Οι Ανεμογεννήτριες και οι κίνδυνοι για το οικοσύστημα του Πωγωνίου

on .

Η ΡΑΕ δημοσιοποίησε χάρτη με τις θέσεις εγκατάστασης αιολικών Πάρκων (ανεμογεννητριών) στα βουνά του Πωγωνίου Νεμέρτσικα- Ντούσκο και Κουτσόκρανο. Το γεγονός αυτό βρήκε την αντίδραση Συλλογικών Φορέων και πολιτών του Πωγωνίου με υπομνήματα, δημοσιεύσεις και αναρτήσεις στο διαδίκτυο.
Το αρμόδιο Υπουργείο αγνόησε προκλητικά τις αντιδράσεις δια της σιωπής υιοθετώντας προφανώς και υπακούοντας

στην διατεταγμένη «Εκστρατεία για την κάμψη των κοινωνικών αντιδράσεων απέναντι στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη αιολικών πάρκων σε όλη τη χώρα», ενέργεια που ανέλαβε ο δημόσιος φορέας «Πράσινο Ταμείο» με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Συλλογικοί φορείς του Βασιλικού Πωγωνίου προσέφυγαν στον Φορέα της Λίμνης Παμβώτιδας, αρμόδιου για την «Παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή ευθύνης του ΦΑΛΙΠ» στα πλαίσια υλοποίησης του υποέργου 1 της πράξης «Επιχορήγηση του ΦΑΛΙΠ για δράσεις διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, ειδών και οικοτόπων» του ΕΠ- ΥΜΕΠΕΡΑΛ με κωδικό ΟΠΕ (MIS) 5033228, σχετικά με τα σημαντικά και απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας που απαντώνται εντός της περιοχής ευθύνης του ΦΑΛΙΠ, Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) GR 2130010 όρος Αούσκον, Ωραιόκαστρον, δάσος Μερόπης, Κοιλάδα Γορμού και λίμνη Δελβινακίου» και πλησίον αυτής, με έμφαση στις περιοχές εγκατάστασης των αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας(ΛΣΠΗΕ). Το πόρισμα της ειδικής επιτροπής παρουσιάστηκε στη Τακτική Συνεδρίαση(26/07/2021) του Δ.Σ του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων και αναρτήθηκε στο διαδίκτυο Ιωάννινα 10/08/2021 Αρ. 757.
Στο πόρισμα αυτό καταγράφονται τα στοιχεία της έρευνας για τον πληθυσμό και τα ενδιαιτήματα των ακόλουθων απειλούμενων ειδών ορνιθοπανίδας στις περιοχές χωροθέτησης των ΑΣΠΗΕ. Χρυσαετός, (μοναδικό ένα ζεύγος), Φιδαετός (μοναδικό ένα ζεύγος) Γερακαετός (μοναδικό ζεύγος), Σφηκιάρης, Σαΐνι, Κιρκινέζι, Κοκκινοκαλιακούδα (15 ζεύγη στα υψίπεδα της Νεμέρτσικας), Ασπροπάρης (κουκάλογο).
Η διαπίστωση από την καταμέτρηση, την σπανιότητα, τις θέσεις ενδιαιτήματος, και άλλα στοιχεία που προβλέπονται ως κριτήρια, χαρακτηρίζει αυτά ως απειλούμενα είδη και καταλήγει στη άποψη ότι: «Με βάση τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι η κατασκευή και λειτουργία ΑΣΠΗΕ στις εν λόγω περιοχές θέτουν σε άμεσο κίνδυνο είδη που είναι ευάλωτα και με αυξημένη ευαισθησία στη χωροθέτηση ΛΣΠΗΕ και δυνατά να επιφέρουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα, όπως η θνησιμότητα από πρόσκρουση, η όχληση/διαταραχή και εκρόπιση των ειδών, ο ατακερματισμός και η απώλεια σημαντικών ενδιαιτημάτων, στις περιοχές αναπαραγωγής και τροφοληψίας ειδών που βρίσκονται σε ειδικό καθεστώς προστασίας».
