Ο πατριωτισμός των Ελλήνων…

Πολύς λόγος γίνεται για τους όρους «εθνικισμός» και «πατριωτισμός». Μια σύντομη διερεύνηση των όρων τη θεωρούμε απαραίτητη.

Ο «εθνικισμός» είναι η θεωρία που υπερασπίζεται τις παραδόσεις και τα εθνικά ιδεώδη. Οι πολίτες οφείλουν πίστη και υπακοή στο έθνος και πιο συγκεκριμένα στο Εθνικό Κράτος. Πρόκειται για ένα κίνημα που εμφανίστηκε στην Ευρώπη και έθρεψε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση των κοινωνιών, οι οποίες, έχοντας επίγνωση της εθνικής τους ενότητας, των θρησκευτικών, γλωσσικών και παραδοσιακών δεσμών, ταυτίστηκαν με το εθνικό κράτος. Ο εθνικισμός υποβοηθάει την ανάπτυξη εθνικής συνείδησης και για την επίτευξη των σκοπών του απαιτεί ελευθερία δράσης. Έτσι δικαιολογούνται οι θυσίες για το έθνος, που αποτελεί ζωντανό κοινωνικό οργανισμό και υπέρτατο ρυθμιστή των πράξεών τους, δεδομένου ότι η ταύτιση του λαού με το έθνος και του έθνους με το κράτος είναι απόλυτη.

Η ανάπτυξη του εθνικισμού στην Ευρώπη άρχισε τον 18ο αιώνα, όταν δημιουργήθηκε η έννοια του έθνους. Πνευματικοί πατέρες του εθνικισμού θεωρούνται: Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ, ο Χέρντερ και ο Χέγκελ. Στους στοχασμούς του στηρίχτηκε η ανάπτυξη και η διάδοση του εθνικισμού. Η φυλετική καταγωγή δεν είναι απόλυτη για την καλλιέργεια του εθνικισμού. Παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, οι οποίες έχουν αναπτύξει έντονο εθνικισμό, παρότι στη χώρα τους ζουν ποικιλόμορφα πλήθη με εθνικές, θρησκευτικές, γλωσσικές και άλλες διαφορές. Η ανάπτυξη του εθνικισμού κατά τους 18ο και 19ο αιώνα συνέτεινε στην απελευθέρωση υποδούλων ή στην ενοποίηση άλλων. Σταθμός στην εθνικιστική ανάπτυξη υπήρξε η ενοποίηση της Ιταλίας και Γερμανίας. Στις αρχές του εθνικισμού οφείλεται η διάλυση της Αυστριακής και Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Ο εθνικισμός στέκεται απέναντι, αντίπαλος του διεθνιστικού πνεύματος που δημιουργήθηκε κατά τον 20ο αιώνα.

* * *

Ο διεθνισμός επιδιώκει την κατανόηση στις διεθνείς σχέσεις και στον παραμερισμό των τοπικών εθνικιστικών τάσεων, με τη δημιουργία και ανάπτυξη επιστημονικών, οικονομικών και κοινωνικοπολιτικών σχέσεων μεταξύ των λαών. Με αυτό το πνεύμα δημιουργήθηκε η αυτοκρατορία της Ε.Σ.Σ.Δ. και η Γιουγκοσλαβία του Τίτο με τα γνωστά θλιβερά αποτελέσματα. Οι διεθνιστικές αντιλήψεις δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν σταθερό υπόβαθρο και να βοηθήσουν τους λαούς στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη με συνέπεια τα εθνικιστικά κινήματα στην Ευρώπη να παρουσιάζουν έξαρση και να δημιουργούν κραδασμούς και εντάσεις. Οι υπερβολές του εθνικισμού συνέτειναν στη δημιουργία αρνητικών στοιχείων, που οδήγησαν στη διαστροφή του.

