Πώς είναι και πώς θα’ πρεπε να ήταν!

Για τους άρχοντες και τους πολίτες το σημερινό επιφυλλιδικό σημείωμα. Για το πώς είναι και πώς θα έπρεπε να ήταν. Αφορμή ένα εκπληκτικό κείμενο του Ισοκράτη, εικοσιένα περίπου αιώνες πριν.

Όσο για τον Ισοκράτη (436-338 π.Χ.) ήταν ένας από τους δέκα Αττικούς ρήτορες και από τους σπουδαιότερους ρητοροδιδάσκαλους της κλασικής αρχαιότητας, με πρωτοποριακές για τα πολιτικά πράγματα της εποχής του απόψεις. Σημειώνει, λοιπόν, για το πώς εννοεί τους ιδανικούςάρχοντες και πολίτες: «(εκείνοι) βέβαια δεν αδιαφορούσαν για τα κοινά, ούτε τα απολάμβαναν σαν να ήταν δικά τους και τα παραμελούσαν σαν να ήταν ξένα, απεναντίας τα φρόντιζαν σαν δικά τους, αλλὰ απείχαν (απὸ την εκμετάλλευσή τους), όπως ακριβώς έχει ηθικὸ χρέος κάποιος να απέχει απὸ όσα δεν του ανήκουν. Ούτε έκριναν την ευτυχία με μέτρο το χρήμα, αλλὰ αυτὸς φαινόταν ότι κατέχει τον πλέον ασφαλή και τον πλέον όμορφο πλούτο, όποιος τύχαινε να κάνει τέτοιες πράξεις, με τις οποίες και ο ίδιος επρόκειτο να αποκτήσει πολὺ μεγάλη υπόληψη και να αφήσει ως κληρονομιὰ στα παιδιά πολὺ μεγάλη φήμη. Ούτε συναγωνίζονταν μεταξύ τους με προκλητικὲς ενέργειες ούτε η άσκηση των πολιτικῶν αγώνων περιείχε εμπάθεια, αλλὰ πίστευαν πως είναι πλέον φοβερὸ να κακολογούνται απὸ τους συμπολίτες τους παρὰ να πεθαίνουν έντιμα για την πατρίδα τους, και περισσότερο αισθάνονταν ντροπὴ για τα σφάλματα στην πολιτική τους παρὰ για τα προσωπικά τους» (ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ, 76-77).

Προκαλούν μελαγχολία οι όποιες συγκρίσεις με τους σημερινούς πολιτικούς, αλλά και πολίτες. Γιατί οι δυο έννοιες -με ετυμολογική καταγωγή από την αρχαία λέξη «πόλις»- είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι αλληλένδετες. Εικόνα και ομοίωσή μας είναι οι πολιτικοί που έχουμε.

Ή, για να το πούμε αλλιώς, αυτοί είμαστε, αυτοί οι πολιτικοί μάς αξίζουν. Από τη μία, ένα τμήμα -ίσως το μεγαλύτερο- των σημερινών πολιτικών ασχολούνται με τα κοινά όχι από διάθεση προσφοράς σ΄ αυτά, αλλά για την προσωπική, επαγγελματική, κοινωνική και οικονομική τους ανέλιξη. Παιδιά του «κομματικού σωλήνα» οι περισσότεροι, «χτίζουν» την πολιτική τους καριέρα έγκαιρα μέσω των φοιτητικών παρατάξεων και του κομματικού συνδικαλισμού.

Τα «κομματικά ένσημα» απαραίτητα εν προκειμένω, όπως και τα παντοιότροπα κομματικά διαπιστευτήρια (ύψωση κομματικών σημαιών και λαβάρων, «μαχητική» συμμετοχή σε «κομματικούς στρατούς», καθημερινή πιστοποίηση των κομματικών τους φρονημάτων).

Αν ρίξει κανένας μια ματιά στον κατάλογο των σημερινών πολιτικών ηγετών σε παγκόσμιο επίπεδο, τον πιάνει σύγκρυο. Άνθρωποι μετρίων ικανοτήτων, με ανύπαρκτο το ηθικό αξιακό τους σύστημα (διεφθαρμένοι οι περισσότεροι), άτεγκτοι και κυνικοί στους λαούς για τους οποίους υποτίθεται πως υπάρχουν, πάσχοντες από χρόνια πνευματική αβιταμίνωση οι πιο πολλοί, με μικρό πολιτικό εκτόπισμα, αιχμάλωτοι των διαπλεκόμενων συμφερόντων, άγονται και φέρονται από τους ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες αδιαφορώντας αν οδηγούν τους λαούς τους στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Κι από την άλλη, πολίτες υπήκοοι, χωρίς ανεπτυγμένη τη συλλογική συνείδηση, προσκολλημένοι στο αυστηρά προσωπικό συμφέρον, με συγκεχυμένες τις έννοιες του κράτους και της κοινωνίας, αδιάφοροι για όσα συμβαίνουν γύρω τους, «αχρείοι», κατά τον Θουκυδίδη και όχι «φιλήσυχοι», όπως εσφαλμένα θεωρούν, υποταγμένοι στον κομματικό δογματισμό και φανατισμό, γι’ αυτό και «προβατοποιημένοι».

«Βούτυρο» στο ψωμί των αχρείων πολιτικών. Όσο ως πολίτες θα είμαστε αυτοί που είμαστε, οι πολιτικοί μας δεν θα είναι ούτε «παιδαγωγοί» ούτε «υπηρέτες» των λαών, αλλά διεκπεραιωτές των συμφερόντων των λίγων, και μέσω εκείνων και των δικών τους. Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι ο πολιτικός πολιτισμός, εικοσιέναν αιώνες μετά τον Ισοκράτη, προόδευσε;

Η γνωστή αλληγορία «περί βρασίματος του βατράχου», ας μας βάλει όχι μόνο σε σκέψεις αλλά να μας οδηγήσει και στην απαραίτητη περισυλλογή: «αν βάλεις ένα βάτραχο σε βραστό νερό θα πηδήξει αμέσως έξω. Αν όμως τον βάλεις σε μια κατσαρόλα με χλιαρό νερό και αυξήσεις σιγά - σιγά την θερμοκρασία, θα καταλήξει να βράζει χωρίς να το πάρει χαμπάρι». Εκτός κι αν θέλουμε να είμαστε βάτραχοι κοάζοντας αμέριμνοι στους 90 βαθμούς...