Το Δ.Σ. του ΦΔΛΙΠ έπειτα από συζήτηση αποφαίνεται: «η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο την κατάσταση διατήρησης των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου NATURA 2000 και τις οικολογικές απαιτήσεις των τύπων οικοτόπων και των ειδών που απαντώνται στους τόπους Natura2000, σε σταθερή βάση.
Το Δ.Σ. του ΦΑΚΙΠ εκφράζει την σαφή αντίρρηση του στην πρόταση Υωροθέτησης ΑΣΠΗΕ στις εν λόγω περιογές ενδιαφέροντος. Ζώνη Προστασίας(ΖΕΠ) «όρος Αούσκον, Ωραιόκαστρον, δάσος Μερόπης, κοιλάδα Γορμού και λίμνη Δελβινακίου» GR 2130010 και πλησίον αυτής, υπερθεματίζοντας πως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πιθανές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις καθώς και οι αθροιστικές επιπτώσεις ενός έργου».
Παρόμοια μελέτη έχει γίνει και από το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων - αναπληρώτρια Καθηγήτρια κα Βασιλική Κατή - που κατέληξε στα ίδια περίπου συμπεράσματα. Σε όλη αυτή την θέση των φορέων και των συμπατριωτών μου αισθάνθηκα την υποχρέωση να συντρέξω και εγώ με δημοσιεύματα και απόψεις που αντλήθηκαν από την μακροχρόνια έρευνα και μελέτη για το Πωγώνι και τα περιβαλλοντικά και άλλα πολιτισμικά στοιχεία που συνηγορούν με την άποψη της μη αναπτύξεως Αιολικών πάρκων Νεμέρτσικα-Δούσκο και Κουτσόκρανο.
Μεταξύ αυτών έστειλα και δύο επιστολές στον αρμόδιο υφυπουργό κ. Γεώργιο Αμυρά με πολλά στοιχεία, με τελευταία στις 24-8-2021, στην οποία είχα συνημμένη και την απόφαση του ΔΣ. του ΦΔΛΙΠ, εκθέτοντας και κάποιες δικές μου απόψεις.
Στις επιστολές μου δεν έλαβα καμία απάντηση, από τον υπουργό ούτε έγινε κάποια ανακοίνωση με τις απόψεις του Υπουργείου. Αυτή η σιωπή και η περιφρόνηση ενός πολίτη και μια στάση καταπάτησης δικαιωμάτων πολιτών για ένα θέμα που τόσο τους αφορά και τόσο τους ανησυχούν, είναι προφανώς μέσα στη επιχείρηση της εκστρατείας κάμψης των κοινωνικών αντιδράσεων στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αιολικών πάρκων. Η οποία εκστρατεία με την ίδια την διατύπωσή της επιβεβαιώνει ότι η ανάπτυξη των αιολικών πάρκων είναι ανεξέλεγκτη. Αυτό, κατά κάποιον τρόπο, εμφανίζεται και στην περίπτωση του Πωγωνίου σε μια προστατευόμενη περιοχή NATURA.
Στα όσα διαπιστώνει η έρευνα του ΦΔΛΙΠ, για τα απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας στην περιοχή του Πωγωνίου, και στη κορυφαία περίπτωση της διαπίστωσης ενός ζεύγους του σπάνιου είδους του Χρυσαετού, που εμφανίζεται εδώ σαν αντιπροσωπευτικός μάρτυρας του κινδύνου της ορνιθοπανίδας της αναφερόμενης περιοχής, θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την πρώτη επιστολή μου προς τον υφυπουργό κ. Γ. Αμυρά και βουλευτή μας, για μία ενημέρωσή του, για τα ισχυρά περιβαλλοντικά στοιχεία του Πωγωνίου, και ειδικά για την πλούσια ορνιθοπανίδα του Πωγωνίου, η οποία διασώθηκε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Καστάνιανη Πωγωνίου, το οποίο δημιούργησε ένας φωτισμένος δάσκαλος. Προλέγω ότι ένα από τα σπάνια εκθέματα του μουσείου είναι ένας Χρυσαετός. Τα άλλα θα τα γνωρίσουν οι περιπατητές και λάτρεις του Φυσικού Περιβάλλοντος στα μονοπάτια του Πωγωνίου, μια άλλη περιβαλλοντική αξία του Πωγωνίου που διατρέχει την πανώρια Νεμέρτσικα με τα πανάρχαια δρομολόγια, και την ελεγεία της των μετακινούμενων κτηνοτρόφων από τα χειμερινά βοσκοτόπια στα θερινά και αντίστροφα.
