Δυστυχώς, πορευόμαστε ακόμα με το «βλέποντας και κάνοντας»!

• Όχι μόνο δε διδασκόμαστε σχεδόν τίποτε από την ιστορία, αλλά αντί να εντοπίζουμε τα αίτια της «ασθένειας» που ταλαιπωρεί τη χώρα μας, επιδιώκουμε να θεραπεύσουμε το σύμπτωμα και εξακολουθούμε να  πορευόμαστε με τη νοοτροπία «βλέποντας και κάνοντας»!
Αυτό είναι που προβληματίζει σήμερα τον Ηπειρώτη κορυφαίο συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο, ο οποίος μιλάει στον «Π.Λ.» με αφορμή την αυριανή επίσημη παρουσίαση στα Γιάννενα του νέου του μυθιστορήματος «Γινάτι. Ο σοφός της λίμνης», η υπόθεση του οποίου διαδραματίζεται στην πόλη μας στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ο δημοφιλής λογοτέχνης με τις μεγάλες επιτυχίες, αναφέρεται στους λόγους που τον ώθησαν να επιλέξει τα Γιάννενα ως σκηνικό της ιστορίας του, στη σχέση του με την Παμβώτιδα, αλλά και στον καλό λόγο, γραπτό ή προφορικό, που λειτουργεί, όπως λέει, ως ανάχωμα στον αισθητικό ξεπεσμό της εποχής μας.
Η συνέντευξη
• Κύριε Καλπούζο επιστρέφετε με ένα νέο βιβλίο, το «Γινάτι», που έχει υπόθεση η οποία διαδραματίζεται στα Γιάννενα και τη γύρω περιοχή. Πώς «γεννήθηκε» αυτή η ιδέα; Τι σας κέντρισε και επιλέξατε την πόλη μας ως «σκηνικό» και γιατί τοποθετήσατε την υπόθεσή του στη συγκεκριμένη περίοδο;
- Ο γενέθλιος τόπος της Ηπείρου αποτελεί για μένα έμπνευση από μόνος του, όπως και η γοητεία που ασκούν πάνω μου τα Γιάννενα. Πέραν αυτού, η περιοχή των Ιωαννίνων και η χρονική περίοδος από το 1917 μέχρι το 1929 προσφερόταν να αναπτύξω τα θέματα που με απασχολούν στο συγκεκριμένο βιβλίο. Για παράδειγμα, η συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων μετά το 1913, όταν αλλάζουν οι ρόλοι εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, η ταυτότητα του Έλληνα, μέσα από το υπάρχον πολυφυλετικό περιβάλλον, καθώς και το ποικιλόμορφο γινάτι.
• Θέλετε να πείτε ότι το γινάτι πέρα από την αρνητική του πλευρά, τον θυμό ή τη διάθεση για εκδίκηση, εμπεριέχει και κάποιο θετικό στοιχείο;
- Ακριβώς. Πολλοί χαρακτηρίζουν τους Ηπειρώτες ως ξεροκέφαλους, «τζιόρες» όπως λέμε στην ντοπιολαλιά. Καταχωρίζεται κι αυτό στην αρνητική πτυχή του γινατιού. Όμως οι Ηπειρώτες έχουν αποδείξει και σε τι άλλο μπορεί να οδηγήσει η καλή πλευρά του, το δημιουργικό και γόνιμο πείσμα. Στο μυθιστόρημα αναλύονται μέσα από τις συμπεριφορές των ηρώων του πλήθος γινάτια. Από τη ζήλια, μέχρι το να λες δεν επιτρέπω σε κανέναν να μου τσαλαπατά το φιλότιμο και την αξιοπρέπεια. Από τον θρησκευτικό φανατισμό, έως την αντρειοσύνη, το παράτολμο ή την αποκοτιά που υψώνει τον άνθρωπο στον μεγάλο ήλιο της ψυχής.
