Ο Κεραμιδοτρέχαλος της Άλκης Ζέη ή το… καμπανάκι της Δουραχάνης!

Πρόσφατα είχαμε τη χαρά να παρευρεθούμε στη θεατρική παράσταση που έλαβε χώρα στα Σχολεία της Δουραχάνης. Παρακολουθήσαμε το έργο της Άλκης Ζέη με τίτλο «Ο Κεραμιδοτρέχαλος», που απέδωσαν άριστα οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Η υπόθεση είναι χιουμοριστική και συμβολική∙ αγγίζει το θέμα των σχέσεων των παιδιών με τους γονείς τους αλλά και με το περιβάλλον, σχολικό και κοινωνικό και τις διεξόδους που μπορούν να δοθούν για την αποκατάσταση του συνεκτικού δεσμού της οικογένειας, καθώς και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, με λογισμό και μ’ όνειρο, όμως!

Η υπόθεση του έργου

Ο Μπόμπιρας είναι ένα αγόρι που ζει σε μια μεγαλούπολη και νιώθει μόνος και παραμελημένος, γιατί οι γονείς του δεν προλαβαίνουν, λόγω των  υποχρεώσεών τους, να ασχοληθούν μαζί του, αλλά και ο μεγάλος του αδερφός τον περιφρονεί. Το αγόρι νιώθει τόση μοναξιά μέσα στο ίδιο του το σπίτι, ώστε φτάνει να επινοεί φανταστικούς φίλους, όπως το σκυλί του, ο Μπόμπι. Περνάει τόσο βαρετά, αφού παρακαλεί να τελειώσουν οι διακοπές και να ανοίξει το σχολείο. Ξαφνικά εμφανίζεται ένα παράξενο ανθρωπάκι, ο Κεραμιδοτρέχαλος. Πολύ γρήγορα γίνεται φίλος και σύντροφος του Μπόμπιρα στα παιχνίδια και στις επινοήσεις του. Είναι το πρόσωπο που θα τον παροτρύνει, να αναλάβει δράση, μαζί με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς, για να σώσουν ένα παρκάκι που κινδυνεύει να μετατραπεί σε πάρκιγκ. Ο Κεραμιδοτρέχαλος, όμως, είναι ορατός μόνον σε όποιον πιστεύει σ’ αυτόν! Έτσι δημιουργούνται αστείες καταστάσεις και ευφυείς παρεξηγήσεις. Το μόνο που ξέρουμε για κείνον είναι ότι βρίσκεται «στο άνθος της ηλικίας του». Μιλά με την ποιητική ασάφεια των παιδιών, που λένε το ουσιώδες… Ζει πάνω στη στέγη και «αν ξέρανε οι άνθρωποι τι καταπληκτικά και αφάνταστα και εκθαμβωτικά είναι να ζεις πάνω στη στέγη, θα αφήνανε τα σπίτια τους και θα τρέχαν πατείς με πατώ σε κει πάνω».

Η φιγούρα της φανταστικής αυτής persona, με το περίεργο όνομα -  σιδηρόδρομο «Στίκι στίκι στάμπουρας–ράμπουρας-ερεπερεπίσκι-πικιπικιπένιπους-ντόμι-ντομιντόμονους», λειτουργεί σαν καταλύτης στη διαδικασία της κουραστικής, ανιαρής, καθημερινότητας και φέρνει ξανά την ελπίδα και τη χαρά. Ο Στίκης, όπως αποκαλείται συγκεκομμένα, ανθίζει και  κάνει όλη τη γειτονιά να ανθίσει κι εμάς να ανθίσει η καρδιά μας. 

Ο ήρωας της ιστορίας θα φέρει ενώπιον των θεατών αλήθειες απλές μα ξεχασμένες, σαν και αυτή που μας θυμίζει και το τρυφερό έργο του Saint Exupery, Μικρός Πρίγκιπας, στη συνομιλία του με την αλεπού,  πως δηλαδή, «την αλήθεια δεν την βλέπουν τα μάτια», ή ότι «η φιλία δεν αγοράζεται στα εμπορικά».

