Αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα και λοίμωξη από τον Κορωνοϊό…

Η 12η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί παγκοσμίως, από το 1996 ημέρα της αρθρίτιδας. Με τον όρο αυτό εννοούμε την φλεγμονή του αρθρικού υμένα της άρθρωσης και την καταστροφή του χόνδρου και του οστού.

Τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα (ΑΡΝ) είναι χρόνια νοσήματα που προσβάλλουν κυρίως τις γυναίκες, αλλά και άνδρες και όλες τις ηλικίες. Οι αρθραλγίες και η αρθρίτιδα είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των νοσημάτων αυτών. Διακρίνονται σε οργανοειδικά, όταν προσβάλλεται ένα όργανο πχ θυρεοειδίτιδα Hashimoto, Νόσος Graves, Σ. Διαβήτης τύπου Ι και συστηματικά όταν προσβάλλονται πολλά όργανα και συστήματα όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ), η ρευματοειδής αρθρίτιδα (PA), το σύνδρομο Sjogren, τα σκληρόδερμα και άλλα. Χαρακτηρίζονται από μία ανοσολογική απόκριση που στρέφεται έναντι του ίδιου οργανισμού μας. Δηλαδή, το ανοσολογικό μας σύστημα (άμυνα οργανισμού) αναγνωρίζει ορισμένα στοιχεία (κύτταρα, πρωτεΐνες) του ίδιου εαυτού μας σαν ξένα και προσπαθεί να τα εξοντώσει δημιουργώντας αντισώματα και κύτταρα που στρέφονται κατά των ίδιων στοιχείων του οργανισμού μας. Δημιουργείται έτσι μία φλεγμονώδης διεργασία που προσβάλλει ένα ή περισσότερα όργανα και συστήματα. Κύριο χαρακτηριστικό των ΑΡΝ είναι η παρουσία αυτοαντισωμάτων όπως αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ), ρευματοειδούς παράγοντα (RF), αντισώματα έναντι φωσφολιπιδίων (APs) και από την παρουσία αυτοδραστικών Τ- λεμφοκυττάρων. Επίσης, χαρακτηρίζονται από ιστική καταστροφή του οργάνου στόχος με διήθηση από κύτταρα χρόνιας φλεγμονής όπως μακροφάγα, Τ και Β λεμφοκύτταρα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των νοσημάτων αυτών είναι η μετάδοση της νόσου από τον άνθρωπο στο πειραματόζωο και σπάνια από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η παραπάνω φλεγμονώδης διεργασία ενεργοποιεί τα μακροφάγα και τα Τ- λεμφοκύτταρα με την δημιουργία και την απελευθέρωση προφλεγμονωδών κυτταροκινών όπως η ιντερλευκίνη (IL)-1, IL-6,IL-17, ο παράγων νέκρωσης των όγκων (TNF) και πολλές άλλες. Η αιτιολογία των νοσημάτων αυτών είναι άγνωστη. Ενοχοποιούνται γενετικοί και κληρονομικοί παράγοντες, νευροψυχιατρικοί, ορμονολογικοί και περιβαλλοντικοί. Αναφορικά με τους γενετικούς παράγοντες μελέτες οικογενειών έδειξαν αυξημένη συχνότητα ΑΡΝ μεταξύ των μελών της οικογένειας, ενώ μελέτες διδύμων έδειξαν αυξημένη συχνότητα μεταξύ μονοωικών. Τέλος, υπάρχει μεγάλη συσχέτιση με τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητος και κυρίως με τα ανθρώπινα λευκοκυτταρικά αντιγόνα (HLA). Τα ΑΡΝ προσβάλλουν γυναίκες κυρίως στην ηλικία της γονιμότητας. Μελέτες έδειξαν ότι τα οιστρογόνα ευνοούν την έκφραση των ΑΡΝ καθώς επίσης και η έντονη συγκινησιακή πίεση. Αναφορικά με τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες σημαντική θέση κατέχουν οι λοιμώξεις και κυρίως οι ιογενείς λοιμώξεις . Γνωρίζουμε σήμερα ότι ο β- αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι υπεύθυνος για τον ρευματικό πυρετό και την μετα-στρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα. Το νευρολογικό σύνδρομο Guillain- Barre οφείλεται στο Cambylobacter Jejuni, αλλά και σε πολλές ιογενείς λοιμώξεις. Τέλος, για τις συστηματικές αγγειίτιδες έχει ενοχοποιηθεί ο ιός της ηπατίτιδας C. Για την PA και τον ΣΕΛ έχουν ενοχοποιηθεί ο ιός Epstein –Barr (EBV), αλλά και ο ιός ParvovirusB-19 για την PA.
Η νόσος του Κορωνοϊού
Τα τελευταία περίπου δυο χρόνια η παγκόσμια κοινότητα και η πατρίδα μας μαστίζεται από την νόσο του Κορωνοϊού-19 (Covid-19), που οφείλεται στον ιό που προκαλεί το οξύ, σοβαρό αναπνευστικό σύνδρομο (SARS-CoV-2). Είναι ένας ιός που προσβάλλει τα κύτταρα κυρίως του αναπνευστικού συστήματος με έντονη φλεγμονώδη αντίδραση και τη δημιουργία πνευμονίας μονήρης, ή πολλαπλής με αμφοτερόπλευρη προσβολή που προκαλεί βήχα, δύσπνοια, υποξυγοναιμία, αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο. Επιπρόσθετα, προσβάλλει την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, το νευρικό σύστημα και άλλα όργανα.