• Βασικό ρόλο στο βιβλίο παίζει και η Παμβώτιδα, όπως εξάλλου παίζει και στις ζωές όλων όσων ζούμε δίπλα της. Για σας, τι σηματοδοτεί η λίμνη;
- Στο μυθιστόρημα η λίμνη λειτουργεί ως συμβολισμός, χωρίς να αλλοιώνεται η ήμερη ή ενίοτε η άγρια ομορφιά της. Αναπαριστά μέρα τη μέρα, εποχή την εποχή, με τις χρωματικές της εναλλαγές και με τα εκάστοτε καιρικά φαινόμενα άπασα τη διαστρωμάτωση των συναισθημάτων μεταξύ ευδαιμονίας και οδύνης, αλλά και το πολυδαίδαλο και το πολυσχιδές της ζωής μας. Με ήλιο, με φεγγάρι, με βροχή, παγωμένη ή κυματώδης, γαλήνια ή λασπωμένη και τόσα άλλα.
• Υπάρχουν αντιστοιχίες κοινωνικές, διαπροσωπικές, πολιτικές ανάμεσα στα Γιάννενα και τη χώρα γενικότερα της εποχής πριν τη Μικρασιατική καταστροφή και της πρώτης δεκαετίας του Μεσοπολέμου με αυτό τον τόπο στον οποίο ζούμε σήμερα;
- Πολύ εύστοχη ερώτηση! Πάμπολλες είναι οι αναλογίες εκείνης της εποχής με το σήμερα. Ερευνώντας ή κατά τη διάρκεια της γραφής αυτού του βιβλίου ένιωθα συχνότατα ότι όσα διαδραματίζονται συμβαίνουν σε τωρινό χρόνο. Από την τότε τρόικα των ξένων δανειστών έως το προσφυγικό κύμα, μια και ο πόνος δεν έχει πατρίδα. Από κινήματα που προσομοιάζουν με το «Δεν πληρώνω», μέχρι τις προσφωνήσεις των τότε νεαρών: «Ρε Φαραώ», ήτοι ρε μάγκα ή παραπλήσιο με το σημερινό «Ρε μαν». Θα βρει ο αναγνώστης δεκάδες τέτοια παραδείγματα, ενώ όσα αφορούν τις συμπεριφορές και τις νοοτροπίες παραμένουν σχεδόν απαράλλαχτα.
• Τα βιβλία σας είναι μεν μυθιστορήματα, έχουν όμως έντονο το ιστορικό στοιχείο στην υπόθεσή τους, κάτι το οποίο προφανώς απαιτεί πολλή έρευνα. Τι είναι αυτό που σας κάνει να ασχολείστε τόσο με την ιστορία;
- Για να κατανοήσει κανείς μια παλιότερη εποχή πρέπει να μεταφερθεί σ’ αυτή και να κρίνει με τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυαν τότε κι όχι με τον τρόπο που σκεφτόμαστε σήμερα. Άρα πρέπει το υπόστρωμα της μυθοπλασίας να είναι ακριβές, και όντως απαιτείται τεράστια έρευνα. Επιπλέον, έτσι θα ζήσει ο αναγνώστης παραστατικά όσα διαδραματίζονται. Σε ό,τι με αφορά, και πέραν της μυθιστορηματικής ανάγκης, με γοητεύει η περιπλάνηση σε παλιότερες εποχές και αισθάνομαι ότι ζω πολλές ζωές. Συγχρόνως, ανακαλύπτω κομμάτια όσων με έπλασαν με υποσυνείδητο τρόπο και όσων συνθέτουν τον κόσμο γύρω μου και κυρίως την Ελλάδα και τον Έλληνα.
• Στην εποχή του διαδικτύου και των σόσιαλ μίντια με τη «φτωχή» σε γενικές γραμμές χρήση της γλώσσας και τα greekglish, τι θέση μπορεί να έχει το βιβλίο και ο έντυπος λόγος γενικότερα;
- Ό,τι ρόλο έχουν τα λουλούδια στη ζωή μας σε σχέση με τα αγκάθια. Ο καλλιεπής λόγος, είτε γραπτός είτε προφορικός, ορθώνει αναχώματα στον αισθητικό ξεπεσμό και συνάμα προσφέρει ομορφιά, συναίσθημα, γνώση, ψυχαγωγία, ανοίγει ορίζοντες στον νου και στην ψυχή.