TTT
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Καστάνιανης, αποτελεί έναν περιβαλλοντικό θησαυρό με όλα τα είδη πανίδας του Πωγωνίου, με ηλικία άνω των 60 ετών, έργο ενός δασκάλου (Γιώργος Σωπικιώτης). Η συλλογή περιλαμβάνει, ένα μεγάλο αριθμό ταριχευμένων ζώων, πτηνών, ερπετών, εντόμων, σε μεμονωμένη παρουσία ή σε συνθέσεις και συνδυασμούς με φωλιές, κλώνους, όπως είναι στο φυσικό περιβάλλον.
Ο δημιουργός του Μουσείου γράφει: «ένα πολύ ενδιαφέρον τμήμα είναι τα ερπετά και ιδιαίτερα τα φίδια. Πέραν του ότι είναι σχεδόν όλα τα είδη και μεγέθη διατηρημένα σε φιάλες μέσα σε φορμόλη ή οινόπνευμα αλλά και σε αποξηραμένη κατάσταση. Αλλά και εδώ έχει αντιγραφεί η φύση σε συνθέσεις και αναπαραστάσεις σκηνών και σε συμπλέγματα με άλλα ζώα η πτηνά. Ένα άλλο τμήμα της συλλογής είναι έντομα, πεταλούδες, σκαθάρια, φωλιές, αυγά, έμβυα, μικρά ζώα, νεογνά. Στα πτηνά εκτός από τα ενδημικά περιλαμβάνονται και αποδημητικά και περαστικά».
Ο ζωολόγος καθηγητής Απόστολος Τριχάς που επισκέφτηκε το 1994 το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Καστανιανης γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής: «μέτρησα πάνω από 120 είδη πουλιών, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, με μεράκι και φαντασία ταριχευμένα, ενώ εντυπωσιακές ήταν και οι συνθέσεις αρπακτικών ειδών με τη λεία τους σε φυσικές στάσεις, όσο και αναπαραστάσεις πουλιών σε συνδυασμό με τη φωλιά τους. Εδώ δεν θα κρύψω πως δεν θυμάμαι αντίστοιχη ποιότητα δουλειάς σε κανένα από τα υπόλοιπα τοπικά μουσεία. Πλήρης και αξιόλογη ήταν τέλος, τόσο η ερπετολογική συλλογή όσο και οι εξαιρετικά διατηρημένες ζωικές κατασκευές( όπως η τεράστια σφηκοφωλιά). Η πρόχειρη εκτίμηση μετά την πρώτη μου επίσκεψη, δείχνει να μην λείπει σχεδόν κανένα είδος ερπετού, αμφίβιου ή θηλαστικού από τη συλλογή, σε σχέση με όσα περιμένει να παρατηρήσει ένας ζωολόγος στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, ενώ λιγοστά πουλιά θα καταγράψει ακόμη έπειτα από χρόνια έρευνας».
