Ανώνυμος ο Έλλην (;)

on .

Η πολιτική πραγματεία με τον τίτλο Ελληνική Νομαρχία: Ήτοι Λόγος Περί Ελευθερίας, τυπωμένη το 1806 στην Ιταλία, ασκεί μέχρι και σήμερα γοητεία σε πολλούς ιστορικούς, τόσο για το περιεχόμενο της (εσκεμμένα ανορθόγραφο) αλλά και για τον συγγραφέα της. Συγγραφέας Ανώνυμος ο Έλλην. Κάνεις μέχρι σήμερα δεν έχει ανακαλύψει ποιος κρύβεται πίσω από αυτή την ανωνυμία. Η Ελληνική Νομαρχία: Ήτοι Λόγος Περί Ελευθερίας αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κειμένου του ελληνικού προεπαναστατικού διαφωτισμού με χαρακτήρα εθνεγερτικό. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν  πως ο συγγραφέας δεν δηλώνει το όνομα του καθώς λίγα χρόνια πριν είχε βρει μαρτυρικό θάνατο ο Ρήγας Φεραίος (1757 – 1798) οπότε θα είχε και ο ίδιος την ίδια τραγική κατάληξη αν γινόταν γνωστό ποιο είναι το όνομα του. Αδαμάντιος Κοραής, Ιωάννης Κωλέττης, Κωνσταντίνος Οικονόμος, Χριστόφορος Περραιβός, Αθανάσιος Ψαλλίδας, Γεώργιος Καλαράς, Γεώργιος Γεννάδιος, Ιωάννης Δονάς, Δημήτριος Γουζέλης, Διονύσιος Ταγιαπέρας και ο Γιαννιώτης έμπορος Σπυρίδων Σπάχος είναι κάποια από τα ονόματα που τους έχει αποδοθεί η συγγραφική πατρότητα του βιβλίου δίχως όμως τεκμηριωμένα να ταυτιστεί με κάποιον. Μια άλλη άποψη κάνει λόγο για ομάδα συγγραφέων ενώ τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχει επικρατήσει και το όνομα του Ιωάννη Καποδίστρια με πολλούς ιστορικούς  να ισχυρίζονται πως είναι κοντά στην τεκμηρίωση αυτής της άποψης με σημαντικά στοιχεία.

Σε διεθνές συνέδριο με τίτλο «Παροικιακός Ελληνισμός και Επανάσταση του 1821» που διοργάνωσε στην Βενετία το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών, παρουσιάστηκαν από την Δέσποινα Βλάμη, στοιχεία για την συμβολή της Ελληνικής Κοινότητας του Λιβόρνο στην Επανάσταση του 1821. Η απάντηση για τον συγγραφέα του βιβλίου ίσως και να βρίσκεται στα αρχεία του τυπογραφείου  του Tomasso Massi στο Λιβόρνο. Το συγκεκριμένο τυπογραφείο τύπωνε και εξέδιδε πολλά συγγραφικά έργα της Ελληνικής Κοινότητας και οι τελευταίες έρευνες δείχνουν το Λιβόρνο ως τόπο έκδοσης του βιβλίου. Ιταλοί και Έλληνες ιστορικοί ερευνητές ήδη αναζητούν και μελετούν τα αρχεία του τυπογραφείου, του έτους 1806, ώστε να λύσουν το μυστήριο και να δουν ποιος ήταν αυτός που χρηματοδότησε την έκδοση, ο οποίος πιθανών να είναι και ο συγγραφέας ή τουλάχιστον αν δεν είναι ο ίδιος, να σχετίζεται με εκείνον. Εξίσου σημαντικό στοιχείο από την έρευνα στο αρχείο θα είναι και η εύρεση του αριθμού των αντιτύπων που διακινήθηκαν.

Πρέπει να σημειωθεί πως πολλοί Ηπειρώτες από περιοχές όπως τα Γιάννενα, το Συρράκο, τους Καλαρρύτες αλλά και από το Μέτσοβο, θα μεταναστεύσουν τον 18ο αιώνα στο Λιβόρνο, την Τεργέστη και την Βενετία και θα δραστηριοποιηθούν εκεί ως έμποροι. Το Λιβόρνο μάλιστα θα αποτελέσει και το εφαλτήριο για την εμπορική δραστηριότητα πολλών Ηπειρωτών μελών της Ελληνικής Κοινότητας όπως για τους τρείς από τους έξι Αδελφούς Ζωσιμάδες, τον Μιχαήλ, τον Νικόλαο και τον Θεοδόσιο αλλά και για τον Νικόλαο Στουρνάρη ή Στουρνάρα και την οικογένεια Τοσίτσα.

Ειδική αναφορά σχετικά με τον συγγραφέα του βιβλίου και την πιθανή σχέση του με την Ήπειρο, είχε κάνει πριν από πολλά χρόνια και ο πρώην πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τσάτσος (1899 – 1987) σε επίσκεψη του στα Ιωάννινα λέγοντας: αν δεν είναι ο ίδιος γηγενής Ηπειρώτης, είναι διαποτισμένος από το κλίμα των Ιωαννίνων του 18ου αιώνα και τονίζει μάλιστα πως αυτός ο συγγραφέας είναι ο πρώτος δάσκαλος της Πολιτικής Παιδείας συμπληρώνοντας: πηγή αυτής της λυτρωτικής ροπής για περισσότερο φως υπήρξαν τα Γιάννινα, αληθινό επίκεντρο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Ποιος μπορεί να είναι τελικά ο συγγραφέας και αν έχει σχέση με την Ήπειρο και τα Ιωάννινα, θα το δείξει ο χρόνος. Αν μας το δείξει ή θα συνεχίσει να κρατά το μυστήριο της ανωνυμίας…