Πάντα ανοικτά πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου…

Η τυπικότητα των μαμάδων και των μπαμπάδων με τις ασταμάτητες προστακτικές «ντύσου», «φυλάξου», «φάε το ρυζόγαλο», «μην παίζεις έξω», «διάβασε», «βάλε το κασκόλ»… έρχεται σε αντίθεση με την όρεξη - διάθεση των παιδιών για ζωή και ελευθερία. Η γειτόνισσα, κυρία «Μηδενγκάνη», με το συνεκδοχικό όνομα, και η ίδια… μηδέν πράττει και τα παιδιά τα επιτηρεί με τρόπο φαρισαϊκό, όταν λείπει η μάνα τους, ώστε το αποτέλεσμα να είναι η βαρεμάρα. Ο Στίκης παίζει και με τα επίθετα και τα επιρρήματα, που τα έχει επεκτείνει δημιουργικά, καθώς και με τις απροσδόκητες απαντήσεις... «Απαραιτητότατον», «κατακαθόλου», «σιγουραβε- βαιότατα», «καταπληχτικότατα», «ηλεκτροσκουπιστής», «μικροποδιο- σχόλια».

Είναι ο «ειδικότερος ξεβαρετής στον κόσμο», γιατί απεχθάνεται τη μονοτονία και τη δουλειά χωρίς όρεξη. Βρίσκει τρόπο να κάνει τον Μπόμπιρα να αγαπήσει το σκούπισμα παριστάνοντας τον λύκο με την κοκκινοσκουφίτσα. Αλλάζει τη ματιά των πραγμάτων και μαθαίνει να βλέπουν τη ζωή αλλιώς και τους εαυτούς τους από ψηλά, από όπου φαίνονται τόσο μικροσκοπικοί, ενώ ανακαλύπτουν και τι γίνεται συνολικά στην πόλη και πώς να γίνουν οι «εμποδιστές κοψοδένδρων» για να τη σώσουν! Διαδηλώνουν φωνάζοντας: «Θέμε αέρα να παίζουμε με τη μέρα» και «Κάθε παιδάκι ένα δενδράκι» και καταφέρνουν να ακυρώσουν την απόφαση καταστροφής του πάρκου. Έρχεται να παρηγορήσει το παιδί. Έχει ενσυναίσθηση και παιδικότητα, αφελότητα καρδίας, που μας λείπει.

 Ο παπα Θανάσης και τα παιδιά

Η παραμυθία που προσφέρει ο Κεραμιδοτρέχαλος μας θυμίζει την βιωτή  και τον λόγο του π. Αθανάσιου που ήταν «παραμύθιον αγάπης». Ιδιαίτερα εν-συναισθητικά στεκόταν απέναντι στην ανάγκη των παιδιών για ζωή και πρωτοβουλία και χτυπούσε το εσωτερικό δικό μας καμπανάκι ως προς τη  συμπεριφορά των γονιών όταν έλεγε, «τι είναι το παιδί; κοιλιές και άντερα είναι τα παιδιά; Λεν, οι γονείς, στα παιδιά: Τι θες; σε ντύνω, σε ταΐζω, τι θες, γιατί έχεις παράπονο;». Και προσθέτει, «Αν δεν το νιώσεις, δεν το πονέσεις, μη λες ότι είσαι κοντά του». Ο παππούλης πονούσε μαζί μας. Συνέπασχε πραγματικά. Και ομόρφαινε η πλάση. Γιατί είχε ο ίδιος Χαρά και σου έδειχνε τη χαρά. Είχε βρει νόημα, γεύση και σου τη μετέδιδε. Κάθε στιγμή μαζί του ήταν γιορτή. Έτεμνε την πραγματικότητα, τα γεγονότα, τον χρόνο. Ο βίος, έτσι,  δεν ήταν «ανεόρταστος». Το πανδοχείον της οδού …Δουρουχάνης, ξεκούραζε κυριολεκτικά και μεταφορικά, ως πνευματικόν αρχονταρίκι τους πάντες δεχόμενο. 