Κύριε Υπουργέ, υπάρχει ένα απτό πειστήριο και μια επιστημονική τεκμηρίωση καταγραφής, εδώ και 65 χρόνια, ενός περιβαλλοντικού πλούτου του Πωγωνίου. Εκεί στην ακριτική-επιμεθόρια περιοχή, σας περιμένει μια πολύ παλιά περιβαλλοντική καταγραφή, είναι η οικολογική καρδιά του Πωγωνίου, να την αγκαλιάσετε, να την διασώσετε, να την προβάλλετε, και να συσταθεί από το Υπουργείο σας ένα Ίδρυμα Περιβαλλοντικής έρευνας του Ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού καλύπτοντας ακόμη οικολογικά και τη γεωγραφική έκταση της Δερόπολης και των εκτός συνόρων επτά χωριών του Πωγωνίου αναπτυγμένων στις υπώρειες της Νεμέρτσικας και να καλύψει όλον τον όγκο της που αποτελεί ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πάρκο των Βαλκανίων.
TTT
Εντυπώσεις ενός ειδικού
ζωολόγου από επίσκεψη στο
Μουσείο Καστανής
«Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της κοινότητας Καστανής Πωγνωνίου δεν υπήρχε στους καταλόγους των περιφερειακών συλλόγων του Ζωολογικού Μουσείου του Παν/μιου Αθηνών. Το γνώρισα, όπως και κάποια άλλα τοπικά ιδρύματα, χάρη στις ατομικές προσπάθειες ανθρώπων που λατρεύουν και ασχολούνται με τον τόπο τους. Με οδήγησε εκεί ο ηπειρώτης φυσικός επιστήμονας και εκδότης κ. Κωστούλας, το Πάσχα του 1994, έπειτα από συνεννόηση που είχαμε το περασμένο Φθινόπωρο σε ένα Μουσειολογικό συνέδριο στην Αθήνα. Αργότερα το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου, είχα την ευκαιρία στα πλαίσια του προγράμματος του Ζωολογικού μουσείου Αθηνών: «Μελέτη για την οργάνωση, ταξινόμηση των μουσειακών συλλογών Φυσικής Ιστορίας» όπου και συμμετείχα, να επισκεφθώ πολλές αντίστοιχες συλλογές στη Βόρεια Ελλάδα γνωστές ή λιγότερο γνωστές. Όλες, ανεξάρτητα από το μέγεθος και το περιεχόμενο τους, ακτινοβολούσαν την προσωπική αγάπη και το μεράκι του συλλέκτη που τις δημιούργησε, άλλοτε διατηρημένο και προσεγμένο στο πέρασμα του χρόνου από τους συνεχιστές της προσπάθειας και άλλοτε θολό από την εγκατάλειψη των κληρονόμων του συλλεκτικού μόχθου του Ιδρυτή. Η συλλογή του Μουσείου της Καστανής ξεκίνησε πριν 30 περίπου χρόνια με την ατομική προσπάθεια του δασκάλου της περιοχής Γιώργη Σωπικιώτη. Έλαμπε ακόμη παρόλη την πλήρη έλλειψη πόρων διατήρησης όπως με πληροφόρησε ο κοινοτάρχης κ. Δημήτρης Παπαγιάννης. Συνδυασμένη με μια αντίστοιχη προσπάθεια συλλογής ντόπιου λαογραφικού υλικού, στεγάζεται τα τελευταία χρόνια σε μια μεγάλη (120 τμ) αίθουσα στον πρώτο όροφο ενός καινούργιου κτιρίου στο κέντρο του χωριού. Όταν την επισκέφθηκα, δεν είχε τελειώσει ακόμη το στήσιμο και ο εμπλουτισμός της αίθουσας, τα ευαίσθητα εκθέματα όμως της Φυσικής Ιστορίας ήταν καλά προφυλαγμένα σε μεγάλες δικές τους προσθήκες. Μέτρησα πάνω από 120 είδη πουλιών, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, με μεράκι και φαντασία ταριχευμένα, ενώ εντυπωσιακές ήταν τόσο οι συνθέσεις αρπακτικών ειδών με τη λεία τους σε φυσικές στάσεις, όσο και οι αναπαραστάσεις πουλιών σε συνδυασμό με τη φωλιά τους. Εδώ, δεν θα κρύψω πως δεν θυμάμαι αντίστοιχη ποιότητα δουλειάς σε κανένα από τα υπόλοιπα τοπικά μουσεία. Πλήρης και αξιόλογη ήταν, τέλος, τόσο η ερπετολογική συλλογή όσο και οι εξαιρετικά διατηρημένες ζωικές κατασκευές (όπως και η τεράστια σφηκοφωλιά).
