Ένα πολιτιστικό πωγωνήσιο συλλείτουργο στους Σχωριάδες…

 Η Ομοσπονδία Αδελφοτήτων και Ενώσεων Επαρχίας Πωγωνίου στα πλαίσια της καθιερωμένης ετήσιας Πολιτιστικής Συνάντησης, οργανώνει εφέτος για πρώτη φορά μια Παμπωγωνησιακή σύναξη στο χωριό Σχωριάδες του ξεκομμένου τμήματος του Παλιού Πωγωνίου ή Παλαιάς Πωγώνης, την Τρίτη, 16 Αυγούστου, σε συνεργασία με την Αδελφότητα Σχωριαδιτών «Η Γένεσις της Θεοτόκου» και με την συνεργασία του Δήμου Πωγωνίου Ιωαννίνων και του Δήμου Δρόπολης - Πωγωνίου. Η εκδήλωση αυτή γίνεται μέσα στα πλαίσια μιας προσπάθειας πολιτιστικής και παραδοσιακής επικοινωνίας, ένα αντάμωμα, μια σύναξη, να γευτούμε μαζί ξανά τη ζείδωρη μεταλαβιά μιας κοινής πολιτιστικής παράδοσης μιας πανάρχαιας κοινής ταυτότητας. Μιας παράδοσης, η οποία δεν χάθηκε και δεν αλλοιώθηκε στο διάβα του ιστορικού χρόνου, με δοκιμασίες πολέμων  και κινδύνων, στην απομόνωση και στα δεινοπαθήματα όπως τα καταγράφει ο Ιωάννης Λαμπρίδης, αλλά δεν άλλαξε την πολιτισμική της ταυτότητα και δεν την μετέτρεψε σε μια «χαμένη Πατρίδα».

Είναι η δική μας «απόδημη ψυχή», η οποία διατήρησε ζωντανή την καθαρή ελληνική ντοπιολαλιά, σαν ιερό φυλαχτό, και κρατάει με συνέπεια και αναλλοίωτο ρυθμό, τον πανάρχαιο ίσο της πολυφωνικής μελωδίας, και σωρεύει και διαφυλάττει στην ιστορική μνήμη σ’ αυτήν τη μουσική παράδοση, την ιστορία, τους θρύλους, τους καϋμούς και τους Μύθους του Γένους. 

Τηρεί με σεβασμό τα ήθη και τα έθιμα του τόπου και της λατρείας, και κουβαλάει όλα αυτά τα τζοβαϊρικά που προσδιορίζουν την Πωγωνήσια ταυτότητα, όπου της γης τους φθάνει ο Οδυσσέας  που φωλιάζει μέσα τους, και ο νόστος που συνεχώς τους θυμίζει τη «στιά» και τη «μάνα» του πατρογονικού. 

Αυτή η εκδήλωση, δεν είναι μια απλή συνάντηση, μια μάζωξη, ένα συναπάντημα, είναι μια τελετουργία, μια μυσταγωγία, μια υπαρξιακή ανάγκη, ένα ψυχικό συλλείτουργο, είναι ένα πειστήριο της Πωγωνήσιας ύπαρξης και παρουσίας στο λίκνο καταγωγής, μιας παρουσίας η οποία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Μιάς ενότητας πληθυσμού, μιας οριοθετημένης περιοχής που ιστορείται σαν Χαονία, και προσδιορίζεται από το ορεινό συγκρότημα από τα πανώρια βουνά, τη  Νεμέρτσικα, το Κουτσόκρανο, το Μακρύκαμπο, το Λάμποβο, το Μπουρέτο, το μοναστήρι στους Αγιούς. 

Είναι μια παλιά αυτοδιοικητική Κοινότητα που περιγράφεται από τον 4ο π.Χ αιώνα σαν Χαονία (Χρονικό Δρυοπίδας, Χρονικό Αργυροκάστρου κ.ά), συνεχίζει με την ίδια περιγραφή στα χρόνια του Βυζαντίου, διατηρείται  στα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης ως Ναχιγιέτ Λαχτακάστρ, ως Παλαιά Πωγωνιακή, στα μέσα του 19ου αιώνα εκκλησιαστικά, μετά τη συνένωση Μητροπόλεων Χειμάρας - Δελβίνου-Δρυϊνουπόλεως ως επισκοπή πάσης Χαονίας, ως  «Πώγων» και συνεχίζει και μετά την απελευθέρωση ως  Επαρχία Πωγωνίου.

