Οι Βορειοηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες...

Με αφορμή την επιχειρούμενη, από ομάδα πολιτών, αλλαγή της ονομασίας του Μεγάρου των Βορειοηπειρωτών Εθνικών Ευεργετών Ευαγγέλης και Κωνσταντίνου Ζάππα, από Ζάππειον Μέγαρον σε Ολύμπιον, θεωρήσαμε σκόπιμο και επωφελές να αναφερθούμε σύντομα στους Βορειοηπειρώτες μείζονες Ευεργέτες και στην προσφορά τους στο Έθνος.
Τον 19ο αιώνα έζησαν θερμοί πατριώτες, οι οποίοι συνεισέφεραν για την ανόρθωση της καθημαγμένης, της ματωμένης Πατρίδας. Στα απλωμένα χέρια της Πατρίδας απόθεσαν τον μόχθο τους και δικαιολογημένα η Πατρίδα τους χάρισε τον τίτλο του Εθνικού Ευεργέτη.
Μικροί ταξίδεψαν από τα φτωχά χωριά της Τουρκοκρατούμενης Ενιαίας Ηπείρου, με μοναδικά εφόδια την ευχή των γονιών τους, να εργαστούν, να προκόψουν και να γυρίσουν πλούσιοι, καζαντισμένοι.
Γνωστό το ηπειρωτικό τραγούδι για τα παιδιά που έφευγαν για το μεγάλο ταξίδι:
Να πάει καλά, ν’ αρθεί καλά,
ν’ άρθει καζαντισμένος,
να φέρει άλογο καλό
με ασημένια σέλα.
Και πράγματι! Πηγαίνουν καλά, «καζαντούν» πολλά και προσφέρουν τους κόπους και τον ιδρώτα τους τόσο στις ιδιαίτερες πατρίδες τους όσο και στη Μεγάλη Πατρίδα.
Το φαινόμενο των Ηπειρωτών Ευεργετών αποδεικνύει την ακλόνητη προσήλωση και τη βαθιά πίστη του Ηπειρώτη στις εθνικές αξίες. Πάνω στην τετράπλευρη βάση Πατρίδα – οικογένεια – θρησκεία – Γράμματα, σφυρηλατήθηκε ο χαρακτήρας του Ηπειρώτη: Φιλόπατρις, εργατικός, φιλομαθής, ολιγαρκής, οικονόμος.
Φτωχοί, πεινασμένοι και ξυπόλυτοι, ξεκίνησαν από τα χωριά τους και αναδείχτηκαν Ευεργέτες του Έθνους: Ο Ευαγγέλης και Κωνσταντίνος Ζάππας, από το χωριό Κάτω Λάμποβο του Ζάππα. Ο Ευαγγέλης Ζάππας, μετά τον θάνατό του, όρισε εκτελεστή της διαθήκης του τον εξάδερφό του Κωνσταντίνο Ζάππα, ο οποίος χάρισε στην Πατρίδα ως εκτελεστής της διαθήκης του Ευαγγέλη Ζάππα, εκτός των άλλων και τα εξής: 1) Στο κέντρο των Αθηνών έχτισε το μεγαλοπρεπές Ζάππειο Μέγαρο. Την πρόσοψη του Μεγάρου κοσμούν τα αγάλματα των Ευεργετών. 2) Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη. 3) Το Παρθεναγωγείο Αδριανουπόλεως.
Ο Χρηστάκης Ζωγράφος από το χωριό Κεστοράτι Αργυροκάστρου έχει συνδέσει στενά το όνομά του με την προαγωγή των Ελληνικών Γραμμάτων. Α) Ανήγειρε στην Κωνσταντινούπολη μεγαλοπρεπές κτήριο για τις ανάγκες του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. Β) Ίδρυσε το «Ζωγράφειο Γυμνάσιο» στην Κωνσταντινούπολη. Γ) Ανήγειρε στο Κεστοράτι τα «Ζωγράφεια Διδασκαλεία».
Ο Απόστολος Αρσάκης από το χωριό Χοταχόβα της Πρεμετής, α) Το 1867 ίδρυσε το «Αρσάκειο Αθηνών». Σήμερα αποτελεί συγκρότημα εκπαιδευτηρίων στο Ψυχικό. Λειτουργούν επίσης Αρσάκεια Σχολεία στα Γιάννινα και στα Τίρανα.
