίθεται θέμα για την ταύτιση της Ομηρικής Ιθάκης με τη σημερινή», τονίζει και επικαλείται ως τελευταίο παράδειγμα την ανακοίνωση του υπ. Πολιτισμού για την ύπαρξη στον χώρο της Σχολής Ομήρου του Οδυσσείου, ενός ιερού αφιερωμένου στη λατρεία του Οδυσσέα, το οποίο χαρακτηρίζει ως πολύ σημαντικό στοιχείο. «Το ιερό αυτό το γνωρίζουμε μόνο από μία αναφορά σε επιγραφή με ψήφισμα της Εκκλησίας του Δήμου των Ιθακησίων. Αναζητούνταν, είχαν διατυπωθεί διάφορες απόψεις για το πού βρισκόταν. Τώρα τα στοιχεία που έχουμε είναι αποφασιστικά για την ταύτισή του», τονίζει με έμφαση. 

 

Περί του ανακτόρου…

Πέρα από το Οδυσσείο, το ερώτημα που απασχολεί τους ερευνητές και όσους δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Οδυσσέα και την Ομηρική Ιθάκη είναι το πού μπορεί να βρίσκεται το ανάκτορό του. 

Ερωτηθείς σχετικά ο κ. Λώλος εμφανίζεται ιδιαίτερα προσεκτικός. Όπως σημειώνει, «το ορίζουμε στην ευρύτερη περιοχή της Βορειοδυτικής Ιθάκης. Εκεί ήταν η πρωτεύουσα του βασιλείου του Οδυσσέα. Είναι η πιο εύφορη περιοχή, με τρία φυσικά λιμάνια και με πολλά νερά. Υπάρχουν έξι – επτά θέσεις από παλαιότερες ανασκαφές που έχουν δώσει Μυκηναϊκά στοιχεία αυτής της ανακτορικής περιόδου. Αυτό είναι ισχυρό στοιχείο για τον προσδιορισμό του Οδυσσειακού κέντρου του 13ου αι. π.χ.. Η Σχολή Ομήρου είναι μία από αυτές τις εγκαταστάσεις του Μυκηναϊκού κέντρου, χωρίς όμως να έχει δώσει πάρα πολλά στοιχεία». Ωστόσο, σπεύδει να συμπληρώσει ότι μεγάλο τμήμα της περιοχής είναι εντελώς ανεξερεύνητο, καλυμμένο με πυκνή βλάστηση και άβατο, οπότε δεν έχει ερευνηθεί και δεν ξέρει κανείς τι κρύβει. 

Καταλήγοντας, ο Ομότ. Καθηγητής δεν παραλείπει να δηλώσει ιδιαίτερα χαρούμενος που το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων συνεχίζει τις αρχαιολογικές έρευνας στην Ιθάκη, οι οποίες εξακολουθούν να αποδίδουν πολύ σημαντικά στοιχεία. «Συνεχίζουμε το έργο μας. Η Σχολή Ομήρου με τα πρόσφατα ευρήματα παίρνει άλλη, πολύ μεγάλη διάσταση», σημειώνει χαρακτηριστικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι κύρια συμβολή στις ερευνητικές εργασίες έχει η Χριστίνα Μαραμπέα, Δρ. Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

 

Η Σχολή Ομήρου

Σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η Μυκηναϊκή εγκατάσταση της Σχολής Ομήρου όπου έχει πραγματοποιήσει ανασκαφές το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, φαίνεται ότι εξυπηρετούσε στρατηγικές λειτουργίες, όπως η εποπτεία λιμένων και γαιών, αλλά και η διαχείριση των πλούσιων υδάτινων πόρων της περιοχής. Η θέση εντάσσεται σε ένα πλέγμα επτά – οκτώ μυκηναϊκών εγκαταστάσεων της βορειοδυτικής Ιθάκης, προσδιορίζοντας πιθανώς τον πυρήνα του κατά παράδοση «Οδυσσειακού» αστικού κέντρου κατά τους 14ο – 13ο αι. π.Χ..

Εξαιρετικού ενδιαφέροντος είναι η ύπαρξη μιας υπόγειας κρήνης, δηλαδή δεξαμενής με τοιχοποιία από μεγάλους λίθους. Ανάμεσα στα κινητά ευρήματα που ανασύρθηκαν από τον χώρο αυτό ξεχωρίζει επιγραφή σφραγισμένη με το όνομα [ΟΔ]ΥCCEOC (σε γενική πτώση), και ακόμη μία εγχάρακτη αφιέρωση με το πιθανό όνομα του ήρωα στη δοτική (ΟΔΥC[CEI), πιθανώς προσφορά προσκυνητή. Τα νέα ευρήματα έρχονται να συμπληρώσουν παλαιότερες μαρτυρίες, όπως η εγχάρακτη επιγραφή ΕΥΧΗΝ ΟΔΥCCΕΙ σε πήλινο προσωπείο από το Σπήλαιο του Όρμου της Πόλης, αναδεικνύοντας τη διαχρονική λατρεία του Οδυσσέα στη βορειοδυτική Ιθάκη.

 

Το ιερό του Οδυσσέα

Σύμφωνα με το ΥΠ.ΠΟ, η νέα ανάλυση των δεδομένων επιτρέπει με ασφάλεια την ταύτιση του ελληνιστικού μνημειακού συγκροτήματος με το Οδυσσείον της Ιθάκης, στο οποίο αναφέρεται ψήφισμα του δήμου των Ιθάκων του 207 π.Χ. από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Το Οδυσσείον, που πιθανόν περιλάμβανε ιερό ή ηρώο αφιερωμένο στον Οδυσσέα και φιλοξενούσε τους σχετιζόμενους αγώνες («Οδύσσεια»).