• Καθώς περνούν τα χρόνια γυρίζετε καθόλου πίσω, να συγκρίνετε ή να δείτε την εξέλιξη της γραφής σας, σε σχέση με προηγούμενα βιβλία; Κι αν ναι, βλέπετε διαφορές;
- Στο «σέρρα-Η ψυχή του Πόντου» έγραφα: Κοιτάς μπροστά όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι. Αυτό αφορά το γενικότερο παρελθόν, αλλά και το ατομικό του καθενός. Στρέφω πολύ συχνά το βλέμμα μου στο χθες για να πατήσω πάνω του, χωρίς να το αποκαθηλώσω, και να κοιτάξω μπροστά. Εντοπίζω τις αδυναμίες μου, προσπαθώ να διδαχτώ από αυτές και θαρρώ ότι βελτιώνομαι σε πολλά επίπεδα, σαν άνθρωπος αλλά και στη γραφή μου.
• Παρακολουθείτε φαντάζομαι τις εξελίξεις του σήμερα, πολιτικές, οικονομικές κοινωνικές κ.λ.π.. Τι είναι αυτό που σας προβληματίζει ή σας φοβίζει περισσότερο στο παρόν;
- Ότι δεν διδασκόμαστε σχεδόν τίποτε από την Ιστορία. Ότι επιδιώκουμε να θεραπεύσουμε το σύμπτωμα, χωρίς να εντοπίζουμε την αιτία της ασθένειας. Ότι πορευόμαστε με τη νοοτροπία: βλέποντας και κάνοντας. Κι αυτό, δυστυχώς, όταν το «κακό» ή οι κάθε λογής δυνάστες πλέον σχεδιάζουν με οργανωμένο πλάνο, προγραμματίζουν κάθε λεπτομέρεια και γίνονται όλο και πιο ευφυείς.

* * *

Aύριο (8.30 μ.μ.) η παρουσίαση στο Πνευματικό Κέντρο
• Στα Γιάννενα διαδραματίζεται η ιστορία του νέου μυθιστορήματος του δημοφιλούς Ηπειώτη συγγραφέας Γιάννη Καλπούζου, το οποίο έχει τίτλο «Γινάτι-Ο σοφός της λίμνης». Το βιβλίο κυκλοφορεί αύριο, Πέμπτη και την ίδια ημέρα θα παρουσιαστεί στην αίθουσα «Β. Πυρσινέλλας» του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ιωαννιτών (ώρα 20.30).
Το βιβλίο θα παρουσιάσουν ο φιλόλογος και διευθυντής του Αρσακείου Λυκείου Παύλος Μαυρόγιαννης, η φιλόλογος και γραμματέας της ΧΕΝ Ιωαννίνων Σταυρούλα Χαϊδεμενάκου και ο ίδιος ο συγγραφέας, ενώ αποσπάσματα θα διαβάσουν η αφηγήτρια Δώρα Τάτση και τα μέλη της θεατρικής ομάδας της Αδελφότητας Ποντίων και Μικρασιατών Ηπείρου Κατερίνα Σπυρίδων και Χρήστος Ιωαννίδης. Θα χαιρετίσουν  ο Δήμαρχος Ιωαννίνων Θωμάς Μπέγκας, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Γιώργος Καψάλης, ο Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Κώστας Γκόγκος και η Πρόεδρος της ΧΕΝ Ιωαννίνων Πόπη Στεφανίδη. Στην εκδήλωση θα συμμετέχουν οι μουσικοί Γιώργος Μπέλλος (κλαρίνο), Σοφία Εξάρχου (τραγούδι), Βασίλης Αβραάμ (βιολί), Κώστας Μπέλλος (λαούτο) και Αντώνης Τζιάσιος (ντέφι). Την εκδήλωση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Μίλτος Γήτας.