Η πανδημία του 5ου αι. π.Χ. και η πανδημία του σήμερα...

on .

 Το 430 π.Χ. είναι το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου και το φοβερότερο. Και αυτό για δυο λόγους. Ο ένας είναι η εισβολή του Σπαρτιάτη στρατηγού Αρχίδαμου με το στρατό του στην Αττική. Ο άλλος η επιδημική νόσος – ο λοιμός της πανώλης, που έπληξε την Αθήνα και τον Πειραιά.
Ο λοιμός μεταδόθηκε από ξένο εμπορικό πλοίο που ήλθε από την Αίγυπτο. Μεταδόθηκε γρήγορα γιατί ο λαός της υπαίθρου

συγκεντρώθηκε στα μακρά τείχη, λόγω της εισβολής των Σπαρτιατών στην Αττική.
Ο Θουκυδίδης περιγράφει την πανδημία ως εξής: «Ενώ ήταν υγιείς, τους έπιανε ξαφνικά και χωρίς καμία αφορμή πρώτα ισχυρός πυρετός, κοκκίνισμα και φλόγωση των ματιών. Ο φάρυγγας και η γλώσσα γίνονταν κόκκινα σαν αίμα και έβγαζαν ασυνήθιστη δυσοσμία. Κατόπιν, άρχιζε φτάρνισμα και βραχνάδα και ύστερα από λίγο ο πόνος κατέβαινε στα στήθη και συνοδευόταν από δυνατό βήχα. Κατέληγε στο στομάχι και προκαλούσε εμετό συνοδευόμενο από καταπόνηση του σώματος και σπασμούς. Το σώμα γέμιζε πληγές. Οι άρρωστοι ένιωθαν λαύρα και δεν ανέχονταν ρούχα. Πολλοί έπεφταν στα πηγάδια αναζητώντας δροσιά. Πέθαιναν την έβδομη ή ένατη μέρα. Αν επιζούσαν τελικά, πέθαιναν αργότερα από εξάντληση.
Πέθαιναν και τα πληρώματα στις αθηναϊκές τριήρεις που χτυπούσαν τα παράλια της Πελοποννήσου σε αντίποινα για την εισβολή στην Αττική. Τρόμαξαν από το λοιμό και οι εισβολείς Σπαρτιάτες και έφυγαν από την Αττική. Ο λοιμός του 430 - 429 σάρωσε την Αττική και αφάνισε τον πληθυσμό της. Τότε πέθανε και ο μεγαλύτερος πολιτικός του Χρυσού αιώνα των Αθηνών και γενικά της αρχαίας Ελλάδας ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ. Μαζί του πέθανε και η εντεκάχρονη κόρη «Μύρτις» που είδαμε πριν από λίγα χρόνια στο αρχαιολογικό μουσείο Ιωαννίνων. Επί δύο μήνες δεχόταν επισκέψεις στον πιο κατάλληλο χώρο μεταφέροντας σε μας τους χαιρετισμούς του μεγάλου πολιτικού. Ήταν η παρουσίαση ενός σημαντικού διεπιστημονικού επιτεύγματος. Κεντρικό της έκθεμα ήταν το αναπλασμένο πρόσωπο μιας ανώνυμης 11χρονης Αθηναίας, που υπήρξε και αυτή, όπως και ο Περικλής, ένα από τα δεκάδες χιλιάδες θύματα του λοιμού του 430 π.Χ. στο κλεινόν Άστυ.
Η ανασύσταση του κρανίου μιας ανώνυμης κοπέλας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποτυπώνονται πιστά τα χαρακτηριστικά του προσώπου της είναι πολύ μεγάλο επίτευγμα. Το διεπιστημονικό επίτευγμα μας έδωσε αναπλασμένο το πρόσωπο της εντεκάχρονης Αθηναίας του 430 π.Χ. και της έδωσε το συμβολικό όνομα «Μύρτις».
Σήμερα, που ζούμε το φοβερό εφιάλτη της πανδημίας του κορονοϊού βλέπουμε τη «Μύρτιδα» σαν έναν από εμάς. Στα δυόμιση χιλιάδες χρόνια που πέρασαν άλλαξαν αφάνταστα πολλά. Όμως παραμένει αναλλοίωτο ένα πράγμα: ο ανθρώπινος πόνος. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να βλέπεις τον άνθρωπό σου να πεθαίνει στα καλά καθούμενα, χωρίς φυσιολογικό θάνατο, να πεθαίνει ξαφνικά από κάποια πανδημία, κάποιο ιό που εμφανίζεται ξαφνικά από το πουθενά. Ή ακόμα και σε σένα τον ίδιο να έρχεται με οποιοδήποτε εμφάνιση, να σε ταλαιπωρεί κάποιο διάστημα με την αγωνία της ζωής και του θανάτου και μετά να σε εγκαταλείπει με προδιαγεγραμμένα τα όρια της ζωής σου…
Για την πανδημία του 430 π.Χ. πρέπει να συμπληρώσουμε και τα ακόλουθα: «Ο Θουκυδίδης, ο οποίος προσεβλήθη από το λοιμόν και σώθηκε, τον περιγράφει με θαυμαστή ακρίβεια: Τόσον ασυνήθιστον ήταν το νόσημα, λέει, ώστε οι άνθρωποι απέθνησκαν, όπως τα πρόβατα και πολλοί έμεναν άταφοι.
Τα δε πτηνά, τα οποία τρώγουν ανθρώπινα πτώματα (σαρκοφάγα), ή δεν επλησίαζαν τους άταφους νεκρούς, οι οποίοι ήταν πολλοί, ή όσα έφαγαν από αυτούς, εμολύνθηκαν και απέθαναν. Τα πτηνά αυτά εξαφανίζονταν από τα μέρη, όπου ευρίσκονταν άταφα πτώματα». Ο θάνατος του Περικλή στην κρίσιμη εκείνη περίσταση υπήρξε για τους Αθηναίους ανεπανόρθωτη συμφορά.
Σήμερα, η επιστήμη μας προσφέρει τα εμβόλια, τα οποία είναι όπλα αντιμετώπισης της πανδημίας. Όμως, κάποιοι εμφανίζονται πιο ειδήμονες από τους θαυμαστούς επιστήμονες που έχουμε σήμερα. Μάλιστα, οργανώνουν και συλλαλητήρια για να μας πείθουν να μη «παρασυρθούμε» από τους εμβολιαστές, τους οποίους θεωρούν παραβάτες του Συντάγματος, ενώ αυτοί εμφανίζονται ως υπερασπιστές - αγωνιστές του άρθρου 120.
Σημεία των καιρών
O tempora, o mores!..