Το έργο και τα διδάγματα του Ευάγγελου Αβέρωφ…

Είναι ιδιαίτερα επαινετό να τιμάς την μνήμη όσων έφυγαν. Είναι όμως ξεχωριστό εάν από τα λεγόμενα προκύψουν χρήσιμα και επωφελή για το παρόν και για το μέλλον, αυτή είναι μία μορφή αθανασίας, όταν ο σπόρος του ζει μέσα μας και χαράσσει «τα μελλούμενα».

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ σφράγισε με την παρουσία του την πολιτική ζωή της πατρίδας μας.

Από νωρίς, διορατικός, εισηγήθηκε (1933) την «Βαλκανική Τελωνειακή Ένωση» πρόδρομη ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης. Στην γερμανική κατοχή αντιστέκεται κατά του “Ρωμαϊκού Πριγκιπάτου” της Πίνδου (1942) μία προσπάθεια εκμεταλλεύσεως των βλαχόφωνων Ελλήνων από τους κατακτητές, συλλαμβάνεται και εγκλείεται σε στρατόπεδο της Ιταλίας. Μεταπολεμικά πολιτεύεται, προσχωρεί το 1956 στην ΕΡΕ και ως υπουργός εξωτερικών χειρίζεται το φλέγον Κυπριακό, που το οδηγεί στην καλύτερη δυνατή λύση, τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, που εξασφάλιζαν “την λειτουργία ενός ακόμη πνεύμονα του Ελληνισμού”, λύσεως, που με τα σημερινά μέτρα φαντάζει ιδανική, μία ακόμη πτυχή της “Ιστορίας των χαμένων ευκαιριών”, που από το “Νενικήκαμεν” του Μακαρίου οδηγήθηκε στην καταστροφή και από λαθεμένες εκτιμήσεις της πλευράς μας. Η μακρά πορεία στην Ευρώπη ξεκίνησε τότε, το 1961, με την Συμφωνία Συνδέσεως, για να ολοκληρωθεί αργότερα.
Οπαδός της ομαλής αποκαταστάσεως της δημοκρατίας, προσπάθησε με την λογική να πείσει τους ιθύνοντες για τα οφέλη, της αλλά δεν δίστασε, όταν η προσπάθεια δεν απέδωσε καρπούς και η “γέφυρα” γκρεμίστηκε, να αναλάβει πολιτικός σύμβουλος του κινήματος του ναυτικού και να φυλακιστεί. Δυστυχώς η πολιτική αλλαγή συντελέστηκε στα ερείπια της τραγωδίας της Κύπρου με τον Αβέρωφ, παρεμβαίνοντας δυναμικά, να επιβάλει την ξεχωριστού κύρους και αποτελεσματικότητας λύση του μεγάλου πολιτικού Κ. Καραμανλή.
Ως υπουργός Άμυνας αντιμετώπισε χειρουργικά τους οπαδούς του προηγούμενου καθεστώτος, έτσι ώστε να διατηρήσει την συνοχή των Ενόπλων Δυνάμεων σε ταραχώδη εποχή, να τις εξοπλίσει, να αποκαταστήσει το κύρος τους στον ελληνικό λαό. Καμάρωσε την καρποφόρηση των παλαιών προσπαθειών με την πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κατά την διεκδίκηση της ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας έχασε από τον Γ. Ράλλη, συμπεριφέρθηκε με αξιοπρέπεια και στωικότητα, ανέλαβε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως για να σταματήσει τον επελαύνοντα λαϊκισμό.

Ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας ο Ε. Αβέρωφ έθεσε την βάση της οργανώσεώς της σε σύγχρονο κόμμα, που θα ξεπερνούσε τις παλαιές πελατειακές και βουλευτοκεντρικές δομές, που είχαν ήδη ξεπεραστεί και με μαχητικό τρόπο θέλησε να βάλει φραγμό στις καθεστωτικές αντιλήψεις των κυβερνώντων, ενισχύοντας και δείχνοντας ξεχωριστό ενδιαφέρον στο πιο ζωντανό τμήμα της, την ΟΝΝΕΔ. Πούλησε μάλιστα το μεγάλο κτήμα του στην Λάρισα για να εξοφλήσει τα χρέη του κόμματός του, παράδειγμα χωρίς μιμητές. Ασυμβίβαστος πατριώτης με ανθρώπους να τον εκτιμούν σε όλο τον κόσμο έδωσε οδηγία στον Α. Σαμαρά – συνεχιστή της παραδόσεώς του- να παρέμβει σε στελέχη του State Department υπέρ προτάσεως του Ανδρέα Παπανδρέου αφού “σαν Έλληνας πρέπει να βάζεις πρώτα την πατρίδα και μετά τον εαυτό σου”.
Η φιλοσοφημένη ενατένιση της ζωής, ο αγώνας του για την επιβίωση από την φυματίωση και τις εκτοπίσεις δημιούργησαν μια εσωτερική ορμή για επιβεβαίωση των δυνάμεών του και την διοχέτευσή τους στην μετατροπή των προνομίων του «σε μοχλό για την αναβάθμιση των άλλων» μέσα από άλλου τύπου πολιτική δραστηριότητα. Το “ευχαριστώ Θεέ μου που ήσουν καλός, δεν το άξιζα” που σιγοψιθυρίζει στο “Μοναστήρι του Αη – Νικόλα” σφραγίζει την προσπάθειά του να υπερβεί τα όρια σε προσφορά.
Η συμμετοχή του στο θαύμα της φύσεως, η αγάπη του γι’ αυτήν του εμφύσησε την μεταφορά της πνοής της στο πάθος για δημιουργία, που πρέπει να διέπει την πολιτική και την παραγωγή έργου που διαμόρφωσε την ιδεολογία του. Η προκοπή μίας χώρας, σαν την σπορά και τον τρύγο, στηρίζεται στην κατοχύρωση της ασφάλειάς της, την προώθηση του ιδεολογικού πλαισίου των δυτικών αξιών του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας, που βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής, την πρόοδο του λαού – πάντα με κοινωνική ευαισθησία – και τον ώθησε στην πρόταση για το “κόμπλεξ του καθήκοντος” όλων των πολιτών ασχέτως επιπέδου.
Διείδε έγκαιρα την απώλεια της έννοιας και την παρακμή της τέχνης της πολιτικής (δράση, δημιουργικότητα, παράδειγμα, ήθος, προσφορά) από το υποκατάστατο της πολιτικής (την εικόνα, το μάρκετιγκ) όπως επεσήμανε ο Μίκης Θεοδωράκης στην 200στή παράσταση του έργου “Έκρηξη” (χάσμα γενεών).
Αναγεννησιακός άνθρωπος, μετέτρεψε το Μέτσοβο σε πρότυπο αναπτύξεως, πιλοτικό μοντέλο με τα οινοποιεία, τα τυροκομεία, τον κήπο, τα αρχοντικά και με τα ιδρύματα βοήθησε τους σπουδαστές, αφού ο περιφερειάρχης Αλεξ. Καχριμάνης δήλωσε “εάν δεν υπήρχε ο Αβέρωφ δεν θα μπορούσα να μορφωθώ”.
Και όλα αυτά χωρίς εντάσεις, με συγχώρεση, πάνω από τα πολιτικά πάθη και τους εγωισμούς, με ευαισθησία για τον απλό άνθρωπο, με ψυχραιμία, με ισορροπία, με αγάπη για την πολυφωνία (γραμμή στην εφημερίδα του “Πρωινός Λόγος”), με μάχη κατά της “μόνης αλήθειας”, με αγάπη για τους νέους και ιδίως στην “γαλάζια γενιά”, με πλούσιο λογοτεχνικό και συγγραφικό έργο, στο οποίο περισσεύουν οι αρχές του και αποτυπώνεται η πλησμονή των συναισθημάτων.
Μιλώντας στο σαμαράδικο του γενάρχη του είπε “σας ομιλώ εκ του περισσεύματος της καρδίας μου” μιας καρδιάς πλούσιας, που αναρωτήθηκε κραυγάζοντας στο έργο του “Ένα σάλπισμα”: “πώς ένας τέτοιος λαός πέφτει τόσο χαμηλά;” Ερώτημα επίκαιρο και φωτεινός οδηγός όλων μας για το μέλλον.

*Το παραπάνω κείμενο συντάχθηκε από τις εισηγήσεις και τις παρεμβάσεις στην εκδήλωση του LastPoint (22-4-2021) των Α. Σαμαρά, Κ. Τασούλα, Α. Καχριμάνη, Μ. Τρίτου, Σ. Μουμτζή, Γ. Γιαννάκη, Δ. Βατικιώτη, Κ. Μανίκα, Α. Μιχελόγγονα και του γράφοντος που συνόψισε και υπογράμμισε. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Γ. Παντάκης.