«Πάμε και όπου βγει» με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση!

Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946), η υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Χωρίς λοιπόν την ψυχική υγεία θεωρούμαστε ασθενείς κάτι που απορρέει και από τον αρχικό ορισμό της υγείας και κατά συνέπεια θα πρέπει να της προσδώσουμε την πρέπουσα φροντίδα και σημασία. Αποτελεί πάγια τακτική της Κυβέρνησης να παρουσιάζει με όρους ‘’εκσυγχρονισμού’’ τα νομοσχέδια που προτείνει . Έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση, εν μέσω θέρους στις αρχές Ιουλίου, κατατέθηκε προς διαβούλευση ένα πολυσυζητημένο και “πολυαναμενόμενο’’ Νομοσχέδιο για την “ολοκλήρωση” της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, για το οποίο λαμβάναμε γνώση μόνο από διαρροές. Διαρροές που προκάλεσαν τις αντιδράσεις και τις κινητοποιήσεις πολλών μαζικών φορέων που εμπλέκονται στην ψυχική υγεία και την απεξάρτηση ήδη από τον Νοέμβριο.  Το Νοέμβριο, είχε παρουσιαστεί όπως είπε και Υπουργός στο Υπουργικό Συμβούλιο αυτό το νομοσχέδιο και παρ’ όλο το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, προφανώς καμία από τις ενστάσεις, τις απορίες και τις επιφυλάξεις των φορέων που εμπλέκονται σε αυτό και αφορούν κατά μέγιστο λόγο κυρίως στην πρόληψη, δεν συμπεριλήφθηκαν στο νομοσχέδιο. Αυτή η αλαζονική συμπεριφορά έχει σαν αποτέλεσμα την κατακραυγή από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και το καθολικό αίτημα για απόσυρση του νομοσχεδίου και έναρξη ουσιαστικού διαλόγου.

Σύμφωνα λοιπόν με τη κυβερνητική προσέγγιση η αναμόρφωση του προσανατολισμού για την ψυχική υγεία και του χώρου των εξαρτήσεων προωθείται με ΣΔΙΤ. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως όλες οι δομές που αναπτύσσονται στην Ψυχική Υγεία και χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, υλοποιούνται αποκλειστικά από ιδιωτικά συμφέροντα, ενώ υπήρχαν ώριμες προτάσεις και από δημόσιους φορείς- Εξάλλου η ψυχική υγεία και η πρόληψη των εξαρτήσεων αντιμετωπίζονται από το κράτος ως ο φτωχός συγγενής του συστήματος υγείας.

Η ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης για την οποία επαίρεται η Κυβέρνηση, δημιουργεί ένα υδροκέφαλο οργανισμό, Νομικό πρόσωπο Ιδιωτικού δικαίου, με την επωνυμία Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων ( Ε.Ο.Π.Α.Ε.). Στον νέο φορέα προβλέπεται να υπαχθούν όλοι οι οργανισμοί όπως ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ, 18ΑΝΩ, ‘ΑΡΓΩ’, ‘ΙΑΝΟΣ’, ‘ΔΙΑΠΛΟΥΣ’,κ.α. αλλά ουδεμία μνεία και κατοχύρωση δεν παρέχεται για την λειτουργία των κέντρων πρόληψης. 

Η Κυβέρνηση με το εν λόγω Σχέδιο Νόμου διαλύει τις δημόσιες δομές ψυχικής υγείας και απεξάρτησης και αφαιρεί βιαίως το λήμμα «πρόληψη», από το «καθηκοντολόγιό της» ως προς τη χάραξη πολιτικής για την υγεία. Περιορίζεται λοιπόν αποκλειστικά και μόνον στην «απεξάρτηση και αποτοξίνωση» των «εξαρτημένων ατόμων», ήτοι στη διάγνωση και θεραπεία, χωρίς ουδεμία αναφορά στους πυλώνες της πρόληψης και της αποκατάστασης\κοινωνικής επανένταξης.

Σήμερα λειτουργούν 75 κέντρα σε όλους τους νομούς της χώρας. Αναγνωρίστηκαν από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αξιολογήθηκαν σαν η αποτελεσματικότερη προσέγγιση προληπτικών παρεμβάσεων. Προτάθηκαν και σε άλλα κράτη μέλη. Βρήκαν μιμητές και βραβεύτηκαν για τις καινοτομίες τους. Πρόκειται για μία υπερκομματική κατάκτηση με πολύχρωμα, πολυκομματικά διοικητικά συμβούλια που γίνονται ένα και ενώνονται κατά των εξαρτήσεων. Παρόλα αυτά το παρόν σχέδιο νόμου αναγνωρίζει τη βιωσιμότητά τους μέχρι το 2027 που λήγει η ισχύουσα προγραμματική σύμβαση. 

Το κενό αυτό θέτει σε επισφάλεια τους συμβασιούχους, με ό,τι συνεπάγεται η απώλεια πολύπειρου προσωπικού ή ακόμα και την πιθανή διακοπή της λειτουργίας τους. Τα κέντρα πρόληψης όπως τα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, αποτελούν τον κύριο φορέα υλοποίησης των προγραμμάτων πρόληψης των εξαρτήσεων, σε τοπικό επίπεδο, και η πρόληψη των εξαρτήσεων στην χώρα μας αποτελεί, πρωτίστως, τοπική υπόθεση. Λόγω του μεγέθους τους και της δυνατότητας να αφουγκράζονται και να ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών έχουν μεγάλη ευελιξία, προσαρμοστικότητα, αυξημένη συμμετοχή και αποτελεσματικότητα.

