Το μεγαλείο της εθνικής ευεργεσίας!
Αν η απελευθέρωση της Ελλάδος από τον τουρκικό ζυγό αποτελεί την πανηγυρικότερη επιβεβαίωση της ακατανικήτου δυνάμεως του ελληνισμού στην ιδέα της εθνικής ελευθερίας, η δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους και ο αγώνας για την οικονομική και πολιτιστική του ανόρθωση υπήρξε έργο των ευπόρων «εν εσπερία» φιλογενών τέκνων της, οι οποίοι δίκαια καλούνται από την αλάθητη συνείδηση του Γένους Εθνικοί Ευεργέτες.
Οι Εθνικοί Ευεργέτες υπήρξαν ολοκληρωμένες εθνικές φυσιογνωμίες, μεγάλοι οραματιστές, ευγενικές καρδιές που πάλλονταν από την πνοή της υψηλόφρονης δημιουργίας.
Συνέλαβαν στην βαθύτερη ουσία τους τις ανθρώπινες ανάγκες και αντιμετώπισαν με οξυδέρκεια και προσγειωμένη αντίληψη τα ανθρώπινα προβλήματα. Στη σκέψη και στις ενέργειές τους διακρίνει κανείς τον οίστρο της αγάπης για την πατρίδα και τον άνθρωπο, γι’ αυτό οι πράξεις τους ήταν ένα εθνικό και ηθικό μεγαλείο.
Με τις προσφορές τους συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιβίωση του Γένους, στην πνευματική του αναγέννηση και την πολιτική του αποκατάσταση. Πέραν από την κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών των συμπατριωτών τους έδωσαν προτεραιότητα στην ανάπτυξη της παιδείας και έγιναν οι κατεξοχήν τροφοί και στυλοβάτες του ελληνικού διαφωτισμού.
Τα πλούτη που απέκτησαν στην Αυστρία, Ουγγαρία, Ρωσία, Αίγυπτο, Ρουμανία και οπουδήποτε αλλού, τα άφησαν στην Ελλάδα και όχι εκεί, για να μας κληροδοτήσουν περίλαμπρα μνημεία πολιτισμού, όπως το Παναθηναϊκό Στάδιο, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Ακαδημία Αθηνών, το Εθνικό Αστεροσκοπείο, το Ζάππειο Μέγαρο, τη Σχολή Ευελπίδων και τόσα άλλα.
Με τα κληροδοτήματά τους, τα λεγόμενα στη γλώσσα της εποχής «λάσα», Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Πελοποννήσιοι, Αιγαιοπελαγίτες, Θρακιώτες, βοήθησαν τους βασανισμένους τόπους τους και όλη τη Ρωμιοσύνη. Όμως κεντρική θέση στην παράδοση της εθνικής ευεργεσίας κατέχει η Ήπειρος, η οποία ανέδειξε τους σπουδαιότερους τοπικούς και Εθνικούς Ευεργέτες, γι’ αυτό και δίκαια αποκλήθηκε εύανδρος.
Μέσα από τη θεόπνευστη και ζωογόνο για το Γένος ευεργετική διάθεση των αξίων αυτών Ελλήνων συστήθηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σχολεία, πτωχοκομεία, νοσοκομεία, πνευματικά κέντρα, που κράτησαν το Γένος όρθιο.
Οι Ζωσιμάδες, οι Καπλαναίοι, οι Ζαπαίοι, οι Βαρβάκιοι, οι Μαρασλήδες, οι Τοσίτσα, οι Σινα, οι Αβέρωφ και τόσοι άλλοι αναζωογόνησαν τις ελληνικές ψυχές, συσταίνοντας σχολές, Εκκλησίες, βιβλιοθήκες, πνευματικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα, που απετέλεσαν διαπρύσιους κήρυκες της φιλαδελφείας των φιλοχρίστων ομογενών. Χάρη στα φιλάνθρωπα αισθήματα των λαμπρών αυτών πατριωτών «ο πόνος επραῢνετο, η πτωχία εθεραπεύετο, η παιδεία εμεγαλούργει». Υπενθυμίζω ενδεικτικά τα Ζαρίφεια ή Ζωγράφεια, τα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια στη Βασιλεύουσα και τη Θράκη, τα Καπλάνεια και οι Ζωσιμαίες στα Γιάννινα, το Παπάφειο Ίδρυμα στη Θεσσαλονίκη, τα εκπαιδευτήρια στον Πόντο, στην Μικρά Ασία, στην Πελοπόννησο μέχρι την Παλαιστίνη και την Κύπρο.
Δεν γνωρίζω σε άλλο μέρος της Ευρώπης να υπήρξε τέτοιος φιλόθεος και ευγενής συναγωνισμός για έργα αγαθά, όπως αυτός που συντελέσθηκε κατά την τουρκοκρατία στην Ελλάδα και κυρίως μετά τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, του οποίου τις αδυναμίες για την κοινωνική πρόοδο κάλυψαν οι ποικιλώνυμοι ευεργέτες με τα ευγενή άθλα φιλαληθείας, φιλανθρωπίας και εθνικής φιλοτιμίας.
Η αγάπη των Εθνικών Ευεργετών για τον άνθρωπο ήταν γνήσια και ειλικρινής, γιατί είχε μεταφυσική θεμελίωση. Προϋπέθετε την κατακόρυφη διάσταση της αγάπης, δηλαδή την αγάπη προς το Θεό. Μια τέτοια αγάπη είναι πλήρης, διαρκής, ανυστερόβουλη, άδολη και κυρίως καθολική, αφού επεκτείνεται σε όλους στους ανθρώπους. Αντίθετα, η λεγόμενη ανθρωπιστικού τύπου οριζόντια μονοδιάστατη αγάπη έχει πάντοτε τα ελατήρια, τους σκοπούς και την υστεροβουλία. Είναι μια αγάπη είδωλο, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί τη γήινη βαρύτητα.
Για την εποχή μας από την οποία λείπει το πνεύμα της φιλαληθείας συνάμα δε κυριαρχούν η μόνωση αντί της ενότητας, η αλλοτρίωση αντί της αλληλοπεριχωρήσεως, η απαίτηση αντί της θυσίας, η απιστία αντί της πιστότητας, οι φωτεινές μορφές των Εθνικών Ευεργετών αποτελούν μια κρίση και ένα έναυσμα σοβαρού και ουσιαστικού προβληματισμού. Κυρίως όμως αποτελούν πρόκληση για τους Κροίσους της εποχής μας, οι οποίοι κλεισμένοι στα στεγανά της κακώς νοούμενης αυτάρκειας αδιαφορούν για τον πόνο και τη δυστυχία που υπάρχει γύρω μας.
Αν θέλουμε πραγματικά να δικαιώσουμε το σκοπό της παρουσίας μας στη ζωή, δεν έχουμε παρά να αναβαπτισθούμε στα νάματα του γνησίου θεοκεντρικού ανθρωπισμού και της αγάπης προς την πατρίδα, όπως έκαναν οι Εθνικοί Ευεργέτες. Μονάχα έτσι μπορούμε να πούμε ότι ζούμε αυθεντικά, υπεύθυνα και ανθρώπινα.
