Με την Παιδεία θα είχαμε υπεύθυνους πολίτες!

 Θέλουμε ανθρώπους ελεύθερους και ὑπεύθυνους με αρετήν και τόλμην, με πραγματική και ουσιαστική παιδεία, ἕνας δρόμος και μοναδικός ὑπάρχει, ἡ περιαγωγή τῆς ψυχῆς στην αρετή και το αληθινό φιλοσοφικό φῶς μέσῳ τῆς διδασκαλίας και τὴς μαθήσεως τῆς αρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσας και λογοτεχνίας. Αυτός εἶναι ὁ λόγος που επιμένουμε και επαναλαμβάνουμε ὅτι θα πρέπει να αρχίζει ἠ διδασκαλία τους από τις τελευταῖες τουλάχιστον τάξεις τοῦ δημοτικοῦ σχολείου. Αυτή εἶναι εξ ἄλλου ἡ επιθυμία τῆς πλειονότητας τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὅπως ἔδειξε σχετική δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στην «Ἑστία» το 2021.

Ἕνας λόγος που μεγαλούργησε  ἡ Αθήνα και ἔγινε Ἑλλάδος παίδευσις ἦταν επειδή ἄρχιζε ἡ εκπαίδευση των νέων με τα Ὁμηρικά ἔπη, τα αριστουργήματα αυτά ταῆς παγκόσμιας λογοτεχνίας. Αυτός ἄραγε εἶναι ὁ λόγος που οἱ πολιτικοί ταγοί ὅλων τῶν αποχρώσεων ενσυνείδητα θέλουν ἄβουλους πολίτες, ὥστε να εἶναι ἕρμαια στα επικοινωνιακά τους παιχνίδια;

Για νὰ εἴμαστε πιο πειστικοί, δίνουμε ἕνα μικρό αλλά σημαντικό δεῖγμα. Από την απολογία του Σωκράτη, ὁ μαθητής θα θαύμαζε και θα επηρεαζόταν από την παρρησία του, την αφοβία του ακόμα και μπροστά στὸ ενδεχόμενο τῆς καταδίκης του σε θάνατο, τη συνέπεια λόγων και ἔργων, τη γνήσια αρετή του και την ανθρωπιστική του αποστολή.

Ὁ ανεξέλεγτος βίος εἶναι αβίωτος, ἔλεγε και αυτό ἔκανε σε ὅλη τη διάρκεια τῆς ζωῆς του, και στον ἑαυτόν του και στους συμπολίτες του. Ὁ ἔλεγχος αποσκοποῦσε στην αυτογνωσία. Ὅποιος δεν ἔχει αυτογνωσία, διακήρυττε, δεν  μπορεῖ να γνωρίζει οὔτε τους ἄλλους, και γι’ αυτό ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος εἶναι ακατάλληλος για πολιτικός ἤ οικονομολόγος, αφοῦ δεν θα γνωρίζει τί κάνει και συνεπῶς με τα λάθη του θα ὁδηγήσει την πατρίδα του και τους συμπολίτες του στη δυστυχία και στην καταστροφή, αλλά και τον ἑαυτόν του.

Ποιος μπορεῖ να διακηρύξει προς το τέλος τῆς ζωῆς του, ὅπως ὁ Σωκράτης ενώπιον τοῦ πολυπληθοῦς δικαστηρίου και τοῦ μεγάλου πλήθους συμπολιτῶν του και ξένων που εἶχαν συγκεντρωθεῖ για να παρακολουθήσουν τη δίκη, λέγοντας και επαναλαμβάνοντας ὅτι «πέπεισμαι ἐγὼ ἑκὼν εἶναι μηδένα ἀδικεῖν ἀνθρώπων», εἶμαι πεπεισμένος ὅτι εγώ δεν ἔχω αδικήσει με τη θέλησή μου και εν γνώσει μου  κανένα ἄνθρωπο;

Ἤ ακόμη  ὅτι, «εγώ ὄχι με λόγια, αλλά ἔμπρακτα  λόγῳ καὶ ἔργῳ, ἔδειξα ὅτι εμένα δεν με νοιάζει καθόλου ὁ θάνατος και ὅτι αυτό που με νοιάζει εξ ὁλοκλήρου εἶναι να μην κάνω οποιανδήποτε αδικια ἤ ὁτιδήποτε ανόσιο. 

Και γι’ αυτό δε διστάζει να πεῖ στους δικαστές, «Εγώ σᾶς αγαπῶ μεν, αλλά θα πεισθῶ μᾶλλον στον θεό παρά σε σᾶς, και ὄσο ζῶ και ὅσο ακόμα μπορῶ, δεν θα πάψω να φιλοσοφῶ και να προτρέπω ὅποιον από εσᾶς συναντήσω να μην φροντίζει μόνον πῶς θα αποκτήσει ὅσο το δυνατόν πιο πολλά χρήματα και περιουσία, αλλά ὅτι πρέπει να φροντίζει και για την τιμή και τη φρόνηση και την αλήθεια και γενικά για την ψυχήν του, πῶς θα γίνει ὅσο πιο πολύ ενάρετος».

Επειδή,  ἡ αρετή δεν αποκτᾶται με τα χρήματα, αλλά με την αρετή αποκτώνται και χρήματα και ὅλα τα άλλα αγαθά και στον ιδιωτικόν και στον δημόσιο βίο. Αυτό μᾶς θυμίζει κάτι ἄλλο που διακηρύττει ὁ Πλάτων, ὅτι μια πόλη, ἕνα κράτος, από το οποῖο απουσιάζει ἡ αρετή, ὁδηγεῖται με απόλυτη βεβαιότητα στον ὄλεθρο και τη δυστυχία.