Αξίες που καθώς φαίνεται λείπουν από τον νέο φορέα που οραματίζεται το αρμόδιο υπουργείο. Ποιος στ’ αλήθεια θα ασχολείται με την προώθηση προληπτικών προγραμμάτων υψηλών απαιτήσεων σε προσωπικό, εμπειρία και υποδομές; Αυτά προφανώς για το υπουργείο κοστίζουν! Για τις ανάγκες δε των ασθενών και των οικογενειών τους, ούτε λόγος!

Το Νομοσχέδιο προβλέπει  επίσης την μεταφορά των καταργούμενων οργανισμών των δύο εκ των εναπομεινάντων ψυχιατρείων (ΨΝΑ, ΨΝΘ) στο Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας που διαρθρώνεται σε Περιφερειακά Δίκτυα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΠεΔΥΨΥ) τα οποία λειτουργούν υπό τη Διοίκηση των Υγειονομικών Περιφερειών  (ΔΥΠε), χωρίς σχεδιασμό  και εξασφάλιση για το μέλλον τους. Δημιουργεί ένα συγκεντρωτικό μοντέλο συντονισμού της λειτουργίας τους με ότι αυτό αφορά την ευελιξία τους και την ικανότητά τους επίλυσης προβλημάτων. Οι υπόλοιπες δομές του ΕΣΥ αποσυνδέονται από την ψυχική υγεία και τους ασθενείς.

Οι τελευταίοι θα αποτελούν δυστυχώς αντικείμενα που έχουν υποστεί «διαλογή» ανάλογα με την πάθησή τους γιατί καταργείται ως μοντέλο παρέμβασης η αντιμετώπιση ανά τομέα και μετατρέπεται σε παρέμβαση ανά επίπεδο Δ.Υ.Πε., με περαιτέρω συρρίκνωση των Δημοσίων Δομών και αυτόματη εμπλοκή με καθοριστικό ρόλο στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας τον Ιδιωτικού Τομέα. 

Ο Πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι είναι προτεραιότητα του ο τομέας της ψυχικής υγείας. Παρόλα αυτά καταργεί ένα σημαντικό Θεσμό που υπάγεται απευθείας σε αυτόν, εκείνο του Εθνικού Συντονιστή για τα Ναρκωτικά, με τις αρμοδιότητες για προγραμματισμό, συντονισμό και παρακολούθηση της υλοποίησης της Εθνικής Πολιτικής για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων να εκχωρείται στον υπό σύσταση θεσμό του Προέδρου του Ε.Ο.Π.Α.Ε. Ο εκάστοτε Πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ έχει τη δυνατότητα, βάσει των αρμοδιοτήτων του, να ιδρύει ή και να καταργεί μονάδες, προγράμματα,  φορείς, δομές οπότε με αυτό τον τρόπο γίνεται ένας πανίσχυρος πρόεδρος, που είναι ταυτόχρονα ελεγκτής και ελεγχόμενος, ελέγχοντας με απόλυτο τρόπο κάθε πτυχή της ψυχικής υγείας και πρόληψης. Με άλλα λόγια Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει...

Ένα νομοσχέδιο αναχρονιστικό που μας πάει δεκαετίες πίσω αφού ούτε τις «συνθήκες» νοσηλείας ασύλου που επικρατούν σήμερα στις κλινικές αντιμετωπίζει ούτε προβαίνει σε κάποιου είδους σχεδιασμό ως προς την ανάπτυξη υπηρεσιών κοινοτικής ψυχιατρικής φροντίδας. Καθίσταται βέβαιο ότι οι ασθενείς στο μέλλον θα στρέφονται προς τον ιδιωτικό τομέα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Πόσοι από αυτούς όμως οικονομικά μπορούν να το κάνουν; Η ζημιά που θα γίνει στην ψυχική υγεία στην Ελλάδα με την ψήφιση του Νομοσχεδίου θα είναι μη αναστρέψιμη. 

Πουθενά στο Ν/Σ δεν καλύπτονται οι ανάγκες των ανθρώπων – ασθενών και των οικογενειών τους, δημόσια και δωρεάν. Αυτό που δεν αντιλαμβάνεται η Κυβέρνηση, είναι ότι ως Πολιτεία έχουμε χρέος. Είναι χρέος μας αντί να τα μετράμε όλα με όρους κόστους και τιμής να σώσουμε προπάντων τη δική μας «τιμή» ως Βουλευτές και Υπουργοί του Κράτους, υπερασπιζόμενοι μέχρι τέλους τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες της χώρας, επιφυλάσσοντάς τους ένα όσο το δυνατόν γίνεται ισορροπημένο και άρτιο περιβάλλον χωρίς διακρίσεις και στίγμα, μέσα στο οποίο θα αισθάνονται δυνατοί και ασφαλείς για το μέλλον τους. 

Στο ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής πιστεύουμε ότι η απεξάρτηση και η ψυχική υγεία είναι κοινωνικό δικαίωμα, θα πρέπει να είναι κυρίαρχα δημόσια και δωρεάν με επίκεντρο το άτομο και τις εξατομικευμένες ανάγκες του.

*Ο Ιωάννης Τσίμαρης είναι βουλευτής Ιωαννίνων - Κοινοβουλευτικός υπεύθυνος Τομέα Υγείας ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ.