Ο Καπετάν Στυλιανός Κλειδής και η απελευθέρωση του Μετσόβου

on .

 Μέσα σε ένα κλίμα δικαιολογημένου πανηγυρισμού η ιστορική και παραδοσιακή πόλη του Μετσόβου γιορτάζει σήμερα την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό.
Το μεγάλο αυτό γεγονός πραγματοποιήθηκε χάρη στη συνεργασία των δυνάμεων του τακτικού ελληνικού στρατού, των Κρητών εθελοντών προσκόπων και των Ηπειρωτών εθελοντών, οι οποίοι με τις οδηγίες του αρχιτέκτονα της μάχης Στ. Μήτσα νίκησαν τους Τούρκους και σε συνδυασμό με τις μετέπειτα μάχες στα Τρία Χάνια και στον Προφήτη Ηλία τους έδιωξαν οριστικά από το Μέτσοβο και τη γύρω περιοχή.

Η απελευθέρωση του Μετσόβου υπήρξε καθοριστική για τη μετέπειτα έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα, αφού η κατοχή της διαβάσεως του Μετσόβου από τον ελληνικό στρατό απετέλεσε βασική προϋπόθεση για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις καταλήψεως των Ιωαννίνων. Τόσο το τηλεγράφημα του Διαδόχου Κων/νου, όσο και το τηλεγράφημα του Ελευθερίου Βενιζέλου τονίζουν τη μεγάλη εθνική σημασία αυτού του γεγονότος.
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην απελευθέρωση του Μετσόβου έπαιξε ο ηρωικός οπλαρχηγός Στυλιανός Κλειδής, αρχηγός του σώματος των Κρητών εθελοντών προσκόπων.
Γεννήθηκε στο χωριό Αγκουσελιανά Ρεθύμνης το 1862. Ήταν δάσκαλος και διατηρούσε το γνωστότερο τότε καφενείο του Ρεθύμνου. Υπήρξε άγαμος. Η οικογένειά του ήταν εύπορη και με πολύ καλό όνομα. Ήταν ένας από τους δέκα Κρητικούς που συναντήθηκαν το 1903 με τον Παύλο Μελά στο σπίτι του και αποφάσισαν τη συμμετοχή τους στον Μακεδονικό Αγώνα. Ο Στυλ. Κλειδής συγκρότησε αμέσως ομάδα, που ενώθηκε με το σώμα του κρητικού αρχηγού Ευθ. Καούδη. Συμμετείχε στην παρέλαση του Μοναστηρίου με τα σώματα των άλλων Κρητών. Όλη αυτή την περίοδο συνεργάστηκε στενά με τους αρχηγούς Καούδη, Τσόντα, Βάρδα, Ρούβα, Κατεχάκη, Καραβίτη, Γύπαρη και Κατσίγαρη. Ως αρχηγός εμφανίζεται το 1912. Η δύναμη του στρατιωτικού του Σώματος ανερχόταν σε 120-200 άνδρες και όλοι ήσαν Κρήτες.
Ο Καπετάν Στυλιανός Κλειδής πρωτοστάτησε στην απελευθέρωση του Μετσόβου την 31η Οκτωβρίου 1912. Φονεύτηκε την 10η Νοεμβρίου 1912 στη μάχη του Προφήτη Ηλία, όταν οι Τούρκοι επιχείρησαν να ανακαταλάβουν το Μέτσοβο.
Αν και το Μέτσοβο απελευθερώθηκε την 31η Οκτωβρίου 1912, οι Τούρκοι επεχείρησαν να το ανακαταλάβουν την 10η Νοεμβρίου 1912. Οι Μετσοβίτες πολιτοφύλακες μόλις αντιλήφθηκαν τους Τούρκους, με συνεχείς πυροβολισμούς ειδοποίησαν τα ελληνικά στρατιωτικά τμήματα που βρίσκονταν στο Μέτσοβο. Αμέσως διμοιρία ελληνικού στρατού και όλοι οι άνδρες των ανταρτικών σωμάτων με τους αρχηγούς των έτρεξαν και κατέλαβαν επίκαιρες θέσεις. Ο οπλαρχηγός Α. Κριάρης γράφει τα εξής για τη μάχη που επακολούθησε: «… Ο αρχηγός Κλειδής, ορμητικός ως χείμαρρος, έφθασε πολεμών εκτός της εκκλησίας Προφήτης Ηλίας. Εντός αυτής δεκάς Τούρκων διατρυπήσασα εκ τεσσάρων μερών την εκκλησίαν ημύνετο και επυροβόλει αφού πρώτον εβεβήλωσαν τον ναόν καταθραύσαντες την Αγίαν Τράπεζαν και τα εν αυτώ κανδήλια. Ο γενναίος αρχηγός Κλειδής ηγνόει ότι εντός του ναού ευρίσκοντο Τούρκοι. Επλησίασε προς το ιερόν της Εκκλησίας οπότε φευ δύο πυροβολισμοί εκ των εντός του ναού Τούρκων ριφθέντες κατ’ αυτού δια της θυρίδος του Ιερού έρριψαν αυτόν άπνουν…».
