Το Ελληνικό Έθνος οργανώνεται…

on .

Ο Ελληνισμός μετά την κατάκτηση και σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας επέδειξε ακατάβλητη αντοχή. Διατήρησε άσβεστη τη φλόγα της εθνικής αποκατάστασης.

Οι λόγοι που βοήθησαν σ’ αυτό ήταν κυρίως δύο: Η Κοινοτική αυτοδιοίκηση (οι Κοινότητες) και η Εκκλησία. Είναι οι δύο θεσμοί που κράτησαν ζωντανή την ελπίδα της Ελευθερίας. Οι Κοινότητες υπήρχαν και πριν από την τουρκική κατάκτηση. Διατηρήθηκαν από τους Τούρκους γιατί διευκόλυναν την είσπραξη των φόρων.

Οι άρχοντες των Κοινοτήτων, οι ονομαζόμενοι προύχοντες, προεστοί, δημογέροντες ή κοτζαμπάσηδες ήταν υποχρεωμένοι να φροντίζουν για την είσπραξη των φόρων.
Συγχρόνως όμως οι Κοινότητες με το χρόνο γινόταν εστίες συνεργασίας μεταξύ των υπόδουλων και κέντρα στα οποία καλλιεργούνταν η εθνική συνείδηση.
Μερικές κοινότητες, όπως στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας, ενώθηκαν και απετέλεσαν συνεταιρισμούς. Η ένωση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα την συνεργασία και την αμοιβαία πίστη μεταξύ των συνεταιριστών. Τέτοιες συνεταιριστικές ενώσεις έγιναν και στα νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά. Σ’ αυτά τα νησιά ιδρύθηκε ναυτικός συνεταιρισμός, ο οποίος προετοίμασε τον στόλο κατά την Επανάσταση. Με τον χρόνο οι κοινοτικές αυτές ενώσεις μεταβλήθηκαν σε εστίες πνευματικής και πολιτικής καλλιέργειας των ραγιάδων.
Τέτοιες κοινότητες ιδρύθηκαν και στο εξωτερικό. Είναι οι γνωστές αποικίες σε μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα της Ευρώπης, όπως στην Τεργέστη, στη Μασσαλία, στο Παρίσι, στο Λονδίνο και σε άλλα μέρη. Οι κοινότητες αυτές στο εξωτερικό βοήθησαν ποικιλοτρόπως στα δύσκολα χρόνια την Αναγέννηση του Ελληνισμού.
Ο δεύτερος θεσμός που βοήθησε τους υπόδουλους Έλληνες ήταν η αυτοδιοίκηση της Εκκλησίας. Ο Μωάμεθ ο Β’, αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης διέταξε και εξελέγη νέος Πατριάρχης με σκοπό να κρατάει υποτακτικούς τους χριστιανούς. Πρώτος Πατριάρχης μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης εκλέχτηκε ο Γεννάδιος Σχολάριος. Τότε ο Σουλτάνος παραχώρησε και ορισμένα δικαιώματα στην Εκκλησία, τα προνόμια, που ήταν τα εξής: Η ελευθερία της θρησκείας και η προστασία του κλήρου. Ο Επίσκοπος είχε αρκετά δικαιώματα. Ο Επίσκοπος εκδίκαζε υποθέσεις που αναφύονταν μεταξύ των χριστιανών. Το Πατριαρχείο δεν ήταν μόνο το Θρησκευτικό Κέντρο της Ορθοδοξίας, αλλά και το εθνικό κέντρο των υπόδουλων Ελλήνων. Η έδρα του Πατριαρχείου ήταν στο Φανάρι, συνοικία της Κωνσταντινούπολης. Εκεί με το πέρασμα των χρόνων συγκροτήθηκε η νέα τάξη του γένους, οι γνωστοί Φαναριώτες.
Από οικονομικής πλευράς, στα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς, η κατάσταση ήταν απελπιστική. Οι καλύτερες γόνιμες περιοχές κατέχονταν από τους Τούρκους. Οι ραγιάδες Έλληνες συνθλίβονταν από τη βαριά φορολογία.
Αργότερα, οι Έλληνες επιδόθηκαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία και διακρίθηκαν. Μάλιστα από τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, τα ελληνικά πλοία μπορούσαν να αναρτούν στα πλοία τους τη ρωσική σημαία. Το γεγονός αυτό υπήρξε ευεργετικό για το εμπόριο και τη ναυτιλία. Οι νησιώτες απέκτησαν σπουδαίο εμπορικό στόλο που αυλάκωνε όλη τη Μεσόγειο. Με τον Ναπολεόντιο αποκλεισμό, τολμηροί Έλληνες θαλασσοπόροι πλούτισαν με το λαθρεμπόριο που διακινούσαν.
Όμως, ας μη μιλάμε για πνευματική ζωή. Το ελληνικό έθνος μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης γνώρισε φοβερή κατάπτωση. Οι πιο πολλοί Έλληνες λόγιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον ελληνικό χώρο και να καταφύγουν στη Δύση. Πάρα πολλοί κατέφυγαν στην Ιταλία και συνέβαλαν σημαντικά στην Αναγέννηση.
Βιβλία δεν κυκλοφορούσαν. Οι κληρικοί μόνο γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Στην Ελλάδα επικράτησε πνευματικό σκοτάδι.
Τα Ελληνόπουλα μάθαιναν ελάχιστα γράμματα στα «κρυφά σχολεία» που είχαν δημιουργηθεί. Εκεί μάθαιναν λίγη ιστορία και αναπτερωνόταν το πατριωτικό τους φρόνημα.
Ύστερα από την άλωση μεγάλη διάδοση μεταξύ των υπόδουλων είχαν οι «θρήνοι». Αργότερα εμφανίστηκε το «κλέφτικο τραγούδι», που αναφερόταν στη ζωή και τα κατορθώματα των αρματολών και κλεφτών.
Τα τραγούδια και οι θρύλοι που μιλούσαν για τα περασμένα και προφήτευαν την ανάσταση του γένους, στάθηκαν για τους υπόδουλους Έλληνες πνευματική τροφή.
Να θυμηθούμε όμως ότι τα νησιά Κύπρος, Ρόδος και Κρήτη, όσο διάστημα ήταν υποδουλωμένα στους Ενετούς, είχαν αναπτύξει αξιόλογη λογοτεχνική παραγωγή. Όταν όμως και αυτά υποδουλώθηκαν στους Τούρκους νεκρώθηκαν πνευματικά. Η μόνη βάση για τον Ελληνισμό, καθόλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, παρέμεναν τα Επτάνησα, τα οποία δεν γνώρισαν τον ζυγό των Τούρκων.
Κατά τον 18ο αι. οι Ρώσοι για δικούς τους λόγους, βλέποντας την παρακμή και αποσύνθεση του τουρκικού κράτους, άρχισαν να υποθάλπουν τον πόθο των υπόδουλων για ανεξαρτησία. Έτσι, παρουσιαζόταν σαν προστάτιδα των ελληνικών και γενικότερα των χριστιανικών πληθυσμών. Αποτέλεσμα της τακτικής αυτής των Ρώσων υπήρξαν τα επαναστατικά κινήματα, τα οποία όμως καταπνίγονταν από τους Τούρκους.
Λόγω της πολιτικής της Ρωσίας άρχισε ένας ανταγωνισμός μεταξύ Ρωσίας, Αγγλίας και Γαλλίας για την επιρροή στα Βαλκάνια. Έτσι δημιουργήθηκε το Ανατολικό ζήτημα.