Χρέος μας να μην ξεχάσουμε τη Μικρασιατική Καταστροφή!

on .

Το 2022 αποτελεί ένα έτος ορόσημο και με ιδιαίτερο συμβολισμό για τον Ελληνισμό και την εξέλιξή του στο μέλλον, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Η συμβολή των Μικρασιατών στη διαμόρφωση της νεότερης Ελλάδας υπήρξε ανυπολόγιστη και γι’ αυτό έχουμε χρέος να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη τους, καθώς μας έχουν κληροδοτήσει πολύτιμα διδάγματα για τους τόσο ταραγμένους καιρούς που διανύουμε. 

Η Μικρασιατική Καταστροφή προαναγγέλλεται από το 1908 με την εμφάνιση του κινήματος των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη. Ένα κίνημα το οποίο, φορώντας την «προβιά του λύκου», στην αρχή παρουσιάστηκε ως μεταρρυθμιστικό, που θα άλλαζε την οπισθοδρομική και διεφθαρμένη Τουρκία του Σουλτάνου. Όμως στη συνέχεια έδειξε τους πραγματικούς του στόχους. Οι Έλληνες αρχικά πίστεψαν ότι βρήκαν στο κίνημα των Νεότουρκων έναν σύμμαχο στην προσπάθειά τους για καλύτερες και πιο δίκαιες συνθήκες διαβίωσης. Τον Ιούλιο, όταν επιβλήθηκε το κίνημα, οι Έλληνες το υποστήριξαν, με πρώτο τον βασιλιά και τον διάδοχο Κωνσταντίνο, αλλά και τον Πρωθυπουργό Ράλλη. 

Σύντομα οι ελπίδες διαψεύστηκαν. Τον Οκτώβριο του 1911 στο Γ´ Συνέδριό τους στη Θεσσαλονίκη, οι Νεότουρκοι αποκάλυψαν τις πραγματικές τους προθέσεις και αποφάσισαν την εξόντωση όσων δεν ήταν Τούρκοι ή μουσουλμάνοι. Εκεί σχεδιάζεται και η εξόντωση των Ελλήνων με την καθοδήγηση των Γερμανών. Ο αρχιστράτηγος Λίμαν φον Σάντερς συμβούλευσε τους Νεότουρκους να εξαφανίσουν το χριστιανικό στοιχείο με τη βία. «Θα πρέπει να εξοντωθούν τα άγρια χόρτα που λέγονται Χριστιανοί»... 

Ξεκινάει λοιπόν η Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας (Ιωνίας, Πόντου, Καππαδοκίας, Βιθυνίας) με τη σφαγή του Οικονομείου στις 25 Ιανουαρίου 1913 από τους εθνικιστές Νεότουρκους και το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα του Κεμάλ Ατατούρκ που  θα ολοκληρωθεί το 1923. 

Η βίαιη καταστροφή των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έχει χαρακτηριστεί ως Γενοκτονία με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Η δε Ελλάδα έχει αναγνωρίσει με ομόφωνες αποφάσεις της Βουλής στις 24 Σεπτεμβρίου του 1998 το ιστορικό γεγονός, θεσπίζοντας δύο Ημέρες Μνήμης για τη Γενοκτονία (19 Μαΐου για τον Πόντο, 14 Σεπτεμβρίου για το σύνολο της Μικράς Ασίας). 

Ειδικά η επέτειος της 14ης Σεπτεμβρίου -ημέρα πυρπόλησης της Σμύρνης το 1922- συμβολίζει τη μεγαλύτερη τραγωδία που βίωσε ποτέ ο Ελληνισμός και έτσι έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής εθνικής μνήμης. Στη Σμύρνη έκλεισε ο κύκλος της παρουσίας των Ελλήνων στη μικρασιατική και ανατολικοθρακική γη μετά από 35 αιώνες δημιουργικής παρουσίας. 

Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1922 έκλεισε παράλληλα και ένας άλλος κύκλος, αυτός της θανάσιμης πολιτισμικής σύγκρουσης που άρχισε με τη μάχη του Ματζικέρτ πριν από 950 χρόνια. Η μεγάλη αυτή σύγκρουση των θρησκειών στην περιοχή του παλιού ελληνικού κόσμου μετετράπη σε σύγκρουση εθνών την εποχή που τα νέα κοινωνικά μεγέθη καθορίστηκαν από την εθνική αντίληψη. Ταυτόχρονα το 1922 ολοκληρώθηκε και ο κύκλος της Εθνικής μας απελευθέρωσης που άρχισε το 1821. Και βέβαια η χρονιά αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως η απαρχή της συγκρότησης της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. 

Οι συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής θα είναι πάντα παρούσες και καθοριστικές για την πορεία της χώρας μας, αφού τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα με την Τουρκία προέρχονται από εκείνη την ανυπολόγιστης σημασίας ελληνική ήττα. Επισφράγισμα της ήττας αυτής αποτέλεσε η Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, την οποία σήμερα η γείτονα Τουρκία αμφισβητεί και επιθυμεί να την ξαναγράψει με επιπλέον δικούς της όρους σε βάρος της Ελληνικής κυριαρχίας. 

Γι’ αυτό λοιπόν σήμερα δεν μπορούμε να αποσιωπούμε και να περιθωριοποιούμε την προσφυγική ιστορική μνήμη. Αντίθετα, η Πολιτεία με τους φορείς της και το Εκπαιδευτικό μας Σύστημα οφείλουν να αναδεικνύουν τα αιτία που μας οδήγησαν σε εκείνη την τραγωδία έναν αιώνα πριν ώστε να μην επαναληφθεί ποτέ στο μέλλον κάτι ανάλογο. 

*Η Ελένη Σιάση είναι κλασική φιλόλογος – Αντιπρόεδρος Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Ηπείρου.