Ο χώρος αυτός είναι  διάσπαρτος από κάστρα, ίχνη αρχαίων μνημείων και τάφων, που αποκαλύφθηκαν από τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Ηλία Ανδρέου από το 1979 και για περισσότερα από 25 χρόνια ερευνών, ενώ τα ίχνη από αρχαία Φρυκτώρια στη Νεμέρτσικα, δίνει μια αρχαία ελληνική ταυτότητα μοναδική στην Ήπειρο. Με απόφαση της αρμόδιας αρχαιολογικής Υπηρεσίας χαρακτηρίστηκε αρχαιολογικός χώρος μεγάλο τμήμα της κοιλάδας του Γορμού, ο οποίος είναι σε έκταση ο δεύτερος στην Ήπειρο μετά την περιοχή των Ιωαννίνων.

Το Πωγώνι  και η Δρόπολη, δύο περιοχές με ταυτόσημα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, έχουν τη μεγαλύτερη πυκνότητα ιερών Μονών και προσκυνημάτων σε όλη την Ελλάδα, πολλά ιδρυμένα με Αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα με παραχωρημένες εκτάσεις, ελαιόδενδρα, ζώα, μύλους  και επώνυμες εμποροπανηγύρεις. Μερικά προικισμένα και με «τίμιο ξύλο». Κάπου σε αυτό το πλήθος των ιερών προσκυνημάτων που ιδρύθηκαν από τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες πρέπει να αναζητηθεί και ο μεγάλος δεσμός των Πωγωνησίων με την Κωνσταντινούπολη, που συντέλεσε στο μεγάλο ρεύμα του ξενιτεμού στην Πόλη.

Ο αγώνας να σταματήσει ο εξισλαμισμός στην Ήπειρο έγινε στο Πωγώνι από το Σοφιανό ο οποίος παραιτήθηκε από την Επισκοπή Δρυϊνουπόλεως, ηγουμένευσε στη Μονή Αγίου Αθανασίου Πολύτσανης και ηγήθηκε από εκεί του αγώνα κατά του εξισλαμισμού, κηρυχθείς  Όσιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ο αγώνας αυτός έχει αποτυπωθεί στο Πωγωνήσιο τραγούδι πολυφωνικό και μοιρολόγι και καλύπτει ακόμη πέραν αυτού και περιόδους της ελληνικής αρχαιότητας  και της μυθολογίας. 

Τα τραγούδια που κυριαρχούν σαν συμβολικά στα πανηγύρια του Πωγωνίου και της Δρόπολης όπως: Το μοναστήρι στους Αγιούς μωρά παπά Ντελή παπά, Η Δεροπολίτισσα, Το Δέλβινο, Παπάδες απ ΄τη Σωπική παπάδες λεβεντάδες, Όλες οι χώρες σε προσκυνούν φοβερά Αλή πασά  το Δελβινάκι  όχι, Αγπάνω στο Κουτσόκρανο ζούσαν χιλιάδες άνθρωποι κι αρχοντικά περνούσαν, είναι δεμένα με κάποια σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής και προτάσσονται των πανηγυριών.

Το κύμα του ξενιτεμού, κυρίως στην Πόλη, συνοδεύεται σχεδόν καθολικά με τη δημιουργία συλλογικοτήτων «Αδελφοτήτων», διατήρησης των χωριανικών δεσμών, επικοινωνίας, αλληλοϋποστήριξης και κατασκευής κοινωφελών έργων στη γενέτειρα.  Οι Σχωριάδες το 2019 γιόρτασαν τα 200 χρόνια της Ίδρυσης της Αδελφότητας Σχωριαδιτών στην Κωνσταντινούπολη. Η Βήσσανη ίδρυσε Αδελφότητα το 1877 αλλά και όλα τα χωριά είχαν μια άτυπη Αδελφότητα στην Πόλη που φρόντιζε για κάθε βοήθεια στο χωριό, και αυτή η τάση δημιουργίας Αδελφοτήτων συνεχίστηκε και στην Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, για να φθάσει και στην Αμερική όπου προχώρησαν και σε ευρύτερες Ηπειρωτικές συλλογικότητες (Αναγέννηση - Σουλιώτισσες, ΠΟΑΚΑ) όπου πρωτοστατούν Πωγωνήσιοι και Δεροπολίτες. Μια πρώτη εκτίμηση για την ΠΟΑΚΑ σε θέση προέδρου καταγράφονται Μενέλαος Τζέλιος από Πολύτσανη, Βασίλειος Φώτου ιατρός από Σωπική, Ηλίας  Μπέτζιος από Δολό, κ.ά.

