Γιατί η Αγιά Σοφιά είναι πέρα από ένα απλό μνημείο...

Οι προθέσεις της τουρκικής -νεοοθωμανικής- κυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, πέρα από την αλλαγή ατζέντας που επιδιώκει ο «στριμωγμένος»  εξαιτίας των μεγάλων εσωτερικών προβλημάτων – κυρίως οικονομικών, αλλά και της πλημμελούς  λειτουργίας της τουρκικής δημοκρατίας –  απρόβλεπτος Πρόεδρός της, καταδεικνύουν για άλλη μια φορά πόσο προσεκτικοί, αλλά και έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο, πρέπει να είμαστε, με τον εξ Ανατολών γείτονά μας. Το πλούσιο ελληνικό παροιμιολόγιο έχει μια πλειάδα εύστοχων παροιμιών τόσο για τον κακό όσο και για τον καλό γείτονα, από τις οποίες σταχυολογήσαμε τις εξής τέσσερις, με προφανή στοχοθεσία στη οικονομία του σημερινού επιφυλλιδικού μας σημειώματος. Πρώτον ότι «ο κακός χρόνος περνάει, ο κακός γείτονας όχι» και δεύτερον ότι «ο κακός γείτονας κάνει τον καλό νοικοκύρη», ενώ για τον καλό γείτονα, αντίστοιχα, «πρώτη η βοήθεια του Θεού, δεύτερη του γειτόνου» και «μακριά ο αδερφός και σιμά ο γείτονας». Η θυμοσοφία του λαού μας, κάθε λαού μέσα από τα παθήματά του, είναι ιστορικά τεκμηριωμένη.

Η Αγία Σοφία, γνωστή και ως ναός της Αγίας της του Θεού Σοφίας - Αγιά Σοφιά, όπως οικεία συνήθισε να την αποκαλεί ο λαός μας αιώνες τώρα- αποτελεί ένα πρωτοποριακού σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής συνθέσεως κατασκεύασμα, ανήκοντας στις κορυφαίες δημιουργίες της βυζαντινής ναοδομίας. Ξεκίνησε η κατασκευή του επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Α΄ το 532 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε το 537 μ.Χ. ( εγκαίνια 27 Δεκεμβρίου) με την επίβλεψη δύο κορυφαίων αρχιτεκτόνων, του Ανθέμιου από τις Τράλλεις (σημερινό Αϊδίνιο) και του Ισίδωρου από τη Μίλητο. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, υπήρξε σύμβολο της Πόλης και του Βυζαντίου, και το κυριότερο, σημείο αναφοράς της συνύπαρξης διαφορετικών θρησκευμάτων, υπενθυμίζοντας εμφαντικά ότι «ο δικός σου Θεός, είναι ο δικός μου Θεός με άλλο όνομα» και πως αν δεν οδοιπορήσεις στην ετερότητα δε θα μπορέσεις ποτέ να κατανοήσεις σε βάθος τον εαυτό σου. Γι΄αυτό ακριβώς το λόγο και η UNESCO το συμπεριέλαβε στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η Αγία Σοφία, όμως, πέρα από απείρου κάλλους πολιτιστικό μνημείο, αποτελεί για τον χριστιανισμό απανταχού της γης σημειολογική έκφρασή του, «πρώτη» και «μητέρα» των Εκκλησιών, φορτίζοντάς την με ιδιαίτερο συναισθηματικό και συγκινησιακό βάρος. Εξυπακούεται ότι ξεχωριστή είναι η θέση της τόσο στην ιστορική μας μνήμη, όσο και στην καρδιά μας, χωρίς αυτό να ενέχει ίχνος αφελούς μεγαλοϊδεατισμού και «μεγαλοελλαδίτικης» καπηλείας, όπως συχνά συμβαίνει από διάφορους κύκλους.
Από τους παλαιότερους λαούς που ζουν σ΄αυτή τη κομβική γωνιά της Ευρώπης και της Μεσογείου, ο ελληνικός, ποτέ δεν είχε καλούς γείτονες. Όντας «ανάδελφο έθνος» -κατά τον πρώην ΠτΔ κ. Σαρτζετάκη- περιβαλλόμασταν και περιβαλλόμαστε από λαούς που επιβουλεύονται την εδαφική μας ακεραιότητα... Γι΄ αυτό και επί αιώνες υπερασπιζόμαστε μόνοι και με πάθος («ότι η τύχη μας έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους», κατά τον Μακρυγιάννη), μια ελιά, ένα βράχο, μια παράδοση, ένα ξωκκλήσι, μια πανάρχαιη ιστορία, μια θάλασσα… Αυτή τη θάλασσα που ο Ερντογάν ονομάζει σήμερα «γαλάζια πατρίδα», ή και «σύνορα της καρδιάς» του! Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης,όμως, δίνει την απάντηση στα Απομνημονεύματά του: «ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν καί ως τώρα, όλα τα θερία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε· τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν· καί όταν κάνουν αυτείνη την απόφασιν, λίγες φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν».
Ταπεινή γνώμη του γράφοντος είναι ότι ο Ερντογάν ουδέποτε θα προβεί στην πραγματοποίηση της απειλής του. Απλώς, είναι ένα πολιτικό παιχνίδι «εργαλειοποίησης» του ζητήματος, επιτρέψτε μου τον νεολογισμό, ασκώντας πίεση σε διεκδικούμενα θέματα εξωτερικής πολιτικής και κυρίως στη διεκδίκηση ενεργειακής συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο ευρύτερα. Ανέκαθεν, άλλωστε, η τουρκική εξωτερική πολιτική και διπλωματία- σε αντίθεση με τη δική μας- είχε ξεκάθαρη εθνική στοχοθεσία και, προπαντός, συνέπεια. Ο παραπάνω ισχυρισμός ενισχύεται ακόμη περισσότερο, οικονομικά αποτιμώντας το θέμα, δεδομένης της απώλειας από τουριστικά έσοδα δισεκατομμυρίων ευρώ το χρόνο από τη μη επίσκεψη ορθόδοξων επισκεπτών – προσκυνητών. Ο αντίλογος περί επιδίωξης της Τουρκίας και του δονκιχώτη «νεοσουλτάνου» της να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου, δεν έχει, θεωρώ, την απαιτούμενη λογική ευστάθεια, αφού ουδέποτε η Αγία Σοφία ως τζαμί μπορεί να καταστεί η νέα Μέκκα. Εκείνο που έχουμε να κάνουμε ως έθνος είναι η διεθνής ανάδειξη του θέματος, με κινητοποίηση των χριστιανικών αντανακλαστικών ορθόδοξων εθνών, όπως του ρωσικού, μιας και η Εσπερία (Δύση), με την «παποκαισαρική» της έκφραση, για άλλη μια φορά (θυμηθείτε το ρόλο της στην Άλωση) σφυρίζει αδιάφορα. Φυσικά, η εθνική ενότητα και σύμπνοια, κρίνεται εκ των ων ουκ άνευ για την όποια εξέλιξη. Υπάρχει «πεδίο δόξης λαμπρό» για αντιπαράθεση και κομματικές κοκορομαχίες σε μια πλειάδα θεμάτων, ας αφήσουμε έξω τα εθνικά ζητήματα. Τα ίδια έγραφα, για να μη παρεξηγηθώ για αντιφατικότητα, και για το περιβόητο Μακεδονικό, για το οποίο σήμερα οι τότε λαλίστατοι «υπερπατριώτες» ποιούν την νήσσαν.