O ουρανοΜ(ή)κης ενωτικός μελωδός…

ΟυρανοΜ(ή)κης στις μελωδίες της καρδιάς, των αγώνων για την ελευθερία, τη συμφιλίωση και την ενότητα! Η ψυχή του αντανακλούσε το φως της Ακρόπολης της συμμετρίας και της αρμονίας! Στη μουσική του αποτύπωνε τον ήχο του Παρθενώνα, τη Ζωηφόρο του κάλλους, και ταύτιζε τις Γιγαντομαχίες με το γιγάντιο αγώνα του για τη συμπαντική ειρήνη με το νοητό Ήλιο της δικαιοσύνης. Άταφες οι αξίες που μελοποίησε με στίχους κορυφαίων ποιητών, αφήνοντας πλούσια πολιτιστική παρακαταθήκη. Αποτέλεσε τον Φυτοκόμο της ιστορικής συνείδησης και της σύνθεσης των αντιθέτων, της ευθύνης για τη λειτουργία του πατριωτισμού με την υπερκομματική κλασική ιδέα της πολιτικής.
Απορούσε για τον παραλογισμό των ανθρώπων που δεν μπορούν να ζήσουν ενωτικά αν και ο καθένας είναι μοναδικός. Προέβαλε ως παράδειγμα και σύμβολο αρμονίας τη συνύπαρξη και αρμονία των πλανητών. Στον «Επιτάφιο» συνέδεσε στοιχεία της Ορθόδοξης Λειτουργίας με τα «Πάθη» του Μπαχ. Στο «Άξιον εστι» υμνείται με την επική μουσική του η δημιουργία που ενώνεται με την αρχαιότητα, με το παρόν και τις προσδοκίες του Έλληνα.
Ο Μίκης υποκείμενος στις ιδέες που πίστευε και πραγμάτωνε στη ζωή του, του έδωσε εύρος διυποκειμενικότητας και κοσμοπολιτισμού. Μέσα από τη γλώσσα, τις λέξεις του ποιητικού στίχου ανευρίσκει ενορατικά και αναδεικνύει τη μουσική που αυτές εσωκλείουν. Ήταν ανοιχτός στον κόσμο, έγινε ένας με τους καημούς και τις χαρές του, εκπροσωπώντας το Ελληνικό μεγαλείο και την Ελληνική ψυχή. Ήταν ιστοριοδίφης και αγαπούσε τον Ελληνικό πολιτισμό, αντλώντας τις αρετές του, υμνώντας και κοσμώντας την αιώνια αίγλη του με πρωτόλειους και μοναδικούς ήχους. Απαράμιλλη η τέχνη του που ήταν προϊόν χαρίσματος, εργασιομανίας και εμπειρίας αγώνων, γι’ αυτό είναι πάντα επίκαιρη, συγκινεί τους λαούς και τους ξεσηκώνει από το βόλεμα και το λήθαργο.
Με την τέχνη του, φανερώνεται η αναπτυγμένη αισθητική που ενθουσίαζε και καθήλωνε. Τα τραγούδια του ένωναν ψυχές και φωνές, ανεξάρτητα από ιδεολογικές αγκυλώσεις και δημιουργούσαν παλμό και ελπίδα. Όταν χειμαζόταν η Ελλάδα ο μουσικός λυρισμός του «για μια μπουκιά κι ένα ποτήρι, και δόξα τω Θεώ» ήταν βάλσαμο. Έτσι έγινε και ο καλύτερος πρεσβευτής του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού εκτός των τειχών. Χιμούσε σα λιοντάρι στα δύσκολα με κίνδυνο της ζωής του και αγνοούσε τον πόνο και τον κίνδυνο θυσιάζοντας την ευζωία μπροστά στα «μεγάλα μεγέθη» της ζωής και της ύπαρξης. Η μουσική του είναι τόσο επαναστατική, ιστορική, κλασική όσο και αποπνέει άρωμα ρομαντισμού. Μελοποιεί στίχους για να προβάλλει την κουλτούρα μέσα από την ποίηση, αφού γίνεται μέτοχος του σταυρικού δρόμου του Ελληνισμού κάνοντας κοινωνό του την παγκόσμια κοινότητα. Οι «Δρόμοι του Αρχάγγελου» αποτελούν τη βιογράφηση της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής λίγο πριν και λίγο μετά τα μέσα του 20ου αιώνα.
Ο Μίκης αγαπούσε τη ζωή και τη φύση, ήταν, όπως τα χαρακτήριζε «δώρα» για τον άνθρωπο. Και μόνο ο ουρανός και ο ήλιος, έλεγε, ήταν αρκετά για να χαίρεσαι και να δοξολογείς, αποφεύγοντας την αχαριστία. Όπως ομολογεί σε συνεντεύξεις του, ήταν βασανιστήριο η φυλάκισή του σε λευκά κελιά που του στερούσαν τη θέα των χρωμάτων που έντυναν τη φύση, με αποτέλεσμα να σταματά η κίνηση της σκέψης και της καρδιάς. Ιεροποιούσε, σεβόταν τη φύση με τη νομοτέλειά της. Όντως, όταν χάνονται τα χρώματα και τα όντα που συνθέτουν το φυσικό κάλλος χάνεται και η έμπνευση για συνθέσεις των ποιητών και των μουσουργών που αέναα μαγεύουν και συγκινούν.
Με σωματοποιημένα τα φτερά της ψυχής του στα χέρια του, ο Μίκης αγκάλιαζε και ένωνε όλο τον κόσμο με παρτιτούρες που φώτιζαν κελιά. Αυτές ήταν οι πρώτες που γκρέμισαν τα σίδερα των δεσμοφυλακίων της ελευθερίας. Εκεί αποθανάτισε με οικουμενικό μουσικό τρόπο τα συναισθήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, τα πάθη, τους αγώνες, τη συμφιλίωση, τον έρωτα και την αγάπη επενδύοντάς τα με νότες που ξεπερνούν τους κτιστούς ορίζοντες και διαλαλούν τον ανθρωπισμό και τη δημοκρατία.

*Ο Σταμάτης Πορτελάνος είναι τ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων - Πρόεδρος Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και Παιδείας.