Στο Σεν Λιουϊς της Αμερικής έφθασαν οι Σωπικιώτες μετανάστες και ίδρυσαν την Αδελφότητά τους το 1906.

Στην πολιτιστική παράδοση του Πωγωνίου θα καταγράψουμε ότι σήμερα σε 24 από τα χωριά του Παλαιού Πωγωνίου έχουν δημιουργηθεί εκθεσιακοί μουσειακοί χώροι, όπου έχουν συγκεντρωθεί διασωθεί και διαφυλαχθεί λαογραφικά και ιστορικά αντικείμενα πολλά σπάνια από την ζωή των Πωγωνησίων με μεγάλη φροντίδα και με περισσή επιμέλεια. Πλέον του λαογραφικού ιστορικού, ενδυματολογικού υλικού, διασώθηκαν και εκτίθενται εργαλεία, γεωργικά και επαγγελματικά, σκεύη οικιακά, εργόχειρα και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Υπάρχουν και θεματικές συλλογές, με έργα τέχνης ψηφιδωτά και ζωγραφική του Γιάννη Κολέφα, του Δουρφούφη, Τηλεπικοινωνιών, Φυσικής Ιστορίας με ταριχευμένα ζώα  πτηνά και ερπετά, εκκλησιαστικά κειμήλια, Αρχαιολογικών εντύπων, φωτογραφιών και πληροφοριακό υλικό από τις ανασκαφές στην Κοιλάδα του Γορμού και άλλα. Σημαντικές είναι και οι  παλιές  βιβλιοθήκες Δελβινακίου και Βήσσανης με όσα έχουν διασωθεί από τον 19ο αιώνα, καθώς και νέες βιβλιοθήκες σε Πωγωνιανή και Μερόπη σε καλά οργανωμένες  αίθουσες για μελέτη και ανάγνωση. Νέοι χώροι εκθέσεως μουσειακών αντικειμένων, ετοιμάζονται σε Σχωριάδες και Σωπική συμπληρώνοντας την πολιτιστική αυτή εικόνα του Πωγωνίου.

Να προστεθεί ακόμη μια πολιτιστική παράδοση του Πωγωνίου που αναφέρεται στην έκδοση εφημερίδων, περιοδικών και ημερολογίων, από Πωγωνήσιους και από Συλλόγους με ένα σύνολο που ξεπερνά τους 90 τίτλους. 

Υπάρχουν και άλλοι τομείς μιας ευρύτερης πολιτιστικής Πωγωνήσιας παρουσίας και δράσης, και αυτή η συνάντηση στις Σχωριάδες σκοπό έχει να ξεκινήσει μια προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας του Παλαιού Πωγωνίου, με μια συνεχή επικοινωνία των τόπων και των ανθρώπων γύρω από τα βουνά μας και τα ιερά προσκυνήματα. 

Πιστεύοντας ότι τις μέρες  της Παναγιάς θα ανοίξουν τα σύνορα, η εκδήλωση αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για τους Πωγωνήσιους να γνωρίσουν και ένα άλλο Πωγώνι  και ένα χωριό, των Σχωριάδων, όπου ένα νοικοκυρίστικο τοπικό πρόγραμμα  συναίνεσης, συνεργασίας και αγάπης δίνει ένα ζηλευτό αποτέλεσμα. Είναι και μέρα  πανηγυριού του χωριού. Λίγος τοπικός τουρισμός αποτελεί μια ενίσχυση μιας επικοινωνίας που αξιολογείται θετικά. Όσοι πιστοί προσέλθετε!