Το οικουμενικό νόημα του Ελληνικού Πολιτισμού...

Γίνεται σήμερα από όλους παραδεκτό πως στην Ελληνική Αρχαιότητα, με επίκεντρο την Αθήνα, έχει τις ρίζες του το μεγάλο πνευματικό, κοινωνικό και πολιτικό κίνημα που έχει καθιερωθεί διεθνώς με την ονομασία Αρχαίος Ελληνικός Διαφωτισμός.

Το κίνημα αυτό ξεκίνησε με την αμφισβήτηση από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, από τους ρήτορες, τους σοφιστές και τους φιλοσόφους του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα, κατεστημένων αντιλήψεων και θεσμών, απάλλαξε τον άνθρωπο από την κυριαρχία του μύθου, καθιέρωσε παντοδύναμο το Λόγο, έθεσε τις βάσεις ενός ουσιαστικού προβληματισμού σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής και ανέδειξε, με κύριο όπλο την Παιδεία, την, κατά τον Ισοκράτη, «Πανελλήνια Ιδέα», με την οποία «πεποίηκε το των Ελλήνων όνομα μηκέτι του Γένους, αλλά της διανοίας δοκείν είναι». Με αυτήν σφυρηλάτησε τη συνείδηση της εθνικής ενότητας των Ελλήνων.
Θεώρησαν τον άνθρωπο αρχή και τέλος κάθε πολιτιστικής δημιουργίας και δημιούργησαν έναν πολιτισμό καθαρά ανθρωπιστικό, που αποτέλεσε έκτοτε τον πυρήνα όλων των πολιτισμών. Άσκησαν δημιουργική επίδραση, διαχρονικά, με τις διαρκείς μεταβιβάσεις, τις μεταγγίσεις και τις αναπλάσεις, με τις οποίες, στα νεότερα χρόνια, προέκυψαν τα άλλα μεγάλα πνευματικά και πολιτικά κινήματα, ο Ευρωπαϊκός και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός, που είχαν σαν στόχο το φωτισμό του ανθρώπου. Αυτός ο φωτισμός του ανθρώπου αρχίζει στη Γαλλία τον 18ο αιώνα γνωστό ως αιώνα των Φώτων- με το έργο του Μοντεσκιέ «Το Πνεύμα των Νόμων», με τη δημοσίευση του οποίου ειπώθηκε πως «ο Πολιτικός Διαφωτισμός του Αριστοτέλη μεταφέρθηκε στην Ευρώπη του 18ου αιώνα». Με το ίδιο πνεύμα, την ίδια περίπου εποχή, ο Βολταίρος θα απευθυνθεί στους ισχυρούς της γης και θα υποστηρίξει την ελληνική ανεξαρτησία με την προτροπή: «Υπερασπισθείτε την Ελλάδα, διότι σε αυτήν οφείλουμε τις επιστήμες και τις τέχνες, καθώς και όλες τις αρετές μας».
Παρόμοια μηνύματα διαποτισμένα με τα οικουμενικά - ανθρωπιστικά στοιχεία του αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, εκπέμπουν από τότε από κάθε πνευματικό τους μετερίζι οι διανοούμενοι της Ευρώπης: Ο γνωστός ανά την κόσμο ποιητής, δραματουργός και φυσιοδίφης Γκαίτε θα διακηρύξει πως «αν ελπίζουμε να γίνουμε κάτι, αυτό θα το οφείλουμε στην επίδραση και στην έμπνευση αυτής της ένδοξης εποχής της αρχαίας Ελλάδας, από την οποία περνούν σήμερα και θα περνούν και αύριο οι δρόμοι της παγκοσμιότητας».
Ο φιλόσοφος, ποιητής και συγγραφέας Νίτσε επισημαίνει πως «οτιδήποτε κι αν δημιουργεί, φαινομενικά πρωτότυπο και άξιο θαυμασμού, ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός χάνει χρώμα και ζωή στη σύγκρισή του με το αρχαιοελληνικό μοντέλο, συρρικνώνεται και καταλήγει να μοιάζει με φτηνό αντίγραφο, με καρικατούρα».
Ο Βέρνερ Γιαίγκερ, από τους πιο γόνιμους ερμηνευτές του πνεύματος της κλασικής αρχαιότητας, στο τρίτομο έργο του με τον τίτλο «ΠΑΙΔΕΙΑ» και υπότιτλο την ποιητική φράση «Λιμήν πέφυκε πάσι Παιδεία βροτοίς», καταλήγει, επιλογικά πως «η γνώση της ουσίας του ελληνικού μορφωτικού φαινομένου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε περί αγωγής και Παιδείας γνώση και βούληση της σημερινής εποχής».
Και από την αντίπερα όχθη, από την Πετρούπολη της Ρωσίας, η Πρόεδρος του Κρατικού Πανεπιστημίου αυτής της πόλης, μιλώντας σε διεθνές συνέδριο προς τιμήν του Ευγένιου Βούλγαρη, θα δηλώσει: «Κοιτάζοντας το πρόσωπο της Ελλάδας, ξανά και ξανά προσπαθώντας να κατανοήσουμε το φαινόμενο του Ελληνικού Πολιτισμου, πετυχαίνουμε την κατανόηση του δικού μας Πολιτισμού και συνειδητοποιούμε το πόσα οφείλει ο Ρωσικός Πολιτισμός στους Έλληνες».
Μέσα σ’ αυτό το ευνοϊκό για την πατρίδα μας κλίμα, προέκυψε τον 18ο αιώνα το φαινόμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, υπό την αγαθοεργό επίδραση των δυο ζωντανών κοινωνικών τάξεων του Απόδημου Ελληνισμού, των εμπόρων και των λογίων, ως γνήσιο παρακλάδι του Αρχαίου Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, για να φέρει την πνευματική αφύπνιση του υπόδουλου Γένους, που μας χάρισε τη λευτεριά και να συμβάλει μετά την Επανάσταση του 1821, στην εδραίωση του Νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους και στην περαιτέρω ακτινοβολία του απανταχού Ελληνισμού.