Μια φιλόξενη πλατεία…

on .

Η πλατεία Ομήρου είναι στην ουσία ένας μεγάλος κυκλικός κόμβος που ρυθμίζει την κυκλοφορία της συμβολής των οδών Ναπολέοντος Ζέρβα, Σουλίου, Άρη Βελουχιώτη και Δομπόλη, στην περιοχή «Πέρα Λούτσα». Κύριο χαρακτηριστικό του μέρους είναι το εγκαταλειμμένο λατομείο των Χαρισαίων στην πλαγιά του δεσπόζοντος λόφου. Η πλατεία - κόμβος κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ταυτόχρονα με την οδό Δομπόλη που σκοπό είχε την εξυπηρέτηση του νέου πανεπιστημίου της πόλης. Πριν την δημιουργία της πλατείας, η οδός Ναπολέοντος Ζέρβα και η προέκτασή της, η οδός Άρη Βελουχιώτη, αποτελούσαν μια ενιαία οδό που μέχρι το 1958 ονομαζόταν οδός Μανωλιάσσης και οδηγούσε σε μία από τις βασικές εξόδους της πόλης («Πύλη Περιβλέπτου» ονομάζεται σε χάρτη του 1820). Στην οδό αυτή «καταδικάστηκαν» να συνυπάρξουν μετά θάνατον οι εν ζωή άσπονδοι εχθροί, Ναπολέων Ζέρβας και Άρης Βελουχιώτης, με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ να ονοματοδοτεί το πρώτο μισό της οδού που ξεκινάει από την πλατεία «3 Άλφα» όπου και η προτομή του (έργο του Π. Μωραΐτη, 2001) και με τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ να ονοματοδοτεί την συνέχεια της οδού από την πλατεία Ομήρου όπου έχει στηθεί η προτομή του (έργο του Κ. Καζάκου, 1991). Στον χώρο αυτόν, εκεί όπου σήμερα έχει χτιστεί το 7ο Δημοτικό Σχολείο και σε γειτνίαση με τον «Συνοικισμό» όπου την δεκαετία του 1930 χτίστηκαν τα σπίτια των Μικρασιατών προσφύγων, φιλοξενήθηκαν σε παραπήγματα από πισσόχαρτο, το 1948, οι «ανταρτόπληκτοι» του Εμφυλίου πολέμου. Παρόμοια παραπήγματα είχαν χτιστεί και στην ανατολική μεριά της οδού Σουλίου που όμως καήκαν ολοσχερώς. Επιπλέον, το 1948, από την οδό Λαμπρίδου μέχρι την Βελουχιώτη, δηλαδή από το σημείο που αργότερα (το 1958) χτίστηκε το ίδρυμα «Νεομάρτυς Γεώργιος» το επονομαζόμενο «Άσυλο Ανιάτων», και μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνα (κάτω από τα Ζευγάρια), φιλοξενούνταν παιδιά του Εμφυλίου, στις εγκαταστάσεις (τολ και κεραμοσκέπαστα χαμηλά σπιτάκια) της Παιδόπολης Αγία Ελένη* (φωτο). Οι 54 συνολικά παιδοπόλεις σε διάφορες ελληνικές πόλεις (όπως για παράδειγμα η παιδόπολη «Άγιος Αλέξανδρος» Ζηρού στην Φιλιππιάδα) είχαν χτιστεί από τα έσοδα του «Εράνου της Βασίλισσας» και την χρηματική βοήθεια διεθνών οργανισμών (Ερυθρός Σταυρός, UNICEF, UNRRA, UNESCO, και CARE) και τελούσαν υπό την επίβλεψη της βασίλισσας Φρειδερίκης και των «εντεταλμένων κυριών» (όπως η Λήδα Τσαλδάρη).

Αρχικά οι παιδοπόλεις αποσκοπούσαν στην φιλοξενία των εγκαταλειμμένων και ορφανών παιδιών του Εμφυλίου αλλά μετά στήριξαν το «παιδοφύλαγμα» που αποτέλεσε τον αντίλογο στο «παιδομάζωμα» του Δημοκρατικού Στρατού. Η Αγία Ελένη φιλοξένησε εκατοντάδες παιδιά. Έκλεισε το 1962 όταν έπρεπε να κατασκευαστεί η οδός Δομπόλη και να ρυμοτομηθεί η περιοχή. Μεταφέρθηκε στο Μπισδουνόπουλο (απέναντι από το αεροδρόμιο) σε ένα σημαντικό αρχιτεκτονικό σύνολο που σχεδίασε ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης και που σήμερα αποτελεί κέντρο φιλοξενίας προσφύγων, θυμάτων ενός άλλου πολέμου. Από την παιδόπολη της Αγίας Ελένης σώζεται πλέον μόνο η αυλή της που έχει μεταβληθεί σε ένα απροσπέλαστο δασύλιο όπου φωλιάζουν κοτσίφια και αηδόνια, στο τέλος της οδού Θυμάτων Κατοχής.

Τα ερημωμένα τολ και τα κτίρια της Αγίας Ελένης που σώζονταν μέχρι πρόσφατα κατεδαφίστηκαν προκειμένου να δημιουργηθεί από τον Δήμο Ιωαννιτών ένα «Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρία», φυλάσσοντας έτσι αναλλοίωτο τον χαρακτήρα και το πνεύμα της περιοχής ως μιας διαχρονικά φιλόξενης εστίας είτε για ανθρώπους που παραμέναν στο περιθώριο της ελληνικής κοινωνίας όπως τους Ρομά στα Ζευγάρια, είτε για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες στον «Συνοικισμό» είτε για τους «ανταρτόπληκτους» και τα ορφανά του Εμφυλίου είτε, τέλος, για ανθρώπους με νοητικές κι άλλες αναπηρίες όπως στο «Ανιάτων». Αποτέλεσε ο τόπος αυτός μια αγκαλιά για όλα τα «μη ευγενούς καταγωγής», τα «μωρά» και τα «εξουθενημένα» και «ανίσχυρα» πλάσματα, για όλα τα «μη όντα», που εξαίρει ο Απόστολος Παύλος (Προς Κορινθίους Α) ως σημαντικότερα και από τα «όντα». * Ευχαριστώ την κα Ελπίδα Κάλλου και τον κο Θανάση Κάλλο για τις πληροφορίες.