ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑ (Εκδόσεις ΝΙΚΑΣ, 2022)

• Η τέχνη είναι ο πρώτος σύντροφος του ανθρώπου. Σ’ αυτήν αποτυπώθηκε η πρώτη σκέψη του. Άλλωστε, ο πολιτισμός είναι η ανθρώπινη φύση… δεν υπάρχει κανενός είδους ανθρώπινη φύση ανεξάρτητη από πολιτισμό(Μ. Sahlins: Η δυτική ψευδαίσθηση της ανθρώπινης φύσης, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2010).
Η γλώσσα με την οποία εκφράζεται η τέχνη είναι τα σχήματα, οι όγκοι, το χρώμα, το φως, ο χώρος ο ιδεατός ή ο πραγματικός, πράγματα τα οποία αντιλαμβανόμαστε κυρίως με το μάτι (φυσικά η αναφορά είναι για τις εικαστικές τέχνες).
Για τo τελικό αποτέλεσμα συνεργάζονται η «νόηση του ματιού» και η «νόηση του χεριού». Το μάτι ερευνά την αιτία και το αποτέλεσμα και το χέρι επεξεργάζεται τις αρχές του μέσου και του σκοπού (κατά τον Ο. Spengler: Ο άνθρωπος και η τεχνική, μάγμα, 2019).
Ο κάθε καλλιτέχνης, ανάλογα με την εποχή του, για να παραστήσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις οπτικές αυτές εικόνες τις μεταχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο. Στον τρόπο του «βλέπειν» υπάρχουν δύο μαζί στοιχεία: η παράσταση των πραγμάτων και η έκφρασή τους. Η πρώτη αποδίδει τα πράγματα όπως φαίνονται, ενώ η δεύτερη, η διανοητική, όπως είναι…
Η μορφή, δημιουργημένη από τον άνθρωπο, προτείνει πάντα μια διαφορετική πραγματικότητα, από την εμπειρικά αισθητή. Αυτή η άλλη πραγματικότητα, σαν εφικτή ουτοπία, είναι η τρυφερή υπαγόρευση του έργου τέχνης στον σύγχρονο αδιάφορο άνθρωπο.
Η τέχνη- γέννημα ενός πολιτισμού, μιας κουλτούρας- γονιμοποιεί τη δημιουργική φαντασία και δίνει στα πράγματα έναν ιδιαίτερο παλμό ζωής, τα παρουσιάζει κάτω από το πρίσμα που τους δίνει το δικό της χρώμα. Η εκφραστική δύναμη της τέχνης δεν ικανοποιεί μόνο την ανάγκη του ανθρώπου να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό του κόσμο, αλλά αποβαίνει πριν απ’ όλα η κοινωνική συνείδηση της κάθε εποχής.
Η τέχνη (και οι ανθρωπιστικές επιστήμες, η φιλοσοφία και η θεολογία) υπάρχει για να εξευγενίζει το πνεύμα. Αν υπάρχει κάτι-πέρα από την αγάπη και τη φιλία-που μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά της τέχνης.
Στο ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑ, ο δημιουργός Θόδωρος Παπαγιάννης: α) βυθίζεται από θλίψη στο παρελθόν και αντλεί περιεχόμενο για να μορφοποιήσει την πίκρα μιας απίστευτης σύγχρονης αγριότητας και β) δίνει μορφή σε ό, τι ήταν έκφραση ζωής στα δύσκολα χρόνια της νιότης του.
Η τέχνη μεταβιβάζει αλήθειες που δεν μπορούν να μεταβιβαστούν με καμιά άλλη γλώσσα. Έτσι ο Θ.Π. αξιοποιεί τα υλικά που ενσωματώνουν πόνο και μνήμες για να εκφράσει τη δική του διαμαρτυρία: δεν μπορώ άλλο να ζω ανάμεσα σ’ αδιάφορους, εμπρηστές και οικοπεδοφάγους.
Τα «σύμβολα… της παρακμής» εκφράζουν το εθνικό πένθος, τη διαμαρτυρία για την παρακμή και σε γεμίζουν θλίψη και ενοχή. Είναι έργα επαναστατικά, κατηγορητήριο της κατεστημένης πραγματικότητας.
Η τέχνη του Θ. Π. μπορεί να θεωρηθεί επαναστατική γιατί εκφράζει μια ριζική αλλαγή στο στυλ και την τεχνική. Μετουσιώνει τη μνήμη σε μορφή…
Η ευαισθησία του Θ.Π. τον γυρίζει πίσω και θυμάται, νοσταλγεί και εμπνέεται. Εμπνέεται από την εποχή που ο στόχος της κάθε φαμίλιας ήταν το ψωμί της χρονιάς. Την εποχή που οι μαστόροι έκλειναν τις συμφωνίες με ψωμί ή ξίψωμα… Την εποχή που η ζητιανιά ήταν για λίγο ψωμί…
Με την τέχνη του Θ.Π τονίζεται η ιερότητα του ψωμιού, η γονιμότητα της γης και ο αγώνας του ανθρώπου για επιβίωση…
Ο δημιουργός του ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΑ δίνει το στίγμα της έκφρασης υπευθυνότητας: να κάνουμε άλμα γρηγορότερο από τη φθορά (Ο. Ελύτης: Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, 1978).
Η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά μπορεί να συντελέσει στην αλλαγή της συνείδησης των ανθρώπων που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
Ο Θ.Π έδωσε το παράδειγμα, μετασχηματίζοντας ένα χωριό σε Μουσείο και αλλάζοντας την οπτική στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων.
Το επίτευγμά του είναι αποτέλεσμα του ταλέντου του, αυτής της ιερής σπίθας, και της εμμονής του στην αυθεντικότητα των παιδικών του χρόνων. Ο Θ.Π έγινε αυτός που ήθελε και παρέμεινε αυτός που ήταν.
Κλείνοντας
Θέλω να τονίσω ότι δεν υπάρχει δημοκρατία για την καλλιτεχνική ιδιοφυία, παρά μόνο μια τρομερή αδικία: οι λίγοι προνομιούχοι είναι αναγκασμένοι να πιάνουν τον κεραυνό με γυμνά χέρια ( F. Hoelderin, 1770-1843).
Ο Θόδωρος είναι ένας απ’ αυτούς…