Οι άνδρες του Κλειδή, αγριεμένοι από τον άδικο θάνατο του αρχηγού τους, όρμησαν ακράτητοι και αφού έσπασαν την πόρτα της εκκλησίας έπιασαν γύρω στους είκοσι τούρκους στρατιώτες, τους οποίους έσφαξαν με τα μαχαίρια τους.
Την επομένη ημέρα 11 Νοεμβρίου ο ηρωικός νεκρός μεταφέρθηκε στο Μέτσοβο. Στο σημείο αυτό αφήνω να μιλήσει ένας Κρητικός αγωνιστής του Σώματος του Στυλιανού Κλειδή για τον ηρωικό αρχηγό του: «… Επήγα εις το σχολείον και είδα νεκρόν τον αγαπητόν μας Στέλιον. Εξηπλωμένον με τα ενδύματα της εκστρατείας, με δεμένην την κεφαλήν ώστε να κρατούνται κλεισταί οι σιαγόνες… τον είχαν εξαπλώσει επάνω εις ένα μαθητικόν θρανίον και έκειτο μέγας…Οι πόδες με τα βαρέα υποδήματα εξείχον και η κεφαλή, την οποίαν τόσων ευγενών φιλοδοξιών σκέψεις την είχαν τρικυμίσει, ανεπαύετο εις πρόχειρον προσκεφάλαιον. Το στόμα του το είχαν κλείσει με μικρόν σταυρόν και επί των σταυρωμένων χειρών του επέκειτο εικονισμάτιον, ως επίσης επί του ερεινισώτου του θρανίου αι Μετσοβίτισσαι προσερχόμεναι προσεκόλλουν μικρά ανημμένα αγιοκέραι. Επί του εδάφους κατέκειντο οι άλλοι φονευθέντες όπως-όπως με κομμένα τα γόνατα, με στρεβλωμένα τα πρόσωπα, με ανατεταμένας τας χείρας. Καημένα παλληκάρια! Επί τέλους εις φέρετρα εξ απλανήτων σανίδαν στρίμωξαν τη λεβεντιά των και τους μετέφεραν εις τον ναόν της Αγίας Παρασκευής. Ούτε λουλούδια δεν ευρέθησαν δια τα γενναία στήθη και οι συναγωνισταί των θέλοντες να καταθέσουν στεφάνους κατέφυγαν εις το να κατασκευάσουν τούτους από φιορόχαρτα, από εκείνα που τα παιδιά κατασκευάζουν τους χαρταετούς των και παίζουν εις το ύπαιθρον όταν αρχίσουν να πνέουν οι ανοιξιάτικοι άνεμοι…»
Γύρω στις 10 το πρωί στο ναό της Αγίας Παρασκευής έγινε η κηδεία του Στυλιανού Κλειδή και των τεσσάρων παλικαριών του. Η κηδεία ήταν πάνδημη και μεγαλοπρεπής. Συγκινητικό επικήδειο λόγο εκφώνησε ο θεολόγος ιεροδιάκονος τότε Μόδεστος Πέρτσαλης.
Η απελευθέρωση του Μετσόβου οφείλεται στη γενναιότητα και αποφασιστικότητα όλων των στρατιωτικών σωμάτων που πήραν μέρος στη μάχη. Ιδιαίτερα πρέπει να εξάρουμε τη μεγάλη συμβολή των Κρητών εθελοντών, που με την ένταση και το πάθος της γενναίας κρητικής ψυχής συνέβαλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της πόλεως. Υψίστη πράξη εθελοντισμού και αυτοθυσίας: χωρίς να τους υποχρεώσει κανείς άφησαν την ασφάλεια της κρητικής γης και ήρθαν να αφήσουν τα κορμιά τους στις απρόσιτες βουνοκορφές της Πίνδου!
Το Μέτσοβο, σε έκφραση αιώνιας ευγνωμοσύνης, έκτισε με δαπάνη του εξωραϊστικού Συλλόγου στο Ύψωμα Προφήτης Ηλίας ένα σεμνό, αλλά επιβλητικό μνημείο, για να θυμίζει στις επερχόμενες γενιές τη μεγάλη αυτή θυσία. Από τις μικρές κόγχες του μνημονίου προβάλλουν οι κάννες εννιά τουφεκιών, όσοι και οι πεσόντες. Πάνω στη μαρμάρινη πλάκα του μνημείου γράφονται τα εξής:

Ηρώον
Κρητών εθελοντών
πεσόντων ενθάδε υπέρ ελευθερίας Μετσόβου
εις την μάχην Προφήτου Ηλία της 10-11-912.
Κλειδή Στυλιανού, αρχηγού σώματος και εθελοντών
Ζαμπετάκη Στυλ. – Παϊζου Ιωάν. – Σπανουδάκη Γεωργ.
Καραπατάκη Σκουλά – Αρχοντάκη Παναγ. – Κουράκη Εμμαν.
Νικολάκη Εμμαν. – Φουράκη Βασ.
Ο εν Αθήναις Εξωραϊστικός Σύλλογος Μετσόβου
Εν έτει 1962 ανήγειρεν