Οι δεκαοχτούρες των Ιωαννίνων…

on .

 Η δεκαοχτούρα (Streptopelia decaocto) ανήκει στην ίδια οικογένεια πτηνών με τα περιστέρια και τα τρυγόνια, αλλά διακρίνεται από αυτά από το γκρι-μπεζ και καφέ χρώμα της και από τη χαρακτηριστική μαύρη ρίγα στον αυχένα της.

Το όνομά της οφείλεται στο τραγούδι της, που μοιάζει να επαναλαμβάνει την λέξη «δεκαοχτώ» και που η παράδοση το αποδίδει σε μια δυστυχισμένη κοπέλα που μεταμορφώθηκε σε πτηνό.
Η δεκαοχτούρα προέρχεται από την Ινδία. Τον 16ο αιώνα η εξάπλωσή της είχε φτάσει στα παράλια της Μικράς Ασίας και την Κωνσταντινούπολη. Πιθανώς μέσω Δωδεκανήσων, να είχε φτάσει και μέχρι την Κρήτη. Tον 19ο αιώνα είχε επεκταθεί στα Βαλκάνια όχι όμως και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η δεκαοχτούρα βρέθηκε στα Γιάννενα γύρω στο 1888. Τότε, όπως αναφέρει ο Σωτήρης Ζούμπος (Άπαντα), ο βαλής των Ιωαννίνων Χιβζή πασάς (Αχμέτ Χαφζή) δημιούργησε τον κήπο του Κουραμπά προκειμένου να πλαισιώσει το νοσοκομειακό συγκρότημα που χτίστηκε κατά εντολή του. Εκτός από το φύτεμα, πρωτοφανών για την εποχή, ανθών, ελευθέρωσε μέσα στο πάρκο και εκατό ζευγάρια δεκαοχτούρες, τις οποίες, επειδή δεν υπήρχαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, τις προμηθεύτηκε από τα Σκόπια, ενώ παράλληλα απαγόρευσε το κυνήγι τους, ώστε να τις προστατέψει.
Σύντομα η πόλη γέμισε από τα πτηνά αυτά, που εξακολουθούν μέχρι σήμερα να κατοικούν στην πόλη, έναν αιώνα μετά. Υπάρχουν δύο λόγοι που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι στις δεκαετίες που ακολούθησαν την εγκατάστασή τους στον Κουραμπά, οι δεκαοχτούρες αυτές όχι μόνο εξαπλώθηκαν στην υπόλοιπη Ήπειρο, αλλά και σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα. Ο πρώτος λόγος είναι η χρονολογία της εισαγωγής τους. Σύμφωνα με τις καταγραφές των Ευρωπαίων φυσιοδιφών του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, πουθενά στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν μαρτυρείται ύπαρξη δεκαοχτούρας πριν το 1888. Στην Θεσσαλονίκη δεν υπήρχαν το 1880 αλλά εμφανίστηκαν εκεί το 1932, ενώ στην Ξάνθη, Καβάλα και Κομοτηνή παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά το 1935. Στην Θεσσαλία και στην Στερεά Ελλάδα πρωτοεμφανίζονται αρκετά αργότερα. Επομένως όλες οι μαρτυρίες για την ύπαρξη δεκαοχτούρων στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι πολύ μετά το 1888.
Ο δεύτερος λόγος είναι ο ικανός αριθμός των πτηνών που ελευθερώθηκαν στον Κουραμπά. Αν τα εκατό ζευγάρια φαίνονται σε κάποιον λίγα για μια εξάπλωση από τα Γιάννενα σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα, σπεύδουμε να αναφέρουμε ότι μόλις 25 ζευγάρια δεκαοχτούρων, που έφτασαν με πλοίο από την Ολλανδία, σε κατάστημα κατοικίδιων ζώων στις Μπαχάμες, το 1974, και οι οποίες τυχαία διέφυγαν μετά από διάρρηξη του καταστήματος αυτού, έφτασαν να αποικίσουν ολόκληρη την Βόρειο Αμερική μέχρι την Αλάσκα μέσα σε λίγες δεκαετίες. Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν οι διακόσιες γιαννιώτικες δεκοχτούρες να αποίκισαν σταδιακά ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα. Αν υπάρξει κάποτε ανάγκη οικολογικού σήματος κατατεθέν της πόλης των Ιωαννίνων, η δεκαοχτούρα θα ήταν μια καλή επιλογή.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, η δεκαοχτούρα, ξεκινώντας από τα Βαλκάνια στις αρχές του 20ου αιώνα, έφτασε, το 1930 στην Γερμανία, το 1950 στην Μεγάλη Βρετανία, το 1964 στην Ισλανδία και το 1974 στην Ισπανία - μία άνευ προηγουμένου επέκταση που μόνο με τον ιμπεριαλισμό των Ευρωπαίων θα μπορούσε να συγκριθεί. Η εξάπλωση αυτή ευνοήθηκε από την εξαιρετική προσαρμοστικότητα του πτηνού. Οι δεκαοχτούρες εκτός από σπόρους μπορούν και καταναλώνουν πλέον κάθε είδος τροφής που βρίσκουν στις πόλεις, είτε απευθείας από τα σκουπίδια είτε από τους φιλόζωους, που τις ταΐζουν. Στην ύπαρξη μεγάλων πληθυσμών δεκαοχτούρων σε κάθε γωνιά της Γης (στην Ευρώπη υπολογίζονται στα 33 εκατομμύρια) οφείλεται το παρατσούκλι τους (που ισχύει γενικά για τα περιστεροειδή αλλά και τα σπουργίτια) «οι ιπτάμενοι αρουραίοι».
Ο παραλληλισμός δεν είναι άστοχος· τα περιστεροειδή και οι αρουραίοι είναι δύο από τα είδη που εγκαταστάθηκαν στις μεγάλες πόλεις και χάρη στην ιδιαίτερη ευφυΐα τους εντάχθηκαν πλήρως στο αστικό οικοσύστημα. Κάποιοι μιλάνε για την ανάγκη περιορισμού του πληθυσμού της στις μεγάλες πόλεις. Ίσως επειδή, οι δεκαοχτούρες που δεν μεταναστεύουν και μένουν μαζί μας όλο τον χρόνο, δεν παύουν να αποτελούν ένα από τα πολλά εισβολικά είδη στην Ευρώπη, που εισερχόμενα σε νέους, ξένους βιοτόπους, μπορούν να επηρεάσουν τη φυσική πανίδα και χλωρίδα. Ίσως πάλι επειδή κάποιοι νομίζουν ότι οι δεκαοχτούρες συμμετέχουν στην διάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου παρόλο που κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχτεί. Ή ίσως, πολύ απλά, επειδή τα χαριτωμένα αυτά πλάσματα βάζουν συχνά στόχο τα αυτοκίνητα, τα μπαλκόνια και τα κεφάλια μας…
Ακόμα κι αν κανείς αποδεχτεί την ανάγκη περιορισμού του αριθμού της δεν χρειάζεται να καταφύγει σε ακραία μέτρα όπως είχε γίνει κάποτε με την επικήρυξη των καργιών με πέντε δραχμές το κεφάλι από τον δήμο Ιωαννιτών! Η καλύτερη αποκομιδή των απορριμμάτων της πόλης και η αποφυγή ταΐσματός τους είναι κάποιες λογικότερες λύσεις.