Το ενδιαφέρον μου όμως σαν ζωολόγου, εστιάσθηκε κυρίως στην επιστημονική αξία πολλών από τα εκθέματα και πηγάζει από δύο κυρίως παράγοντες:
α) την απόλυτη σχεδόν εντοπιότητα των εκθεμάτων πράγμα που συμβαδίζει με τις ελπίδες του Ζωολογικού Μουσείου Αθηνών για την ύπαρξη αντίστοιχων συλλογών στην Ελλάδα με επισκέψεις Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και
β) την αξιόλογη ποικιλότητα του υλικού.
Η πρόχειρη εκτίμηση μετά την πρώτη μου επίσκεψη, δείχνει να μην λείπει σχεδόν κανένα είδος ερπετού, αμφίβιου ή θηλαστικού από την συλλογή σε σχέση με όσα περιμένει να παρατηρήσει ένας ζωολόγος στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, ενώ λιγοστά πουλιά θα καταγράψει ακόμη, έπειτα από χρόνια έρευνας.
Κλείνοντας το σημείωμά μου αυτό, σε δύο πράγματα θα ήθελα να σταθώ κυρίως:
Στην άμεση ανάγκη για επιστημονική καταγραφή του υλικού από ομάδα ειδικών για τις ζωικές τάξεις που αντιπροσωπεύονται στη συλλογή (το ελάχιστο: ένας ερπετολόγος και ένας ορνιθολόγος) και στην συνεργασία μιας τέτοιας ομάδας με την κοινότητα Καστανής για την αρτιότερη παρουσίαση της συλλογής στο κοινό (με προσφορά επιστημονικής βοήθειας στις πληροφορίες-κείμενα που πρέπει να συνοδεύουν παρόμοιες συλλογές). Εύχομαι την πραγματοποίηση κάθε προσδοκίας της κοινότητας Καστανής και τη γόνιμη συνεργασία των Μουσείων Φυσικής ιστορίας Ελλάδας.» Αποστόλης Τριχάς- Ζωολόγος Ερευνητής Παν/μιου Κρήτης.
TTT
Το μουσείο αυτό επομένως έχει το χαρακτήρα της εντοπιότητας με είδη αποκλειστικά της περιοχής και κυριολεκτικά είναι ένα «παγωμένο δείγμα βιοποικιλότητας στο χρόνο» που προσκαλεί τον επισκέπτη αλλά και κάθε περιβαλλοντολόγο ερευνητή να μελετήσει την πολύτιμη Συλλογή του και να συλλέξει στοιχεία για την εξέλιξη του οικοσυστήματος της περιοχής. Γιατί είναι γνωστό ότι η γνώση της εξέλιξης ενός οικοσυστήματος είναι η βάση για την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος που είναι και το ζητούμενο σήμερα όσο τίποτε άλλο. Και το Πωγώνι περιβαλλοντικά είναι ελάχιστα μελετημένο, οπότε θα έλεγα και οποιαδήποτε δήλωση ότι η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν θα είναι επιζήμια για την περιοχή, είναι μάλλον άτοπη. Αυτή η δήλωση στηρίζεται σε χρόνια μελέτης και παρακολούθησης ενός οικοσυστήματος.
Για όσους θέλουν να γνωρίσουν τον περιβαλλοντικό πλούτο του Πωγωνίου που χάθηκε με τις παράνομες και αντίθετες στην παράδοση επεμβάσεις χωρίς σεβασμό και ευθύνη, μια επίσκεψη στην Καστάνιανη, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που δημιούργησε ένας φωτισμένος δάσκαλος ο Γιώργος Σωπικιώτης, αποτελεί μια έκπληξη και αφορμή για προβληματισμό.