Ο Γεώργιος και Σίμων Σίνας από τη Μοσχόπολη Κοριτσάς, α) Ο Γεώργιος Σίνας ίδρυσε την Εθνική τράπεζα της Αυστρίας, το Πολυτεχνείο της Βιένης και γέφυρα μεταξύ Βούδας και Πέστης, β) Ενίσχυσε Οικονομικά την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και ίδρυσε και εξόπλισε το Αστεροσκοπείο Αθηνών. Ο Σίμων το 1859 έχτισε το Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών, τη «Σιναία Ακαδημία».
Ο Ιωάννης Μπάγκας από την Κοριτσά α) Το 1885 ίδρυσε στην Κοριτσά το «Μπάγκειο Γυμνάσιο» β) Το 1889 διέθεσε όλη την περιουσία του στη Διαχειριστική Επιτροπή (Μπάγκειας Επιτροπής), η οποία βοηθάει στην ανάπτυξη των Ελληνικών Γραμμάτων.
Περιορίζομαι μόνο στους εφτά Μεγάλους Εθνικούς Ευεργέτες που κατάγονται από Βορειοηπειρωτικές περιοχές, οι οποίοι συνέτρεξαν τους συμπατριώτες τους με κάθε τρόπο. Βοήθησαν στην ίδρυση, λειτουργία και συντήρηση σχολείων τα οποία απέβησαν σωτήρια για τους ραγιάδες και την Πνευματική τους παιδεία. Πρωτοστάτησαν επίσης στην ίδρυση και λειτουργία βιβλιοθηκών και πολλών άλλων κοινοφελών ιδρυμάτων.
Κανένα άλλο έθνος δεν είναι σε θέση να αντιτάξει παράδειγμα τέτοιας ένδοξης πλειάδας που στάθηκε ποτέ ικανό να υψώσει σε τέτοια περιωπή την ευποιΐα. Στους προνομιούχους που διέθεσαν των ιδρώτα τους για την προκοπή της Πατρίδας ανήκουν και οι Βορειοηπειρώτες ευεργέτες μείζονες και ελάσσονες. Με τη δράση τους ελάμπρυναν την εποχή που έζησαν.
Στα δύσκολα προεπαναστατικά χρόνια η πραγμάτωση του «ποθούμενου», που επύρωνε τις καρδιές όλων, δεν χρειαζόταν κραυγαλέα ξεσπάσματα, άσκοπες και ανώφελες φωνές. Απαιτούσε σιωπή και περισυλλογή, χαμηλές ψαλμωδίες στις εκκλησίες, σιγανά διαβάσματα στη σχολεία.
Σ’ αυτή την επιταγή ευθυγραμμίστηκαν οι ευεργέτες, οι οποίοι, μέσα στην ευημερία τους, όχι μόνο δεν ξεχνούν τη σκλάβα Πατρίδα, αλλά και όσο ζουν και αφού πεθάνουν, με καταπληκτικές διαθήκες διαθέτουν ανυπολόγιστα ποσά για μόρφωση των νέων και ανακούφιση πενομένων. Χτίζουν σχολεία, στηρίζουν εκκλησίες, οργανώνουν ελέη, συντηρούν φυλακισμένους, επιχορηγούν ιδρύματα, συνιστούν υποτροφίες, πληρώνουν δασκάλους. Δεν ήταν μόνο ανεξάντλητες πηγές ελέους και αγαθοεργιας για τη γενέθλια γη από την οποία δεν είχε δύσει ακόμα η ζοφερή νύχτα της δουλειάς, αλλά ακατάπαυστοι τροφοδότες του Έθνους και εμψυχωτές της πνευματικής του πορείας.
Ωραίες ψυχές που αντιλαμβάνονταν σαν άρτο ζωής την προσφορά στο υπόδουλο γένος. Ανάμεσα στα ηθικά θρύψαλα, έμειναν ακέραια και ξεδίψασαν τους διψασμένους σκλάβους. «Το κλέος ευρύ καθ’ Ελλάδα» και η Πολιτεία των Μεγάλων του Έθνους Ευεργετών «εξήλθεν εις πάσαν την γην και εις τα πέρατα της Οικουμένης»
Για όσα υπέρ της Πατρίδος έπραξαν, τον θαυμασμό μας καταθέτουμε και την αιώνια ευγνωμοσύνη απονέμουμε.
ΝΙΚΟΣ ΥΦΑΝΤΗΣ