Αρετή, ὑπευθυνότητα, δικαιοσύνη, φιλαλήθεια, σωφροσύνη, παρρησία, ανιδιοτέλεια, ευσέβεια, αφοβία ακόμα και μπροστά στον θάνατο, συνέπεια λόγων και ἔργων, εἶναι βασικές προϋποθέσεις για την ατομική και κοινωνική ευδαιμονία. 

Εκεῖ που θα ταχθεῖ κανείς εἴτε από τον ἑαυτόν του εἴτε από κάποα αρχή θεωρώντας ὅτι εἶναι το καλύτερο, πρέπει να παραμένει ἐκτελώντας το καθῆκον του, ἔστω και ἄν κινδυνεύει, χωρίς να ὑπολογίζει τίποτα, οὔτε τον θάνατο οὔτε ὁτιδήποτε ἄλλο, προκειμενου να αποφύγει να πράξει κάτι ντροπιαστικό. Και αυτή τη στάση ὁ Σωκράτης απέδειξε ἔμπρακτα στις μάχες τῆς Ποτείδαιας και τοῦ Δηλιου.

Ὁ ορθῶς και γνησίως φιλοσοφῶν θα επιδιώκει πάντοτε την αλήθεια, ἐπειδιὴ το ψεῦδος, ὅπως λέει ὁ Πλάτων στον Σοφιστήν, δημιουργεῖ απάτη και ἡ απάτη γεμίζει τα πάντα με εἴδωλα και φαντασιώσεις. Ὁ κατέχων την αρετήν εἶναι πάντοτε και παντοῦ συνεπής λόγῳ και ἔργῳ. Δεν μεταβάλλει συνεχῶς ἄποψη ανάλογα με την αντίδραση του συνομιλητή του ἤ τῶν ακροατῶν του, για να εἶναι ευχάριστος ἤ για ἴδιον ὄφελος, δεν λέει αυτὰ που θέλουν να ακούσουν,  αλλιῶς θα πρόκειται για καιροσκόπο και δημαγωγό.

Και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα συνέπειας λόγων και ἔργων ὑπῆρξε ὁ Σωκράτης, και ἠ συνέπειά του αυτή τοῦ στοίχισε την ζωή στα 70 του χρόνια. Ὄπως δηλώνει εμφαντικὰ στὸν Γοργία, καλύτερα να εἶναι ἡ λύρα μου ακούρδιστη και παράφωνη και αν ἤμους χορηγός ὁ χορός μου παράφωνος και πλεῖστοι ἄνθρωποι να μη συμφωνοῦν μαζί μου, αλλά να λέγουν τα αντίθετα, παρά εγώ που εἶμαι ἕνας να εἶμαι ασύμφωνος με τον ἑαυτόν μου και να λέω τα αντίθετα.. Ἔμπρακτη δηλαδὴ συνέπεια με ὅσα ἔλεγε σὲ ὅλη τη διάρκεια της ζωῆς του. 

Ἄλλο ἕνα παράδειγμα συνέπειας λόγων και πράξεων ἡ ἄρνησή του να φυγαδευτεῖ από τη φυλακή παραβιάζοντας τους νόμους τῆς πόλεώς του, ὄπως βλέπουμε στον Πλατωνικό διάλογο Κρίτων.

Ὅσο για την αφοβία του και την παρρησία του, δύο ενδεικτικά παραδείγματα εἶναι, πρῶτον, ἡ ἄρνησή του, μόνου αυτόῦ, ὅταν πρυτάνευε ἡ φυλή του, μετά τη ναυμαχία στις Ἀργινοῦσες, να δικαστοῦν συλλήβδην οι στρατηγοί, και να καταδικαστοῦν σε θάνατο, και, δεύτερο, ὅταν διατάχθηκε από  τριάκοντα τυράννους να πάει μαζί με ἄλλους τέσσερεις στη Σαλαμίνα και να συλλάβουν και να μεταφέρουν στην Αθήνα τον Λέοντα, οι τέσσερεις πῆγαν και εκτέλεσαν την εντολή, ὁ Σωκράτης φεύγοντας πῆγε ατάραχος στο σπίτι του, με κίνδυνο να ἔχει την ίδια τύχη με τον Λέοντα.

 Φανταστεῖτε πόσο διαφορετική ἴσως θα ἦταν ἡ Ἑλλλάδα μας, ἄν εμφυτεύονταιν στα παιδιά μας από τη νεαρή ἡλικία αυτές και παρόμοιες αρχές!  Πόσο διαφορετική ἴσως θα ἦταν ἡ συμπεριφορά τῶν κυβερνώντων, τὼν βουλευτῶν, τῶν δικαστῶν, και γενικώτερα ὅσων ασκοῦν δημόσιο λειτούργημα ἤ εἶναι ελεύθεροι επαγγελματίες, και γενικώτερα τῶν ἁπλῶν πολιτῶν!

Ουτοπία; Πιστεύουμε, ὄχι. Ἄν αποφασίσει κάποια κυβέρνηση στο μέλλον με συνοδοιπόρους τους πολίτες να δημιουργήσουν μιαν ἄλλην Ἐλλάδα που δεν θα ἔχει να ζηλέψει τίποτα από ἄλλους, αλλά θα εἶναι, ὅπως λέει και ὁ Περικλής στον Επιτάφιο, ἡ ίδια ὑπόδειγμα ἄλλους.