Κρυφό Σχολειό λειτούργησε και στη Μονή Γηρομερίου!
• Αυτό, που τον τελευταίο καιρό, με έμφαση υποστηρίζουν κάποιοι ιστορικοί ότι το Κρυφό Σχολειό είναι καθαρός μύθος, δεν επιβεβαιώνεται από τα απομεινάρια της ιστορίας.
Για παράδειγμα, σε κρύπτη της Μονής Γηρομερίου Θεσπρωτίας, που υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι επισκέψιμη, λειτουργούσε Κρυφό Σχολειό στα χρόνια της τουρκοκρατίας και μέχρι το 1913, οπότε ελευθερώθηκε η περιοχή.
Σύμφωνα με τον ηγούμενο της Μονής Γηρομερίου αρχιμανδρίτη π. Μεθόδιο Ντελή, «μια σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη, ήλθε να επιβεβαιώσει ότι πράγματι, στα δύσκολα εκείνα χρόνια, κάποιοι έμαθαν γράμματα, ώστε να κατορθώσουν να διατηρήσουν ανάμεσα στους αλλοεθνείς και αλλοπίστους κατακτητές, τα βασικά στοιχεία της ταυτότητος, την ελληνική γλώσσα και τη χριστιανική πίστη».
Πρόκειται για μία ενθύμηση, δηλαδή μία ιδιόχειρη μαρτυρία, την οποία κατέγραψε σε μία παλαιά έντυπη «Παρακλητική» (εκκλησιαστικό λειτουργικό βιβλίο), ο ίδιος ο άνθρωπος που έζησε το γεγονός, και έχει ως εξής: «1855 αυγούστου 8/ ιωάνης του αντώνη παπά από χορίον γολά/ ευρισκόμενος ης μαναστήριον μάθενα γράμματα/ ης τον άγιον αρχιμαντρίτην κοσμάν/ κε κάθισα εδό χρόνους… κε μεν οις βεβέοσιν».
Όπως υπογραμμίζει ο π. Μεθόδιος «η μαρτυρία αυτή είναι εύγλωττη και καταλυτική. Με δυό λόγια ο Ιωάννης, ο γιος του Αντώνη Παππά, από το χωριό Γολά, λέει ότι για κάποια χρόνια έμεινε στο Μοναστήρι και μάθαινε γράμματα κοντά στον Ηγούμενο Κοσμά. Αξίζει να επισημανθεί η τελευταία φράση του «και μένει εις βεβαίωσιν». Προφητικά, θα μπορούσε να πει κανείς, σαν να γνώριζε ο άνθρωπος εκείνος ότι στο μέλλον αυτή η διαδικασία θα γινόταν αντικείμενο αμφισβητήσεως, ως τμήμα της συνολικής προσφοράς της Εκκλησίας, αφήνει στους σημερινούς ανθρώπους την δική του εμπειρία, σαν βεβαίωση».
Δεν είναι θρύλος
Άρα, δεν είναι… θρύλος η λειτουργία Κρυφού Σχολειού, αλλά πραγματικότητα, αφού υπάρχουν καταγραφές στα χρόνια της δουλείας μιας πατριωτικής πράξης, όπως η εκμάθηση εκκλησιαστικών και όχι μόνο γραμμάτων, έστω και αν γινόταν άτυπα κι εθελοντικά πίσω από την πλάτη της τουρκικής εξουσίας. Το Κρυφό Σχολειό, το συντήρησε, παρά τις καταδιώξεις, ο βαθύτατος πόθος του τυραννουμένου έθνους να υπάρξει.
Τα Κρυφά Σχολειά υπήρξαν εκεί όπου οι τοπικοί πασάδες και μπέηδες μάχονται τους καλόγερους και τα γράμματα. Σίγουρα, οι τουρκικές αρχές επέτρεπαν τη λειτουργία ελληνικών σχολείων στην επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μόνο στα Γιάννινα, από το 1647 ως το 1805, ιδρύθηκαν πέντε τουλάχιστον ονομαστές σχολές! Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι οι δάσκαλοί τους είχαν την ελευθερία να διδάξουν ελληνικό πατριωτισμό και μαχόμενη Ορθοδοξία. Γι’ αυτό ήταν εκ των συνθηκών επιβαλλόμενο, πέρα από τα επίσημα μαθήματα, να γίνονταν και κάποιες περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένες, κρυφές, «συμπληρωματικές παραδόσεις».
Κρυφά μαθήματα
Πολύ εύγλωττο, είναι το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο του Γάλλου δημοσιογράφου Rene Puaux «Δυστυχισμένη Ήπειρος». Ο Puaux (Πυώ) περιηγήθηκε την Ήπειρο το 1913, ακριβώς μόλις τα εδάφη αυτά είχαν ελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό. Συνομιλώντας με Έλληνες Ηπειρώτες, οι οποίοι τότε για πρώτη φορά απηλλάγησαν από τον τουρκικό ζυγό, μαθαίνει έκπληκτος και τα εξής:
«Κανένα βιβλίο τυπωμένο στην Αθήνα δεν γινόταν δεκτό στα σχολεία της Ηπείρου. Ήταν επιβεβλημένο να τα προμηθεύονται όλα από την Κωνσταντινούπολη. Η Ελληνική Ιστορία ήταν απαγορευμένη. Στην περίπτωση αυτή λειτουργούσαν πρόσθετα κρυφά μαθήματα, όπου χωρίς βιβλία, χωρίς τετράδια, ο νεαρός Ηπειρώτης μάθαινε για τη μητέρα Πατρίδα, διδασκόταν τον Εθνικό της Ύμνο, τα ποιήματά της και τους ήρωές της. Οι μαθητές κρατούσαν στα χέρια τους την ζωή των δασκάλων τους. Μία ακριτομυθία, μια καταγγελία ήταν αρκετή. Δεν είναι συγκινητικό, αυτά τα διακόσια μικρά αγόρια και τα διακόσια πενήντα κοριτσάκια να δέχονται τις επιπλέον ώρες των μαθημάτων (στην ηλικία, που τόσο αγαπούν τα παιχνίδια), να συζητούν για την Ελλάδα και επιστρέφοντας στις οικογένειές τους με τα χείλη ραμμένα να κρατούν τον ενθουσιασμό μυστικό στην καρδιά;».
Η.Μ.