Ακούγοντας το καμπανάκι να ηχεί επί σκηνής συνειρμικά σκεφτόμαστε και για ποιον χτυπά η καμπάνα; Για τον καθένα, για το χρέος, για το έργο που έχει ο καθένας να επιτελέσει. Για το τάλαντο που του δόθηκε να το διπλασιάσει, να το αυξήσει για να πλουτίσει ώστε και ο ίδιος και οι άλλοι να χαρούν. «Δάνειο έχουμε πάρει και οφείλουμε να το διπλασιάσουμε», έλεγε συχνά ο αείμνηστος γέροντας. Και για να αποφεύγονται οι όποιες συγκρίσεις και κρίσεις, προλάβαινε τη σκέψη μας: «μήπως ξέρεις εσύ τι δάνειο έχει πάρει ο διπλανός σου;». Το καμπανάκι είναι σαν το «τάλαντο», το σήμαντρο, που καλεί και υπενθυμίζει το χάρισμα και το οποίο ο ίδιος το σήμαινε τόσο καλλιτεχνικά, στο Μοναστήρι της Δουραχάνης.

Ο Στίκης  που τρέχει σε κάθε μας ανάγκη και στέκεται δίπλα μας, που συμ-παρ-ίσταται, δεν είναι φανταστικός∙ υπάρχει. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ο φωτισμός και η ώθηση προς κάθε έργο καλό, το ξύπνημα της ζωής μέσα μας, είναι ο φύλακας άγγελος, είναι η δύναμις του Αγίου Πνεύματος που πληροί τα πάντα ως πνοή, που φωτίζει και οδηγεί τα «ώτα ακουόντων» και τα «όμματα βλεπόντων». Είναι οι άγιοί μας, γιατί όχι, που σπεύδουν στη φωνή για βοήθεια (βοή-θέω= τρέχω στην κραυγή αυτού που κινδυνεύει). Και τα παιδιά είναι οι εύπλαστες ψυχές με καθαρή καρδιά που έχουν τη δύναμη να συγκινούνται, να θαυμάζουν, να αλλάζουν. Να θέλουν και να μπορούν «να σώζουν τα παρκάκια, τα δασάκια, τα λουλουδάκια και τα παιδάκια», όπως τα παρακινεί η συγγραφέας, και όπως το έχουμε τόση ανάγκη. Γιατί πιστεύουν στο άπιαστο, στο όνειρο. Το θαύμα είναι το φυσιολογικό, όπως λένε οι άγιοι. Το «μύρο» που αναβλύζει από πηγές καθαρές και λογοτεχνικές πηγές, όπως τόνισε η αφοσιωμένη δασκάλα των παιδιών του Δημοτικού Σχολείου, κυρία Ευγενία Λεκάνη, στην προσφώνηση-καλωσόρισμα πριν τη θεατρική παράσταση, είναι για να σκορπίσει σε όλους και να ευωδιάσουμε. 

Αναφερόμενη η ίδια δοξολογικά στη διακονία όλων των συνεργατών στον ευλογημένο αυτόν χώρο, έκανε λόγο για «χαρμολύπη» που διακατέχει τα πνευματικά παιδιά του αγαπημένου μας πατρός Αθανασίου, από την απουσία του προσώπου του. Χαρακτήρισε τη φετινή χρονιά ως «θητεία στον πόνο, στην υπομονή, στον θάνατο και την ανάσταση» και θύμισε τη φράση του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου «με άνεση και χωρίς δυσκολίες να μην προσδοκά κανείς την όψη του ουρανού», πορεία ζωής που ο παππούλης αποτύπωνε με την χαρακτηριστική φράση: «με ασανσέρ στον παράδεισο δεν πάμε». Μιλώντας για «μνήμες φωτιές» και «ξεχασμένα ιδανικά», επόμενη της μεγάλης αγκαλιάς του παππούλη, της διαρκούς φιλόξενης διάθεσης και πράξης του Ντουραχάν, είπε: «ανοίξαμε το ωραίο μπουκαλάκι της καρδίας μας και σας ταξιδεύουμε στον κόσμο…» και «…ένα καμπανάκι που οι νότες του χτυπάνε στη συχνότητα των παιδιών, του οράματος, του θαύματος».