Πρόκειται, για μία φλεγμονώδη αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού μας, που προσπαθεί να εξοντώσει τον «εισβολέα», δημιουργώντας μία υπερδιέγερση των μακροφάγων και των Τ- λεμφοκυττάρων με την απελευθέρωση πολλών κυτταροκινών όπως IL-1,IL-6,TNF και άλλων σχεδόν όμοια με εκείνη που παρατηρείται στο ΑΡΝ. Μελέτες έδειξαν ότι υπάρχουν ομοιότητες των ΑΡΝ και της νόσου Covid-19, αναφορικά με την παθοφυσιολογία τους. Έχουν περιγραφεί: 1) υπερενεργοποίηση των μακροφάγων, μονοκυττάρων, πολυμορφοπύρηνων και φυσικών ΝΚ κυττάρων, 2) Μειωμένος αριθμός και λειτουργικότητα των Τ και Β λεμφοκύτταρων, 3) Υπερπαραγωγή προφλεγμονωδών κυτταροκινών, 4) παρουσία αυτοαντισωμάτων και φαινομένων αυτοανοσίας.
Ασθενείς με λοίμωξη από SARS-CoV-2 μπορούν να αναπτύξουν πολλές αυτοάνοσες εκδηλώσεις όπως: θυρεοειδίτιδα Hashimoto, ψωρίαση, οζώδες ερύθημα, αρθραλγίες και αρθρίτιδα μικρών και μεγάλων αρθρώσεων. Έχουν περιγραφεί επίσης μυϊκή αδυναμία, μυοπάθεια, προσβολή των αγγείων και συστηματική αγγειίτιδα, εγκεφαλίτιδα, εγκάρσια μυελίτιδα, βαρεία μυασθένεια και άλλες εκδηλώσεις. Οι εκδηλώσεις αυτές εμφανίζονται τις πρώτες 2-3 εβδομάδες από τη λοίμωξη ή 1-2 μήνες μετά τη λοίμωξη του SARS-CoV-2. Συνυπάρχει παρουσία αυτοαντισωμάτων, όπως ANA, RF,AΡs, αντιπηκτικό του λύκου και πολλά άλλα. Η σοβαρότητα των εκδηλώσεων αυτών μπορεί να είναι ήπια και αυτοπεριοριζόμενη ή πολύ σοβαρή με συστηματικές εκδηλώσεις και απειλητική για τη ζωή.
Η κατανόηση της παθοφυσιολογίας των ΑΡΝ μας οδήγησε στην καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών. Σήμερα, η θεραπεία μας είναι «στοχευμένη», αυτό σημαίνει ότι στοχεύουμε τα υπεύθυνα κύτταρα που ενεργοποιούνται ή τα προϊόντα αυτών που είναι υπεύθυνα για τα νοσήματα αυτά. Για παράδειγμα, στοχεύουμε τα Β λεμφοκύτταρα με το μονοκλωνικό αντίσωμα Rituximab, τα Τ λεμφοκύτταρα με το Abatacept. Στοχεύουμε επίσης, τις κυτταροκίνες IL-1 με το Anakinra, την IL-6 με το Tocilizumab και τον ΤΝF με το Infliximab, Adalimumab, Etarnecept, χρησιμοποιούμε ακόμη και στεροειδή. Η χρήση των παραπάνω θεραπειών άλλαξε την ποιότητα ζωής, τις επιπλοκές και το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με ΑΡΝ.
Οι ασθενείς με νόσο Covid-19 προσεγγίζονται διαφορετικά. Δεν έχουμε ειδική θεραπεία έναντι του ιού. Στους ασθενείς που θα χρειαστεί νοσηλεία εκτός από αντιβιοτικά, χορηγείται το αντιικό φάρμακο Remdesivir, αντιπηκτική αγωγή, στεροειδή, οξυγονοθεραπεία, αλλά και αναστολείς της IL-1 και IL-6 όπως ακριβώς χορηγούντα ιστα ΑΡΝ.
Η νόσος Covid-19 που έχει πλήξει όλο τον κόσμο τα τελευταία περίπου 2 χρόνια, προκάλεσε και προκαλεί πολλά δεινά στην ανθρωπότητα αλλά μας δίδαξε πολλά: Μάθαμε ότι είναι ένας εύκολα μεταδιδόμενος ιός που προσβάλλει κυρίως το αναπνευστικό σύστημα με μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα, κυρίως σε ηλικιωμένους και σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα. Μάθαμε ότι η λοίμωξη προκαλεί πολλά ΑΡΝ και αυτοάνοσες εκδηλώσεις, για αυτό τα άτομα με Covid-19 χρειάζονται συνεχή ιατρική παρακολούθηση. Μάθαμε επίσης ότι για την αντιμετώπιση του ιού δεν έχουμε ειδικά φάρμακα και η θεραπεία είναι συντηρητική και υποστηρικτική. Έτσι, η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Πριν ένα χρόνο περίπου ξεκινήσαμε να έχουμε στη διάθεσή μας τα εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 και μαζί με τους κανόνες της ατομικής υγιεινής και τις προφυλάξεις μπορούμε να καταστείλουμε την έκταση της λοίμωξης μέσω της ενεργητικής ανοσοποίησης με τη χρήση του εμβολίου.
Τα υπάρχοντα φάρμακα έναντι του Κορωνοϊού (μονοκλωνικά αντισώματα) και εκείνα που πρόκειται να αναπτυχθούν και να κυκλοφορήσουν, είναι φάρμακα που στοχεύουν κυρίως στην είσοδο του ιού στον οργανισμό μας και πρέπει να χορηγούνται πολύ νωρίς, πριν εκδηλωθεί η νόσος. Αλλά για να μην εκδηλωθεί η νόσος από Covid-19 η πρόληψη και η προφύλαξη είναι επιβεβλημένη. Αυτό επιτυγχάνεται με την ανοσοποίηση του εμβολίου έναντι του Κορωνοϊού.