Με την υιοθέτηση άκρατων σοβινιστικών συνθημάτων φτάσαμε στη σύσταση ολοκληρωτικών συστημάτων. Τέτοια ολοκληρωτικά συστήματα που στηρίχτηκαν στον εθνοκεντρισμό, στη σχέση εξάρτησης του ατόμου από την κοινότητα, δηλαδή στην υπερβολική εθνικοφροσύνη με φιλοπόλεμη διάθεση, ήταν ο εθνικοσοσιαλισμός (ναζισμός) του Χίτλερ και ο φασισμός του Μουσολίνι. Ο εθνικοσοσιαλισμός στηρίχτηκε στην έξαρση του εθνικιστικού πνεύματος και βασίστηκε στις ιδεολογικές αρχές του Χίτλερ. Οι αρχές αυτές περιέχονται στο βιβλίο του «ο Αγών μου» (Μain kampf) και διακρίνονται για την επιμονή του Χίτλερ στη φυλετική ιδέα και στην καθαριότητα και ανωτερότητα της γερμανικής φυλής. Είναι γνωστός ο αντισημιτισμός στη συγκρότηση ενός κράτους, στο οποίο θα ζούσαν όλοι οι γερμανικοί πληθυσμοί. Η εφαρμογή του εθνικοσοσιαλισμού αποδείχτηκε βάρβαρη, απάνθρωπη, ουτοπική και καταστρεπτική. 

Στις μέρες μας παρατηρείται αναβίωση των εθνικοσοσιαλιστικών φαινομένων στη Γερμανία με την αναζωπύρωση του ναζισμού. Ο υπερεθνικισμός και ο ρατσισμός παρουσιάζουν στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες επικίνδυνη προέλαση. Οι αιτίες της αναβίωσης του νεοναζισμού είναι πολλές. Μεταξύ των άλλων η απογοήτευση, η ξενοφοβία και τάσεις εκδικητικές.

Από το ένας μέρος στέκεται ο εθνικισμός με τις εκτροπές και από το άλλο ο πατριωτισμός. Ο πατριωτισμός είναι η γνήσια έκφραση της αγάπης προς τη χώρα των προγόνων, προς τη γενέτειρα και τις κληρονομημένες παραδόσεις που συσπειρώνει τους συντοπίτες κάτω από την έννοια της φιλοπατρίας. Ο φιλόπατρις κατέχεται από πατριωτικά αισθήματα και εθνικά φρονήματα. Δεν συνταυτίζεται με τον κοντόφθαλμο και υπέρμετρο εθνικισμό και υπερπατριωτισμό που οδηγούν σε υπερβολές και στη δημιουργία εκρηκτικών εστιών.

Ποια είναι, όμως, τα όρια ανάμεσα στον εθνικισμό και τον πατριωτισμό; Ως ποιο σημείο θεωρούμε τους εαυτούς μας εθνικιστές και πατριώτες; Και ακόμη: με τα σημερινά δεδομένα συμφέρει, σε χρόνια κρίσιμα και σε καιρούς ύποπτους ένας πλασματικός διαχωρισμός σε εθνικιστικές και πατριώτες; Τι είναι, αλήθεια, εθνικιστές ή πατριώτες όσοι ονειρεύονται δικαίωση του Βορειοηπειρωτικού ελληνισμού, αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής από τη Μεγαλόνησο, επανένωση και ανεξάρτητη Κύπρο ή όσοι με αποφασιστηκότητα και σθένος αντικρούουν με επιχειρήματα διαστρεβλωμένες θέσεις και ιστορικές ανακρίβειες; 

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις κανένας δεν είναι σε θέση να καταλογίσει σε άλλους μειωμένη εθνική συνείδηση ή αποδυναμωμένο εθνικό φρόνημα. Προκειμένου να διαφυλάξουμε το απαραβίαστο των εθνικών μας συνόρων και να «κόψουμε την όρεξη» σε εκείνους που επιχειρούν να διαστρεβλώνουν ιστορικές αλήθειες ή να προβάλουν διεκδικήσεις εις βάρος μας, όλοι οι Έλληνες είμαστε πατριώτες…