 Οι θεατρικές παραστάσεις 

των Σχολείων στη Δουραχάνη

«Αν δεν στηρίξεις το ένα πόδι σου έξω από τη γη ποτέ δεν θα μπορέσεις να σταθείς επάνω της», λέει ο νομπελίστας ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης. Και αυτή η θεατρική παράσταση από τα Εκπαιδευτήρια Δουραχάνης (Δημοτικού και Γυμνασίου) προστίθεται στα εξαιρετικά έργα, τα οποία επί τόσα χρόνια μάς ευφραίνουν με την ποιοτική επιλογή και την άρτια απόδοση, ώστε να ανακαλούμε τη «γεύση» τους με νοσταλγία! Παρουσιάζονται ενώπιον του κοινού  πάντοτε με το ύφος και τον τρόπο που είναι ταιριαστός στην κάθε περίπτωση, εν τω μέτρω, με καλοσύνη, ευγένεια, ρεαλιστική αποτύπωση της πραγματικότητας, με απαντήσεις σε διαχρονικά ερωτήματα της ανθρώπινης φύσης αλλά και σε θέματα σύγχρονου προβληματισμού. Εισπράττουμε την αληθινή χαρά από τη συμμετοχή και την μεταξύ τους συνεργασία, το αποτέλεσμα της υπεύθυνης προετοιμασίας που προϋποθέτει κόπο, χρόνο, πρόβες, έγνοια και για το αισθητικά και μουσικά άρτιο αποτέλεσμα και για τα υπέροχα  σκηνικά.      

Ο π. Αθανάσιος επαναλάμβανε συχνά: «να δραματοποιείτε τα δημοτικά τραγούδια» και «να παίζουν θέατρο για να έχουν εικόνες, τα παιδιά. Έτσι με το θετικό θα αποβάλουν μόνα τους το αρνητικό, με φυσικό τρόπο». 

Στο τσιμεντένιο δάσος μέσα στο οποίο ζούμε χρειάζεται ο «κεραμιδοτρέχαλος», που  κάτω από τα αστέρια έχει φωλιά, για να δούμε τα πράγματα από ψηλά. Για να κάνει τον άνθρωπο ξανά «άνω θρώσκοντα». Έργο εύληπτο για τα παιδιά. Μύηση στο μυστικό και θαυμαστό έναντι του ορθολογικού, που πνίγει και μακριά από  το μυστηριώδες, που φοβίζει. Κατάφαση  στο μαγευτικό, όχι στο μαγικό που διαστρέφει, στο ευώδες, όχι στο δυσώδες, που αμαυρώνει και καταστρέφει. Γιατί τα παιδιά είναι σφουγγάρια. Εισπράττουν, βλέπουν και κάνουν ακριβώς τα ίδια. Στο περιβάλλον τού Ντουραχάν  παρέχεται Εκπαίδευση και Παιδεία, ως συνέχεια της Παιδαγωγικής του παππούλη. Έχω τη χαρά και την τιμή να το γνωρίζω καλά και από προσωπική πείρα και ως υπεύθυνη Συντονίστρια του Γυμνασίου του Σχολικού Συγκροτήματος. Ο παπα Θανάσης άφησε παρακαταθήκη πολύτιμη. 

Άνθος χαράς, λοιπόν, από το «Άνθος» της Δουραχάνης. Με απλότητα και Χάρη. Το ζουν όλοι οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά. Και το ζούμε και εμείς. Όλοι μαζί «μια γροθιά», στον αγώνα της ζωής. Οι αφιερωμένοι εργάτες εκεί χτίζουν θεμέλια ψυχικά, ρίζα γερή. Δεν τραντάζεται το έργο. Γενιές παιδιών μεγάλωσαν στον ιερό αυτόν χώρο με ευγνωμοσύνη. Οι Εκπαιδευτικοί και των δύο βαθμίδων, αλλά και όλες και όλοι οι αφιερωμένοι συνεργάτες, είναι σκαπανείς και καλλιεργητές. Καθώς μόλις πριν λίγες μέρες εορτάσαμε το τριήμερο της Πεντηκοστής και  του Αγίου Πνεύματος, το περιβάλλον του Ντουραχάν μας βεβαιώνει πως τα «πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον». Είναι Ζωή και ζωοποιεί∙ Χαρά και χαροποιεί∙  Ενότης και ενοποιεί. Συναιρεί τα διεστώτα και πανηγυρίζει ο κόσμος, αφού τον νιώθουμε ως κόσμημα, στην αρχική έννοια της λέξης, τα πουλιά και τα δένδρα σώζονται και γαληνή επικρατεί στην καρδιά. Τα μικρά παιδιά «που κρατούνε στα χέρια τους, σαν το μήλο το πράσινο, την ελπίδα μας», μας λένε να κρατήσουμε ό, τι έχουμε μέσα μας παιδιάστικο. Και γιατί όχι, να μείνουμε για πάντα παιδιά.

 Επέτειος σαράντα χρόνων λειτουργίας του Σχολείου

Φέτος συμπληρώνονται σαράντα (40) χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας του Σχολείου στο Ντουραχάν, από τα εγκαίνια και τον πρώτο αγιασμό που έκανε ο παππούλης στον χώρο που έχτισε με τον ιδρώτα του και τον ιδρώτα των αφιερωμένων συνεργατών του. Συμπληρώνονται δε, πενήντα  (50) χρόνια από τότε που ο ίδιος είχε αποφασίσει ότι θα αφιερώσει τη ζωή του στα παιδιά. Αυτή είναι η πρώτη θεατρική παράσταση χωρίς εκείνον, τον μεγάλο εμπνευστή και αρχηγό. Το γεγονός επεσήμανε και ο Πανοσιολογιότατος Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων, Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού θρόνου, π. Θωμάς Ανδρέου, αναφέροντας πως «για πρώτη φορά ο παπα Θανάσης δεν είναι σωματικά παρών, αφού πριν έξι (6) μήνες ο Θεός τον κάλεσε κοντά Του∙ μας άφησε όμως την ευχή και το έργο του. Να το στηρίξουμε, να το αγαπήσουμε και να το προωθήσουμε». Σχετικά με το δρώμενο σημείωσε πως «μας γύρισε στην εποχή της αθωότητας» και συνεχάρη τα παιδιά που κατάφεραν και αποστήθισαν «τόσους πολλούς διαλόγους ώστε να το αποδώσουν εκπληκτικά, καθώς το δούλεψαν και το αγάπησαν». Αφού θύμισε πως αυτών εστίν η Βασιλεία των Ουρανών, όπως ο Κύριος είπε, υποδεικνύοντας τον δρόμο της σωτηρίας μας, κάλεσε το κοινό, που είχε ενθουσιαστεί, για «ένα ακόμη ζεστό χειροκρότημα και ένα μεγάλο ευχαριστώ, γιατί, για λίγο, μας ξανάκαναν παιδιά»! 

Η συνάδελφος Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, υπεύθυνη του Δημοτικού Σχολείου της Δουραχάνης, κυρία Αγλαΐα Ντόκα, πρόσθεσε τις δικές της ευχαριστίες και τα θερμά συγχαρητήρια προς Εκπαιδευτικούς και μαθητές, τους φανερούς και αφανείς συντελεστές που έχουν εργαστεί, ψυχή τε και σώματι, για την επιτυχία της παράστασης με τα τόσα πολλά μηνύματα ζωής. 

Οι μαθητές που έλαβαν μέρος στην παράσταση ήταν Μπόμπιρας ο Γιάννης Ρ., Στίκης ο Σπύρος Κ., Μαμά η Κασσιανή Ν., Κίκος ο Δημήτρης Τ., Μίκος ο Χαράλαμπος Τ., Μηνάς ο Θοδωρής Ρ., κυρία Μηδενγκάνη η Ελένη Τ.

***

Όλοι διψάμε για λίγο ουρανό, όπως λέει και ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης. Η παράσταση μάς ταξίδεψε στο εσωτερικό μας, από στέγη σε στέγη, χωρίς μακρινές διαδρομές. Μια φωνή απ’ έξω μάς μιλά. Μια φωνή που είναι μέσα μας και ξεχάσαμε να την ακούμε. Λέει «σπεύδε βραδέως», «ειρήνευε». Αλλά και φωνάζει «θάρρος», «εγώ είμαι εδώ, παιδιά μου», όπως η φωνή εκείνη που βγήκε από το δάσος και  εμψύχωνε τα παιδιά του ’40, τότε στη Βωβούσα… Απλώς, «χτυπήστε το καμπανάκι»!

* Η Μαρούλα Παπαευσταθίου – Τσάγκα είναι Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου Φιλολόγων ΠΕΚΕΣ Ηπείρου - Δρ. Ιστορίας, MSc στις Επιστήμες της Αγωγής